Η πανδημία, που έναν χρόνο μετά την κήρυξή της από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας εξακολουθεί να συγκλονίζει την ανθρωπότητα, έθεσε για πρώτη φορά στην Ιστορία τον καπιταλισμό σε ακινησία: αεροπλάνα, τρένα, πλοία, αυτοκίνητα καθηλώθηκαν και οι άνθρωποι κλειδώθηκαν στα σπίτια τους. Το laissez faire - laissez passer, η βασική καπιταλιστική αρχή για την ελευθερία της αγοράς και της κίνησης χωρίς την εμπλοκή του κράτους από τον 17ο αιώνα, χρειάστηκε να αμφισβητηθεί εμπράκτως ακόμα και από υπέρμαχους της ακρότατης (και σκαιότατης) μορφής του καπιταλισμού, τους νεοφιλελεύθερους. Το κράτος, οι δημόσιες υποδομές και το δημόσιο σύστημα υγείας βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, σηκώνοντας το βάρος σε μια άνιση μάχη, καθώς αποκαλύφθηκε πόσο η αποεπένδυση σε υγειονομικές δομές και ανθρώπινο δυναμικό των τελευταίων δεκαετιών άφησε τις κοινωνίες γυμνές και ανοχύρωτες.
Η περιδίνηση της παγκόσμιας οικονομίας, η όξυνση των ανισοτήτων, το χάσμα πλούσιων και φτωχών που βαθαίνει, αλλά και τα εκατομμύρια των μοναχικών θανάτων, το αδύνατο πένθος, η κοινωνική αποστασιοποίηση, η πανδημία ψυχικών νοσημάτων είναι βαθιές χαρακιές στο σώμα του πλανήτη και στα σώματά μας - όλα αυτά συγκροτούν ένα συλλογικό τραύμα που η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίζει για αρκετά χρόνια μετά από αυτή την πρώτη γενέθλια επέτειο του ιού που αλλάζει την όψη του πλανήτη.
Τι ζήσαμε στην Ελλάδα αυτήν την πρωτοφανή χρονιά; Πόσο επηρέασε τη ζωή, την οικονομία, το δημόσιο σύστημα υγείας, την πολιτική σκηνή η πανδημία;
Το ΕΣΥ μας
Εναν χρόνο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, η Ελλάδα αντιμετωπίζει το τρίτο σφοδρότερο επιδημικό κύμα, το τρίτο σκληρότερο λοκντάουν, με τα δημόσια νοσοκομεία να κοχλάζουν στο καζάνι μιας θανατηφόρας ασθένειας των πνευμόνων και το λιγοστό υγειονομικό προσωπικό εξαντλημένο να προσπαθεί να ανταποκριθεί σε συνθήκες επικίνδυνες για ασθενείς και εργαζόμενους. Δρέπουμε τους καρπούς της συρρίκνωσης του ΕΣΥ, μετρώντας την απώλεια χιλιάδων οργανικών κλινών, 8 νοσοκομείων και όλων των θεραπευτηρίων του ΙΚΑ που στήριζαν την Πρωτοβάθμια Υγεία. Πώς αντιμετωπίζει η κυβέρνηση αυτές τις απώλειες των προηγούμενων δεκαετιών σε πολλές από τις οποίες έχει βάλει την υπογραφή της; Ανακατεύει μια λειψή τράπουλα διαλαλώντας ότι προσθέτει τα χαρτιά που της λείπουν. Αλλάζει «ταμπέλα» στα νοσοκομεία, στις λιγοστές γενικές ΜΕΘ, σε χειρουργικές αίθουσες, σε κλινικές και τις βαφτίζει Covid. Οι υπόλοιπες ασθένειες ψάχνουν στέγη... Γιατροί και νοσηλευτές, εγκληματικά αποδυναμωμένοι κι αυτοί, αλλάζουν πόστο, μετακινούνται σε άλλα νοσοκομεία, αλλάζουν περιφέρεια, καλούνται να στελεχώσουν τις ιδιωτικές δομές αφήνοντας πίσω τους τρύπες. Ομως, το βέρτιγκο των μετακινήσεων δεν αυξάνει το ανθρώπινο δυναμικό, όπως και το μασκάρεμα των υποδομών δεν αυξάνει τη δυναμικότητά τους.
Οσο και αν η κυβέρνηση διαρρηγνύει τα ιμάτιά της ότι προχώρησε στην αναγκαία θωράκιση του ΕΣΥ, οι αριθμοί τη διαψεύδουν. Ο υπουργός Υγείας υποστηρίζει ότι πραγματοποίησε 7.000 προσλήψεις συμβασιούχων γιατρών και λοιπού προσωπικού. Ωστόσο, σύμφωνα με το ΚΕΠΥ, από το 2009 ώς το 2018 το ΕΣΥ απώλεσε πάνω από 11.000 μόνιμες θέσεις εργασίας - έτσι, οι τρέχουσες προσλήψεις επικουρικού προσωπικού δεν αναπληρώνουν ούτε το 65% των απωλειών της μνημονιακής περιόδου.
Πόσα δαπανούμε στην κρίσιμη για την παρακολούθηση ασθενειών επιδημιολογική επιτήρηση; Ιστορικά λιγότερο από το 1% της συνολικής δημόσιας δαπάνης Υγείας. Στην καλύτερη περίπτωση, το 2010, δαπανούσαμε 120 εκατ. ευρώ. Την περίοδο των μνημονίων, η σχετική δαπάνη μειώθηκε κατά 45%, σύμφωνα με το Κέντρο Ερευνας & Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία (ΚΕΠΥ).
Η δεκαετής λιτότητα επιτάχυνε την απόσυρση του κράτους από τον τομέα της δημόσιας υγείας και την επιβάρυνση των ασθενών: το κράτος καλύπτει μόλις το 61% των δαπανών υγείας, ενώ το μέσο ποσοστό κάλυψης στις χώρες του ΟΟΣΑ βρίσκεται στο 71%. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν τη μνημονιακή περίοδο κατά 42,8% (2009 - 2017). Την ίδια περίοδο, οι κατά κεφαλήν δαπάνες για την υγεία μειώθηκαν επίσης κατά 40%. Οι δαπάνες για ιατρικά προϊόντα μειώθηκαν περισσότερο από 50%, για νοσοκομειακές υπηρεσίες κατά 43% (2009 - 2018) και για την πρόληψη κατά 33% (2009-2016).
Ακόμα και μεσούσης της πανδημίας η κυβέρνηση συνεχίζει τις περικοπές δαπανών. Ο προϋπολογισμός 2021 για την Υγεία είναι μειωμένος κατά 572 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2020! Η κρατική χρηματοδότηση του ΕΟΠΥΥ μειώνεται κατά 50,6%, η φαρμακευτική δαπάνη κατά 130 εκατ. ευρώ, ενώ η δαπάνη για παροχές ασθένειας κατά 96 εκατ.
ΞΕΠΕΡΝΟΥΝ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥΣ ΓΙΑΤΡΟΙ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ
«Εχουμε πόλεμο, αλλά τον χάνουμε»
Ο Αγγελος Ζούγλος, πνευμονολόγος στο Σισμανόγλειο, μέχρι πέρυσι εργαζόταν στον ιδιωτικό τομέα. Με το ξέσπασμα της επιδημίας έκανε τα χαρτιά του για να επιστρέψει στο ΕΣΥ, όπου είχε εργαστεί και στο παρελθόν ως επικουρικός γιατρός. Αφησε δηλαδή πίσω του μια εξέλιξη στον ιδιωτικό τομέα για ένα αβέβαιο μέλλον, γιατί θεωρεί αυτονόητο ότι κάθε γιατρός οφείλει να τηρεί τον Ορκο στον Ιπποκράτη.
«Είναι ομολογουμένως ασύνηθες να περιγράφεις ένα τόσο μεγάλο διάστημα σε χρόνο διαρκούς ενεστώτα. Σαν μια σισύφεια συνεχή εναλλαγή εβδομάδων ή καλύτερα σαν έναν εφιάλτη που διαρκεί αέναα και κάθε του επίπεδο είναι πιο τρομακτικό από το προηγούμενο. Αλλά, κατά περίεργο τρόπο, δεν επικρατεί ο φόβος, έχει προσχωρήσει στη θέση του ένας θυμός υπόκωφος και βραδυφλεγής.
»Εχει πλέον χαθεί κάθε έλεγχος της κατάστασης, ενώ δείχνει να επικρατεί σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας ο απόλυτος παραλογισμός. Το Σισμανόγλειο σε μία εβδομάδα αποκλειστικής Covid λειτουργίας, έχει ήδη γεμίσει τις σχεδόν 300 κλίνες του, ενώ δεκάδες ασθενείς παραμένουν επί αρκετές ημέρες διασωληνωμένοι σε κοινούς θαλάμους. Γιατροί όλων των ειδικοτήτων έχουν μπει πια στη μάχη, χωρίς καμία προηγούμενη εκπαίδευση επί του κλινικού έργου που καλούνται να τελέσουν.
»Επί έναν ολόκληρο χρόνο εργαζόμαστε χωρίς άδειες, απλήρωτοι για τις επιπλέον εφημερίες μας, οι οποίες φτάνουν τις 8 ενεργές τον μήνα (όταν βάσει βαθμού υποχρεούμαστε σε 4) και με αρκετούς συναδέλφους να έχουν αρρωστήσει και οι ίδιοι από τον ιό. Και πώς άντεξαν τόσο καιρό οι πνευμονολογικές κλινικές, που σημειωτέον από τις 16 θέσεις ειδικευόμενων γιατρών είναι όλες ακάλυπτες; Με δωδεκάμηνες συμβάσεις επικουρικών γιατρών (μεταξύ αυτών κι εγώ), με ορίζοντα ανανέωσης της σύμβασής μας την 31η Οκτωβρίου του 2021 και χωρίς καμία εγγύηση για το εργασιακό μας μέλλον, τη στιγμή που το ΕΣΥ μας χρειάζεται περισσότερο από ποτέ.
»Ο υπουργός Υγείας χύνει κροκοδείλια δάκρυα και απειλεί με επιστράτευση τους συναδέλφους του ιδιωτικού τομέα σε μια “προσπάθεια” να βρει γιατρούς να ενισχύσουν τα νοσοκομεία με τρίμηνες συμβάσεις. Την ίδια ώρα, πάνω από 80 πνευμονολόγοι συνωστίζονται στην τελευταία προκήρυξη θέσεων Επιμελητών Β'.
»Μας λένε καθημερινά ότι έχουμε πόλεμο. Να συμφωνήσω. Εχουμε πόλεμο, αλλά τον χάνουμε. Και σε συνθήκες πραγματικού πολέμου, όταν η ηγεσία χάνει, χάνει κατ' ελάχιστον και τη θέση της».
Η επέλαση του κορονοϊού
31.12.2019 Η Κίνα ενημερώνει τον ΠΟΥ για 41 ασθενείς με μυστηριώδη πνευμονία
7.1.2020 Οι κινεζικές αρχές εντοπίζουν τον νέο κορονοϊό
11.1 Η Κίνα καταγράφει τον πρώτο θάνατο
30.1 Ο ΠΟΥ κηρύσσει παγκόσμια υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης
26.2 Το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στην Ελλάδα
10.3 Κλείνουν σχολεία και πανεπιστήμια
11.3 Ο ΠΟΥ κηρύσσει πανδημία
12.3 Ο πρώτος θάνατος στην Ελλάδα
23.3 Πρώτο lockdown στην Ελλάδα, σταδιακά το 1/3 της ανθρωπότητας μπαίνει σε καραντίνα
28.3 Η χώρα σπάει το φράγμα των 1.000 κρουσμάτων
4.5 Αίρεται η καραντίνα
7.11 Δεύτερο lockdown στη χώρα
14.11 Κλείνουν τα σχολεία
30.11 Νοέμβριος, ο τραγικότερος μήνας της πανδημίας - 1.780 θάνατοι και 64.648 γνωστές διαγνώσεις
27.12 Ξεκινά ο εμβολιασμός υγειονομικών και ηλικιωμένων
11.1.2021 Ανοίγουν Νηπιαγωγεία και Δημοτικά, χωρίς το μέτρο της απόστασης
1.2 Ανοίγουν Γυμνάσια και Λύκεια, εξαιρουμένων των Λυκείων στις κόκκινες περιοχές
11.2 Κλείνουν όλα τα σχολεία στην Αττική
17.3 Αρνητικό ρεκόρ από την αρχή της πανδημίας - 3.465 κρούσματα και 630 διασωληνωμένοι (την επόμενη μέρα 645)
Η Ανατολή δίδαξε μαθήματα διαχείρισης του ιού στη Δύση
Χώρες όπως η Κίνα, το Βιετνάμ, η Ταϊβάν, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και η Κούβα δεν είδαν δεύτερο κύμα της επιδημίας του κορονοϊού, σε αντίθεση με τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης και τις ΗΠΑ (με τις οποίες η κυβέρνηση συγκρίνει την Ελλάδα) που τα τελευταία 30 χρόνια ξήλωσαν τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας τους και σήμερα πληρώνουν βαρύ τίμημα σε απώλειες ζωών.
Φάνηκε, υποστηρίζει ο Charbel El Bcheraoui, κορυφαίος επιστήμονας της Υγείας στο Ινστιτούτο Robert Koch, ότι σε χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, με εξαίρεση τη Γερμανία, η εφαρμογή μιας σειράς κρίσιμων προληπτικών μέτρων (έλεγχοι, ιχνηλάτηση, απομόνωση των κρουσμάτων) καθυστέρησαν κατά πολύ σε σύγκριση με χώρες της Ασίας.
Τα συστήματα υγείας χωρών όπως η Ιταλία και η Ισπανία δεν άντεξαν αφού, κατά τον David Stuckler, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Bocconi του Μιλάνου, η οικονομική κρίση και η εφαρμογή μέτρων λιτότητας έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και την περίθαλψη.
Επιδημιολογική επιτήρηση και Πρωτοβάθμια Υγεία
Ο δρ Τ. Sundararaman είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μαντράς και συντονιστής του Peoples Health Movement.
Η καλή επιδημιολογική επιτήρηση είναι κρίσιμη για την αναχαίτιση ενός ιού, επισημαίνει, δείχνοντας ως παράδειγμα τη Νότια Κορέα και το Βιετνάμ. Αλλά κι ένα ισχυρό σύστημα Πρωτοβάθμιας Υγείας είναι σημαντικό στην πανδημία, λέει, υποδεικνύοντας ως πρότυπα τις σκανδιναβικές χώρες, τη Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία, τον Καναδά, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, το Βιετνάμ, η Κούβα, η Σρι Λάνκα και η Ταϊλάνδη (χώρες γνωστές για τα καθολικής πρόσβασης δημόσια συστήματα υγείας τους, με έμφαση στην ισχυρή ΠΦΥ) τα πήγαν εξίσου καλά.
Στη χώρα με την υψηλότερη αναλογία ιατρού-ασθενή στον κόσμο, την Κούβα, γιατροί, νοσηλευτές και φοιτητές εργάζονται νυχθημερόν για να κρατούν τη νόσο υπό έλεγχο.
Η προληπτική αντιμετώπιση του ιού με τη μέθοδο πόρτα πόρτα για την ενημέρωση του πληθυσμού επιτρέπει στο σύστημα υγείας να έχει πλήρη εικόνα της κινητικότητας του ιού, η επιδημιολογική επιτήρηση φαίνεται παιχνίδι στα χέρια των Κουβανών, ενώ οι ταξιδιώτες οδηγούνται σε ειδικά κέντρα καραντίνας. Η Κούβα τα πήγε τόσο καλά που μπόρεσε να στείλει επιστημονικά κλιμάκια και σε άλλες χώρες.
«Δεν πρέπει να θεωρούμε ότι όλη η τεχνολογία και η γνώση σε αυτή την επιδημία κατευθύνονται από τον Βορρά στον Νότο», έχει πει ο δρ Μάικ Ράιαν, εκτελεστικός διευθυντής Υγειονομικών Κρίσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, καταρρίπτοντας τα δυτικά στερεότυπα.
«Τα αφρικανικά συστήματα είναι πιο προσανατολισμένα στην κοινότητα. Πολλές φορές αυτό είναι το τελευταίο για τους ανθρώπους στον Βορρά και στη Δύση, όπου σκεφτόμαστε τις καμπύλες, τα εργαστήρια, τα στατιστικά στοιχεία, αλλά δεν σκεφτόμαστε πώς θα ανταποκριθεί η κοινότητα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου