Μέσα σε δεκαπέντε ώρες έσβησαν μια ιστορία αιώνων

 

Εντυπη εκδοση Κρημνιώτη Πόλυ

Δημοσίευση: 20 Δεκεμβρίου 2019 16:27

Συνεδρίαση του ΚΑΣ για τα αρχαία στο μετρό Θεσσαλονίκης - Δεκατρία μέλη του Συμβουλίου τάχθηκαν υπέρ της απόσπασης, της λύσης που προέκρινε η Αττικό Μετρό "ως μοναδικής εφαρμόσιμης". Μόνο δύο μέλη, η Τζ.Βελένη και ο Βλ.Κουμούτσης, μειοψήφησαν

Ρεπορτάζ: Πόλυ Κρημνιώτη
Δεκαπέντε ώρες μπορούν να σβήσουν μια ιστορία αιώνων; Τόσες πάντως χρειάστηκαν στα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για να καταλήξουν στην προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτηση του μνημειακού συνόλου που αποκαλύφθηκε στον σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης. Το γεγονός ότι το ίδιο όργανο, με διαφορετική σύνθεση, πριν από μερικά χρόνια είχε γνωμοδοτήσει υπέρ της κατά χώραν διατήρησης, λόγω της μοναδικότητας του μνημείου, που το καθιστά αμετακίνητο, όπως και ότι λύση υπήρχε και εφαρμοζόταν για να παραμείνει στον χώρο που αποκαλύφθηκε, καθιστά τη συγκεκριμένη γνωμοδότηση πρωτοφανή για τα διεθνή δεδομένα, η οποία επιπλέον για τους παραπάνω λόγους παραβλέπει το άρθρο 42 του Αρχαιολογικού Νόμου.
Δεκατρία μέλη του Συμβουλίου τάχθηκαν υπέρ της απόσπασης, της λύσης που προέκρινε η Αττικό Μετρό «ως μοναδικής εφαρμόσιμης». Γύρω στις 4 το πρωί αποχώρησε η Αμαλία Ανδρουλιδάκη, προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Μουσείων & Τεχνικών Έργων του ΥΠΠΟΑ, ενώ απείχε από την ψηφοφορία ο καθηγητής Μανώλης Κορρές. Μερικές ώρες νωρίτερα ο αδελφός του Δημήτρης Κορρές, ως εμπειρογνώμων της Αττικό Μετρό, εξηγούσε στα μέλη του ΚΑΣ τον τρόπο απόσπασης των αρχαιοτήτων, αφού αναμένεται να του ανατεθεί η μελέτη για το «ξήλωμα» των αρχαιοτήτων. Βλέπετε, το Συμβούλιο απέρριψε ομόφωνα την ένσταση εξαίρεσης που υπέβαλλαν οι φορείς που τάσονται υπέρ της κατά χώραν παραμονής των αρχαιοτήτων για τον Μ. Κορρέ και τον Μιχάλη Τιβέριο, λόγω εμπλοκής των ιδίων ή συγγενών τους με την Αττικό Μετρό.

Μειοψήφησαν δύο μέλη

Μόνο δύο μέλη, η Τζένη Βελένη και ο Βλάσης Κουμούτσης, μειοψήφησαν. Η γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων του υπουργείου και ο μόνος πολιτικός μηχανικός, και μάλιστα δομοστατικός, που μετέχει στο ΚΑΣ ανέλαβαν να σώσουν τα προσχήματα.
Υπέρ της κατά χώραν παραμονής των αρχαιοτήτων εισηγήθηκαν ο έφορος Πόλης Θεσσαλονίκης Γιώργος Σκιαδαρέσης, η Ιουλία Παπαγεωργίου, προϊσταμένη Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, και ο Δημοσθένης Σβολόπουλος, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων.
Βεβαίως αρχαιολόγοι, συντηρητές, υπάλληλοι του ΥΠΠΟΑ, η Κίνηση Πολιτών Θεσσαλονίκης για την Πολιτιστική Κληρονομιά και οι άλλοι φορείς έχουν ήδη δηλώσει ότι θα κατατεθούν προσφυγές τόσο στο ΣτΕ όσο και σε διεθνείς οργανισμούς προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως η UNESCO κ.ά.
Κι αν η γνωμοδότηση του ΚΑΣ ήταν από λίγο έως πολύ ειλημμένη, αφού την είχε προαναγγείλει ο πρωθυπουργός τον Σεπτέμβριο στη ΔΕΘ, το μπρα ντε φερ που εκτυλίχθηκε στην υπερμαραθώνια συνεδρίαση κάθε άλλο παρά συνηθισμένο ήταν. Δεκαπέντε ώρες διήρκεσε η επιχείρηση αποδόμησης της λύσης που εφαρμόστηκε τα προηγούμενα χρόνια προβλέποντας τη συγκατοίκηση μετρό και αρχαιοτήτων, με την Αττικό Μετρό να μεταβάλει στάση και, ενώ μέχρι τον Μάιο εφάρμοζε τη λύση που είχε προκρίνει η Υ.Α. του 2017 για κατά χώραν παραμονή και ανάδειξη των αρχαιοτήτων, προχθές να υποστηρίζει ότι πρόκειται για «ντε φάκτο ανεφάρμοστη». Βέβαια ο πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης αργότερα έδωσε πληρωμένη απάντηση: «Από τον Μάιο, που ήταν εμφανέστατη η πολιτική αλλαγή, οι εργασίες άρχισαν να καρκινοβατούν».

