Η 3η Οκτωβρίου είναι η 276η ημέρα του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο και 277η σε δίσεκτα έτη. Στις 3 Οκτωβρίου 2002, τουρκικό δικαστήριο μετατρέπει την θανατική ποινή του Αμπντουλάχ Οτσαλάν σε ισόβια.  

Το 2000, ένα χρόνο μετά τη απαγωγή του ηγέτη των Κούρδων Αμπντουλάχ Οτσαλάν στο Ναϊρόμπι, είχα συναντήσει το Γιώργο Κωστούλα, πρέσβη της Ελλάδας στην Κένυα την εποχή που συνέβη το περιστατικό.

Είχαμε συμφωνήσει να κάνουμε μια συνέντευξη στην οποία όμως, κατά δική του απαίτηση, δεν θα μιλούσαμε καθόλου για το -πολύ φρέσκο τότε- θέμα του Οτσαλάν.

Όταν τελειώσαμε με τα on the record, του έκανα μόνο μια ερώτηση: «Ξέρατε ότι θα ερχόταν ο Οτσαλάν στο Ναϊρόμπι;»

«Ήξερα ότι θα ερχόταν κάποιος σημαντικός άνθρωπος», μου απάντησε. «Όμως, όταν είδα μπροστά μου τον Οτσαλάν, έκανα μόνο μια σκέψη: "Αυτό ήταν, θα πεθάνουμε εδώ"».

Φυσικά σεβάστηκα το off the record, όμως πλέον έχει βγει στη δημοσιότητα η πλήρης αναφορά του τότε πρέσβη για τα όσα, μάλλον ντροπιαστικά για την Ελλάδα, συνέβησαν τότε και εκείνο το «αυτό ήταν, θα πεθάνουμε εδώ», πλέον είναι μια ωραία και γλαφυρή σύνοψη των όσων διημείφθησαν εκείνον το Φεβρουάριο του 1999 στο τροπικό Ναϊρόμπι.

Ο άνθρωπος που δεν τον ήθελε κανείς

Το Ναϊρόμπι ήταν η προτελευταία στάση της οδύσσειας του ηγέτη του PKK, η οποία άρχισε από τη Δαμασκό της Συρίας λίγους μήνες νωρίτερα. Με πλαστό διαβατήριο φεύγει στις 19 Οκτωβρίου 1999 για τη Στοκχόλμη, με ενδιάμεση στάση στην Αθήνα.

Η ΕΥΠ τον περίμενε. Ο τότε αρχηγός της, Χαράλαμπος Σταυρακάκης, φώναξε τον αποσπασμένο στην Υπηρεσία ταγματάρχη Σάββα Καλεντερίδη και τον ενημέρωσε. Ο Καλεντερίδης ήξερε προσωπικά τον Οτσαλάν και έσπευσε να τον συναντήσει στο αεροδρόμιο.

Ο Οτσαλάν υποστηρίζει ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε εγκρίνει την έλευσή του στην Αθήνα, η Αθήνα το αρνείται και έρχεται σε πάρα πολύ δύσκολη θέση απέναντι στην Τουρκία, η οποία καταζητεί τον Οτσαλάν.

Η μόνη χώρα που τον δέχεται σε εκείνη τη φάση είναι η Ρωσία και ο Οτσαλάν φεύγει για τη Μόσχα, μαζί με τον Καλεντερίδη. Μετά τη Ρωσία πηγαίνει στην Ιταλία. Οι Τούρκοι παρακολουθούν τις μετακινήσεις του και ασκούν πιέσεις στις κυβερνήσεις των χωρών στις οποίες πηγαίνει, να τον διώξουν.

