Καταχώνουν στη γη τον μεγαλοπρεπή ναό της Αφροδίτης

135-naos_afroditis.jpg

Το οικόπεδο όπου έχει ξεθαφτεί ο ναός

22.12.2018, 15:24 | Ετικέτες:  αρχαιολογία, μνημεία, Θεσσαλονίκη

Συντάκτης: 

Νίκος Φωτόπουλος

Η μυθολογία μπορεί να θέλει τη θεά Αφροδίτη να αναδύεται από τον αφρό της θάλασσας πλησίον των ακτών της Πάφου, ωστόσο η θλιβερή πραγματικότητα θέλει τον μεγαλοπρεπή ναό της, που ανακαλύφθηκε τυχαία το 2000 στη Θεσσαλονίκη, να καταχώνεται ελλείψει κονδυλίων για την ανάδειξή του και ελέω μιας δικαστικής διαμάχης του Δημοσίου με τους οικοπεδούχους κάτω από την ιδιοκτησία των οποίων βρέθηκε.
Ο θρύλος αναφέρει ότι ο ναός της Αφροδίτης είναι δημιούργημα του Αινεία, που θεωρούνταν γιος της, και αρχικά ανεγέρθηκε λίγο έξω από τη Νέα Μηχανιώνα.
Την εποχή της ρωμαϊκής κατάκτησης όμως, οι Θεσσαλονικείς, προσπαθώντας να εξευμενίσουν τον Οκτάβιο, μετέφεραν τον ναό που είχε χτιστεί από τον γενάρχη των Ιούλων (Αινεία) στην περιοχή των Ιερών, όπου βρίσκονταν οι περισσότεροι ναοί αφιερωμένοι σε θεούς και αυτοκράτορες.
Η ύπαρξη του ναού στη σημερινή πλατεία Αντιγονιδών, στην καρδιά της Θεσσαλονίκης, έγινε γνωστή το 1936, όταν ξεκίνησε εκσκαφή στη συμβολή των οδών Κρυστάλλη με Διοικητηρίου για τη θεμελίωση διώροφης οικοδομής. Το 2000 που αυτή κατεδαφίστηκε, πραγματοποιήθηκε ανασκαφή από την αρχαιολόγο Α. Τασιά, η οποία ξανάφερε στο φως το ανατολικό τμήμα της κρηπίδας του ναού και κάποια αγάλματα ελληνορωμαϊκών χρόνων.
Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό τεχνούργημα με κίονες που ξεπερνούν σε ύψος τα 7 μέτρα, ενώ τα κιονόκρανα χρονολογούνται στο τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. ή στις αρχές του 5ου.
Σήμερα, κάποια από τα εντυπωσιακά τμήματά του, όπως η είσοδος και ορισμένα αγάλματα, έχουν αποσπαστεί και κοσμούν την πρώτη αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, ενώ θρυλείται πως η εκπληκτική αυτή ανακάλυψη έχει πολλά ακόμη να δώσει. Κάποιοι που συμμετέχουν στον αγώνα για την ανάδειξή του τον αναφέρουν ως «Παρθενώνα της Θεσσαλονίκης».
Εκτοτε, ευαισθητοποιημένοι πολίτες, ανάμεσα στους οποίους επιστήμονες και αρχαιολόγοι, δίνουν αγώνα όχι απλώς να αναδειχθεί και να αξιοποιηθεί το μνημείο, αλλά και να μην επιστρέψει στη λήθη της κατάχωσης, ποιος ξέρει για πόσα ακόμη χρόνια...
Οταν ανακαλύφθηκε ο ναός, το 2000, ελήφθη η απόφαση να συνεχιστεί η ανασκαφή, χωρίς όμως να προχωρήσει τελικά.
Το 2005 δόθηκε πράσινο φως στους ιδιοκτήτες του οικοπέδου να χτίσουν πάνω στον ναό, με την προϋπόθεση τα ευρήματα να εκτεθούν στο υπόγειο της πολυκατοικίας! Εντέλει, με προσφυγές πολιτών, η αδειοδότηση αυτή ακυρώθηκε.
Το νέο επεισόδιο στην αγωνιώδη περιπέτεια του μνημείου έρχεται 13 χρόνια μετά. Η ΙΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων απορρίπτει ως εξαιρετικά κοστοβόρα ενδεχόμενη προσπάθεια in situ ανάδειξης του ναού, επισημαίνει πως η μελέτη του καθηγητή του ΑΠΘ, Γιώργου Καραδέδου, για την αναστήλωση του ναού δεν έχει κατατεθεί επισήμως στην Εφορεία για να αξιολογηθεί και αποφαίνεται εκ νέου για κατάχωση «προκειμένου να προστατευθεί»!
«Η κατάχωση είναι ο καλύτερος τρόπος προφύλαξης του ναού. Δεν μπορεί να γίνει κάτι άλλο, όπως να σκαφτεί ο δρόμος κάτω από την πλατεία. Είναι πολύ μεγαλόπνοο και κοστοβόρο ένα τέτοιο σχέδιο. Τα μέλη του ναού είναι στο αρχαιολογικό μουσείο, δεν μπορούμε να τα μεταφέρουμε στον φυσικό χώρο», υποστηρίζει ο προϊστάμενος της Εφορείας, Σταύρος Λιούτας, αποκλείοντας πάντα οποιοδήποτε ενδεχόμενο ανέγερσης οικοδομής στο οικόπεδο.
Στο μεταξύ, σε εκκρεμότητα βρίσκεται και μια χρονοβόρα δικαστική διαμάχη για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου.
Πριν από περίπου έναν μήνα συζητήθηκε στα διοικητικά δικαστήρια προσφυγή των ιδιοκτητών επί της τιμής μονάδας αποζημίωσης κατά του ελληνικού Δημοσίου.
Το υπουργείο Πολιτισμού προσφέρει 778.000 ευρώ για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου (3.150 ευρώ ανά τ.μ. επί συνόλου 247 τ.μ.), ενώ οι ιδιοκτήτες διεκδικούν περίπου το διπλάσιο ποσό, χώρια την αποζημίωση απολεσθέντων κερδών λόγω της αδυναμίας χρήσης του από το έτος 2000.

Ο αγώνας των πολιτών

Γεγονός είναι ότι χωρίς τις αντιδράσεις και κινητοποιήσεις των πολιτών ο ναός της Αφροδίτης στη Θεσσαλονίκη μπορεί να βρισκόταν για άλλα εκατό χρόνια κάτω από τα θεμέλια μιας νέας οικοδομής ή κάποιου πολυώροφου πάρκινγκ, όπως ήθελαν τα σχέδια των οικοπεδούχων...
Ο αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος καθηγητής του ΑΠΘ, Γιώργος Καραδέδος, είναι μεταξύ αυτών που πρωτοστατούν στον αγώνα για ανάδειξη του μΝεα Αναρτησηνημείου, έχοντας μάλιστα εκπονήσει και σχετική μελέτη.

«Το 2008 έγινε αίτηση για να δημιουργηθεί πολυώροφο πάρκινγκ στο σημείο. Τότε εμείς με διαβήματα και επιστολές καταφέραμε για δεύτερη φορά να αποτρέψουμε την κατάχωση του ναού, με αποτέλεσμα να ισχύσει η αρχική απόφαση για ανασκαφή. Το 2013, ξαφνικά βγήκαν μηχανήματα για να μπαζώσουν το μνημείο, χρησιμοποιώντας σαν δικαιολογία πως η διπλανή πολυκατοικία κινδυνεύει να πέσει, γεγονός που δεν αληθεύει. Τότε ήταν που ο κόσμος της Θεσσαλονίκης ξεσηκώθηκε», ανέφερε. Στο μεταξύ, με αφορμή τον ναό και την περιπέτειά του, δημιουργήθηκε ο Σύλλογος Φίλων Μνημείων Θεσσαλονίκης, που έχει σκοπό να προασπίζεται τα αρχαιολογικά μνημεία της πόλης. Σε εκδήλωση με τεράστια συμμετοχή που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη το βράδυ στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης, ο κ. Καραδέδος επανέλαβε την πρότασή του που προβλέπει: την ολοκλήρωση της αποκάλυψης του ναού και την αναστήλωσή του, χωρίς να θιγεί καθόλου η σημερινή λειτουργία της πλατείας Αντιγονιδών.
Η πλατεία μπορεί να διαμορφωθεί σε δύο επίπεδα, το σημερινό και το αρχαίο. Μικρό τμήμα της οδού Διοικητηρίου και της πλατείας Αντιγονιδών δύναται να διαμορφωθεί σε αερογέφυρα, ώστε να παραμείνει ο ναός ορατός και να αναστηλωθεί στο σύνολό του.
Στις πλευρές των όμορων πολυκατοικιών μπορούν να τοποθετηθούν γιγαντοαφίσες με πληροφορίες για το μνημείο, η ολοκλήρωση της μορφής του οποίου, παράλληλα με την αναστήλωση, μπορεί να γίνει και με ολογράμματα. Η λύση αυτή, εκτιμά, θα αναβαθμίσει όλη την περιοχή μεταξύ ΥΜΑΘ και οδού Εγνατίας, που σήμερα είναι σημαντικά υποβαθμισμένη.

Έντυπη έκδοση