Σύμπνοια με Αττικό Μετρό

Κάθε άλλο παρά συνηθισμένη ήταν επίσης η ζέση του γενικού γραμματέα Πολιτισμού του ΥΠΠΟΑ Γιώργου Διδασκάλου να συνταχθεί με την Αττικό Μετρό, που έφτασε να παραβαίνει ακόμα και τους όρους της αστικής ευγένειας και, με άκομψη αρκετές φορές συμπεριφορά, να αφαιρεί τον λόγο ή να μην αφήνει να μιλήσουν όσοι αντιτάσσονταν με τη θέση της απομάκρυνσης των αρχαιοτήτων. Ενδεικτικό του κλίματος είναι ότι οι εκπρόσωποι της Αττικό Μετρό, με επικεφαλής τον πρόεδρό της Νίκο Ταχιάο, επιχειρηματολόγησαν για περισσότερες από πέντε ώρες ενώπιον του Συμβουλίου, την ώρα που τα μέλη της Κίνησης Πολιτών περίμεναν πάνω από έξι ώρες πριν παρασταθούν, ενώ ο προϊστάμενος της Εφορείας Πόλης Θεσσαλονίκης Γιώργος Σκιαδαρέσης μίλησε μετά τις 3 τα ξημερώματα και εισηγήθηκε αρνητικά στην πρόταση της απόσπασης «για λόγους υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος, που συνίσταται στη διατήρηση κατά χώραν των υλικών μαρτυριών, προκειμένου να διατηρηθούν οι ιστορικοί συνειρμοί και η ιστορική συνέχεια της πόλης της Θεσσαλονίκης».
Η βασική προσπάθεια ήταν να αποδειχτεί ότι για τις αποφάσεις τόσο του 2015 όσο και του 2017 με βάση τις οποίες δρομολογήθηκε και προκρίθηκε η κατά χώραν παραμονή των αρχαιοτήτων στον σταθμό, δεν ακολουθήθηκαν οι προβλεπόμενες διαδικασίες. Κι ενώ γι' αυτήν του 2015 επικαλέστηκαν ότι βασίστηκε «σε ένα έγγραφο του Μπουτάρη και όχι μελέτη», την ώρα που εκκρεμοδικούσε η προσφυγή του δήμου στο ΣτΕ προσπάθησαν να να ακυρώσουν την Υπουργική Απόφαση του 2017, με το επιχείρημα ότι η προκαταρκτική αρχιτεκτονική μελέτη για την κατά χώραν διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιοτήτων αφενός δεν συνιστούσε μελέτη και αφετέρου δεν έφερε τις υπογραφές των μηχανικών της Αττικό Μετρό. Ωστόσο έχει εγκριθεί από το Δ.Σ. της Αττικό Μετρό και έχει πληρωθεί.
«Ηταν πολιτική απόφαση από την προηγουμένη κυβέρνηση να βαφτίσει την πρόταση μελέτη» είπε χαρακτηριστικά ο Γ. Διδασκάλου, προεδρεύων γ.γ. Πολιτισμού του ΥΠΠΟΑ, παρά τις ενστάσεις της Τζένης Βελένη ότι «κατατέθηκε ως μελέτη σε προκαταρκτικό στάδιο». Η γενική διευθύντρια μάλιστα θύμισε ότι «η μελέτη εγκρίθηκε από την Αττικό Μετρό, από τρεις μηχανικούς, παραλήφθηκε από την επιτροπή εργασίας».
Όμως και ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό υποστήριξε ότι καμία μελέτη δεν κατατέθηκε. Υπογράμμισε ότι «το θέμα εργαλειοποιήθηκε» από το 2016, ενώ επέρριψε ευθύνες σε όσους υποστηρίζουν την παραμονή των αρχαιοτήτων για τις παρατάσεις που ζητάει ο εργολάβος μέχρι το 2025. Ωστόσο δεν απάντησε στο επίμονο ερώτημα της Τζ. Βελένη: «Εφόσον αυτή η μελέτη ήταν ανυπόγραφη, γιατί συναινούσε η Αττικό Μετρό για την κατασκευή, γιατί ενέκριναν μια λύση που δεν μπορούσε να εφαρμοστει;».
Μάλιστα η κ. Βελένη επισήμανε ότι στις διαδικασίες τότε συμμετείχε ο μηχανικός, διευθυντής Έργων της Αττικό Μετρό, κ. Κωνσταντινίδης, που παρευρίσκονταν και στη συνεδριαση, καλώντας τον να μιλήσει. Ο Νίκος Ταχιάος όμως παρενέβη αναφέροντας: «Δεν θα αφήσω τον κ. Κωνσταντινίδη να γίνει θύμα». Παρ' όλα αυτά, η Τζ. Βελένη επέμενε: «Πώς έφτασε ξαφνικά να μην είναι εφικτή η μελέτη του 2017». Επιπλέον έθεσε το κομβικό ζήτημα αναφέροντας: «Έχετε μεγάλη ευθύνη. Εσείς από τον Ιούλιο και μετά έχετε σταματήσει τις εργασίες σε όλους τους σταθμούς. Γιατί δεν δουλεύουν; Ο σταθμός Βενιζέλου είναι ένας».
Ο κ. Κωνσταντινίδης υποστήριξε ότι δεν είναι εφαρμόσιμη η μελέτη πετώντας το μπαλάκι στο μελετητικό γραφείο του κ. Βέττα, που, όπως υποστήριξε, «απαντούσε ότι δεν έχει εφαρμοστεί πουθενά αλλού». Ωστόσο ο Βλάσης Κουμούτσης, που ως δομοστατικός πολιτικός μηχανικός γνωρίζει καλά, υπογράμμισε ότι «εφόσον οι μελέτες συντάχθηκαν από το γραφείο Βέττα, που είναι ένα απο τα καλύτερα γραφεία για στατικές μελέτες στην Ελλάδα, θεωρώ ότι η λύση που εφαρμόστηκε στον σταθμό Βενιζέλου ήταν οπωσδήποτε εφικτή».
Εξίσου αντέκρουσε τον Δημήτρη Κορρέ, που υποστήριξε ότι η απόσπαση των αρχαιοτήτων θα γίνει «πλάκα - πλάκα, αλλά θα έχει χωροθετηθεί», θα απαιτηθούν «έξι μήνες για να φύγουν τα αρχαία και τέσσερις μήνες για την επαναφορά του», και «όποιος μπει μέσα μετά δεν θα καταλάβει ποτέ οτι τα πράγματα αυτά μετακινήθηκαν». Ο Β. Κουμούτσης είπε χαρακτηριστικά: «Με σοκάρει η λύση πέτρα - πέτρα, όπως νομίζω ότι θα σοκάρει και τον λαό της Θεσσαλονίκης, που έχει ευαισθητοποιηθεί μετά τη δημοσιοποίηση του θέματος. Δημιουργείται μια αντίθεση χωρίς λόγο και αιτία», απευθύνοντας μάλιστα την παράκληση: «Δώστε μας μια εικόνα αν η κατά χώρα διατήρηση μπορεί να ισχύσει με τις τροποποιήσεις που μπορεί να προτείνουν οι μελέτες». Κατέρριψε μάλιστα το επιχείρημα της Αττικό Μετρό ότι «η λύση της κατά χώραν παραμονής τεχνικά δεν μπορεί να εφαρμοστεί» αναφέροντας ότι «αυτή η εικόνα που δίνετε δεν ανταποκρίνεται στις δυνατότητες που έχει ο τεχνικός κόσμος της χώρας».
Όταν η Αμ. Ανδρουλιδάκη ρώτησε «ποιος εγγυάται ότι και μετά από τρία χρόνια θα έχει τελειώσει το έργο και θα έχουν επιστρέψει οι αρχαιότητες», ο Ν. Ταχιάος αρκέστηκε να πει πως «όλη η ευθύνη είναι δική μας, το έργο θα το προχωρήσουμε, έχει προϋπολογιστεί, θα παραδοθεί το 2023».

Πλήρης αντίθεση των φορέων

Όμως και τα μέλη της Κίνησης Πολιτών Θεσσαλονίκης αντέκρουσαν σθεναρά τη λύση της απόσπασης. «Ο πολιτισμός δεν μετριέται με κυβικά μπετόν» είπε ο Γ. Μπουτάρης υπογραμμίζοντας ότι «τον Σαλονικιό τον ενδιαφέρει πότε θα τελειώσει το μετρό. Αν προχωρήσει η μέθοδος που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα, το έργο θα προχωρήσει γρήγορα».
Καταπέλτης, η αναπληρώτρια καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Μελίνα Παϊσίδου, τόνισε ότι «βρισκόμαστε μπροστά σε ένα καταπληκτικό δώρο, έναν αρχαιολογικό θησαυρό 1,5 στρέμματος αστικού τοπίου, που 26 ψηφίσματα από πολύ σημαντικούς οργανισμούς όπως η Europa Nostra, λένε ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος μη εφαρμογής της υφιστάμενης λύσης, και έρχεται μια νέα μελέτη να χτυπήσει τη νόμιμη, αυτή που προχωράει, η οποία έχει πληρωθεί. Αμφισβητούμε αυτή τη νέα μελέτη. Είναι οξύμωρο να τεμαχίζουμε αρχαιότητες τη στιγμή που η χώρα διεκδικεί τα γλυπτά του Παρθενώνα» είπε προσθέτοντας ότι «τη θεωρούμε κάκιστο προηγούμενο για κάθε φορά που συναντιέται η αρχαιολογία με ένα δημόσιο έργο».
Απευθυνόμενη στα μέλη του ΚΑΣ είπε ότι «καλείστε να ορθώσετε το ανάστημά σας και να αποφασίσετε». Αναρωτήθηκε μάλιστα «πόσα από τα μέλη έχουν δει το μνημείο», αλλά και «με ποια λογική η ίδια εταιρεία, το ίδιο Συμβούλιο ανατρέπουν δικες τους αποφάσεις». Όταν επιχείρησε να τη διακόψει, άκομψα, ο Μιχάλης Τιβέριος, αντέτεινε: «Δεν θέλω να με διακόψει ο Τιβέριος. Να θυμίσω την τύχη της Βασιλικής του Συντριβανιού;». Εξίσου αντιστάθηκε στις προσπάθειες του Γ. Διδασκάλου να τελειώσει την παρέμβασή της.
Και οι εκπρόσωποι του ΣΕΑ, της Ελληνικής Χριστιανικής Εταιρείας και των άλλων φορέων, που περίμεναν υπομονετικά έως τα χαράματα να παρασταθούν, εξέφρασαν την πλήρη αντίθεσή τους με την απομάκρυνση των αρχαιοτήτων.