Τρεις μήνες αργότερα και ενώ ούτε η Ρωσία τον θέλει πλέον, ο Οτσαλάν έρχεται ξανά στην Αθήνα. Σύντομα οι Τουρκοι το μαθαίνουν και η ΕΥΠ αναζητά λύσει ώστε να πετάξει την «καυτή πατάτα» από τα χέρια της. Ο Σταυρακάκης προτείνει στον Οτσαλάν να πάει στην Κένυα. Μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα να πάει ξανά στη Ρωσία και μια στάση στην Κέρκυρα, ο Καλεντερίδης πείθει τον Οτσαλάν να πάει στην Κένυα και στις 2 Φεβρουαρίου, οι δύο τους φτάνουν στο Ναϊρόμπι.

«Μαζί με συνεργάτη μου εκτιμήσαμε ότι αεροπλάνο επρόκειτο μεταφέρει κάποιον αξιωματούχο Σέρβο ή Σερβοβόσνιο, οποίος αντιμετώπιζε προβλήματα. Σημειώνω ότι ημέρες εκείνες, σύμφωνα με διεθνή Τύπο, επέκειτο βομβαρδισμός Κοσσυφοπεδίου από ΝΑΤΟ», έγραψε στην αναφορά του ο Κωστούλας. Αντί για κάποιον Σέρβο ή Σερβοβόσνιο, στην πρεσβεία στο Ναϊρόμπι φτάνει ο Καλεντερίδης με τον Οτσαλάν.

«Μέχρι στιγμή εκείνη πρεσβεία ουδέν εγνώριζε για ταυτότητα επισκέπτη. Υπογράφων, πάντως, ανεγνώρισε αμέσως Οτσαλάν ενώ συνεργάτης του λίγο αργότερα».

Την επόμενη μέρα μια κενυατική εφημερίδα δημοσιεύει άρθρο για την άφιξη του Οτσαλάν και ο ΥΠ.ΕΞ της Κένυας καλεί τον Κωστούλα. Του δείχνει το δημοσίευμα κι εκείνος κάνει ότι δεν βλέπει να το διαβάσει, επειδή έχει ξεχάσει τα γυαλιά της πρεσβυωπίας.

«Ο μεγάλος τραγουδιστής» και το σαφάρι

Στο μεταξύ και οι Αμερικάνοι αρχίζουν να «ενοχλούν» την πρεσβεία και ο Κωστούλας επικοινωνεί με το ελληνικό ΥΠΕΞ και πιο συγκεκριμένα τον διευθυντή του διπλωματικού γραφείου του Θόδωρου Πάγκαλου, Βασίλη Παπαϊωάννου, ο οποίος του απαντά ότι θα τα μεταφέρει στο «μεγάλο τραγουδιστή», δηλαδή τον Πάγκαλο, και αναλαμβάνει την υποχρέωση «να μας τραγουδήσει, αφού ακούσει τραγούδι μεγάλου τραγουδιστή».

Τελικά το ελληνικό ΥΠΕΞ «τραγουδάει» ότι κάθε σχέση με τον Οτσαλάν πρέπει να διαψεύδεται και πιο συγκεκριμένα ότι ο πρέσβης πρέπει «να είναι τσομπάνος και να σφυρά αμέριμνα, σε σχέση με θέμα».

Οι Κενυάτες επιμένουν, ο Καλεντερίδης προσπαθεί να φύγει από την Κένυα για τη Ν. Αφρική, αλλά παρεμποδίζεται με συνεχείς ελέγχους για να μην προλάβει την πτήση και γενικώς ο κλοιός σφίγγει.

Λίγο αργότερα ο Παπαϊωάννου επικοινωνεί ξανά με την πρεσβεία και λέει ένα άλλο «τραγούδι»:

Δίνει εντολή στον Κωστούλα να μεταφέρει με «δεσποινίδα Κατεχάκη», δηλαδή το Σάββα Καλεντερίδη, στον Οτσαλάν ότι πρέπει το ταχύτερο δυνατόν να απομακρυνθεί από «εθνικά χρώματα».

«Σε ερώτησή μου "και να πάει πού;", κ. Παπαