ΝΗΣΙΔΕΣ

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 28.10.2019, 11:56

Η 28η Οκτωβρίου 1945 στις φυλακές Μυτιλήνης

Αριστείδης Καλάργαλης*

«Την 28 του Οχτώβρη με την πισώπλατη επίθεση του ιταλικού φασισμού ξέσπασε γιγάντια κι επιβλητικά η πιεσμένη και σωρευμένη στα 4 χρόνια της μοναρχο-φασιστικής Δικτατορίας αντιφασιστική ορμή του λαού. Ο Ελληνικός Λαός ένιωθε και έκανε πόλεμο Εθνικοαπε-λευθερωτικό – αντιφασιστικό». Εφημερίδα «Αλύγιστος» 26 Οκτωβρίου 1945

Σε κάθε ιστορική επέτειο γίνονται διάφορες εκδηλώσεις για να τιμηθεί αυτή και κυρίως οι συντελεστές της. Παρελάσεις, ομιλίες, διάφορα δρώμενα, παρουσίαση άγνωστων στοιχείων και ντοκουμέντων είναι τα γνωστότερα. Συχνά έχουμε επανάληψη, αλλά και μονόπλευρη αναφορά στα γεγονότα, ειδικά σε αυτά της νεότερης ιστορίας.

Να θυμηθούμε ότι μέχρι το 1981 απαγορευόταν να συμμετάσχουν στον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου οι βασικοί συντελεστές του απελευθερωτικού αγώνα, οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης!

Τίθεται το ερώτημα: Πώς τιμάμε καλύτερα τις ιστορικές επετείους; Οποια κι αν είναι η απάντηση, κάποιοι θα διαφωνήσουν, θα εμμείνουν στη δική τους οπτική-πολιτική ματιά. Ομως, ίσως, πρέπει να συμφωνήσουμε ότι δεν πρέπει να ξεχάσουμε όσους πολέμησαν, σκοτώθηκαν, εκτελέστηκαν, μαρτύρησαν. Οφείλουμε να θυμόμαστε ονόματα, γεγονότα, πράξεις πατριωτικές και πάνω απ’ όλα να τους μνημονεύουμε στο διηνεκές.

Μερικές φορές η εκδήλωση μνήμης και τιμής έχει μεγάλη αξία λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που ισχύουν. Μια τέτοια περίπτωση είναι η εκδήλωση για την 28η Οκτωβρίου που έγινε στις πολιτικές φυλακές Μυτιλήνης το 1945, έναν χρόνο μετά την απελευθέρωση από τη γερμανική κατοχή. Με την αποχώρηση των Γερμανών από το νησί και την έλευση χωροφυλακής και στρατού από τη στεριανή Ελλάδα, άρχισαν οι διώξεις των ΕΑΜογενών αντιστασιακών.

Οι ποινικές φυλακές της Λαγκάδας, στην άκρη της πόλης, γέμισαν. Σχεδόν όλα τα στελέχη της αντίστασης της Λέσβου συνελήφθησαν. Ανάμεσά τους κι οι πνευματικοί άνθρωποι του νησιού, τους οποίους φυλάκισαν στον θάλαμο 10, τον αποκληθέντα «θάλαμο των διανοουμένων».

Μεταξύ άλλων ήταν ο γεωλόγος και λόγιος Ηλίας Παρασκευαΐδης, ο ζωγράφος Φοίβος Ανατολέας, ο ποιητής Νίκος Σαραντάκος, ο φαρμακοποιός και λόγιος Πάνος Ευαγγελινός, οι δικηγόροι Τάκης Αμπατζής και Λευτέρης Κιοσκλής, ο μαθηματικός Νίκος Σωτηράκης, ο γυμναστής Νίκος Κουφέλης, ο καθηγητής, γραμματέας του ΕΑΜ Λέσβου και κατοπινός δήμαρχος Μυτιλήνης Απόστολος Αποστόλου, ο φυσικός Μανώλης Δεμερτζής, οι δημοσιογράφοι Θείελπις Λευκίας και Στρατής Παπανικόλας, ο παπάς και συγγραφέας Κανιμάς και άλλοι.

Σύντομα οργάνωσαν τη διαβίωσή τους, με τμήματα και ομάδες συμβίωσης και γενικές συνελεύσεις. Οι καθηγητές έκαναν μαθήματα στους αναλφάβητους, ο Κουφέλης έκανε κάθε πρωί γυμναστική, δημιουργήθηκε ομάδα βόλεϊ. Επαιξαν σκετς και θεατρικά έργα για την ψυχαγωγία τους και διοργάνωσαν πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Τέλος, εξέδωσαν τη χειρόγραφη εφημερίδα «Αλύγιστος». Την ευθύνη στα πολιτιστικά και της εφημερίδας είχε ο Σαραντάκος. Η εφημερίδα ήταν τετρασέλιδη, κυκλοφορούσε σε τρία αντίτυπα, συνολικά εκδόθηκαν εφτά φύλλα και το πρώτο φύλλο εκδόθηκε στις 26 Οκτώβρη 1945.

Στο πρώτο φύλλο οι τρεις σελίδες ήταν αφιερωμένες στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, με ιδιαίτερους επίτιτλους σχετικούς με την επέτειο: «Το ΟΧΙ το είπε ο λαός», «Η Μεγάλη Επέτειος 28-10-40 – 1945» και «Η εθνική αντίσταση συνέχεια του αλβανικού έπους».

Στην 4η σελίδα υπάρχει το πολιτικό άρθρο «Η 28 του Οχτώβρη του 1940» και δύο «Σκηνές από το αλβανικό». Οι άλλες δύο σελίδες έχουν σατιρικό περιεχόμενο. Σατιρίζονται η αμνηστία, ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, οι χίτες, ο τότε μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, οι συνθήκες της φυλακής.

Δημοσιεύονται περιπαικτικά δίστιχα, ανάλογος ονειροκρίτης και εγκυκλοπαιδικές γνώσεις με χιούμορ. Ακόμα, αυτοσαρκάζονται ως στασιαστές. Αναδημοσιεύουμε το πολιτικό άρθρο «Η Μεγάλη Επέτειος 28-10-40 – 1945».

«Την 28 του Οχτώβρη με την πισώπλατη επίθεση του ιταλικού φασισμού ξέσπασε γιγάντια κι επιβλητικά η πιεσμένη και σωρευμένη στα 4 χρόνια της μοναρχοφασιστικής Δικτατορίας αντιφασιστική ορμή του λαού.

Ο Ελληνικός Λαός ένιωθε και έκανε πόλεμο Εθνικοαπελευθερωτικό – αντιφασιστικό. Ο Μεταξάς κι ο Βασιλιάς έκαναν κατ’ ανάγκην πόλεμο για το γόητρο της Δικτατορίας και της Βασιλείας. Δεν τον ήθελαν αυτόν τον πόλεμο.

Δεν πίστευαν στη νίκη. Αν πραγματικά θέλανε να υπερασπίσουν την ανεξαρτησίαν της χώρας θα πραγματοποιούσαν παλλαϊκή πανεθνική ενότητα, θα έβγαζαν τους αντιφασίστες, που κατοπινά παρέδωσαν στους Γερμανοϊταλούς, απ’ τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και της εξορίας.

Θα προετοίμαζαν στρατιωτικά τη χώρα. Θα τσάκωναν τους πεμπτοφαλαγγίτες. Βρέθηκαν στην ανάγκη να ρίξουν μερικές τουφεκιές περιμένοντας την ώρα να προδώσουν όπως και πρόδωσαν. Εφυγαν ντροπιασμένοι φυγάδες στο εξωτερικό εγκαταλείποντας το λαό στη μανία των Γερμανοϊταλών και Βουλγάρων φασιστών. Αφησαν όμως στη δύσμοιρη Ελλάδα τους Κουίσλιγκς Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλο, Ράλλη πιστούς υπηρέτες των Γερμανών.

Οι μοναρχοφασίστες τεταρτοαυγουστιανοί φυγάδες του Καΐρου σε στενή συνεργασία με τους Κουίσλιγκς που έμειναν στο εσωτερικό και με όπλα των Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων χτύπησαν το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα και ματοκύλισαν το λαό.

Οι ίδιοι οι τεταρτοαυγουστιανοί και δωσίλογοι ύστερα από την απελευθέρωση με την βοήθεια της αντιδραστικής Αγγλίας ετοίμασαν το ματοκύλισμα του Δεκέμβρη και σταμάτησαν την δημοκρατική πορεία στην εσωτερική πολιτική ζωή της χώρας. Υστερα άρχισε το μεταδεκεμβριανό όργιο.

Τρομοκρατούν και σκοτώνουν. Προστατεύουν και ενισχύουν το ξεζούμισμα του λαού απ’ την πλουτοκρατική ολιγαρχία. Οδήγησαν τη χώρα στην αναρχία και στην οικονομική καταβαράθρωση και το λαό στην πείνα και στην ανεργία. Αντί για ανασυγκρότηση και αναδημιουργία συνεχίζεται το ρήμαγμα της χώρας. Ο λαός γρήγορα θα βάλει τέρμα στο αντεθνικό και αντιλαϊκό όργιο των μαυραγοριτών.

Ο δρόμος για τη Δημοκρατία θ’ ανοίξει διάπλατα, θα φυσήξει και στη χώρα μας η ζωογόνα Δημοκρατική πνοή».

Από το κύριο άρθρο του φύλλου «Για να βελτιωθή η κατάστασίς μας» μαθαίνουμε ότι γιόρτασαν ομαδικά την απελευθέρωση της Λέσβου, στις 10 Σεπτέμβρη, και τα τετράχρονα του ΕΑΜ στις 27 του ίδιου μήνα. Αυτά και άλλα που καλυτέρεψαν τη ζωή των κρατουμένων οφείλονται, γράφουν, «στον αγώνα μας, και στη σωστή πολιτική που ακολούθησε η Ομάδα μας. Μα κυρίως οφείλονται στην ενότητά μας, στην πειθαρχία μας, στο υψηλό μας ηθικό».

*Συγγραφέας, διδάκτορας Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας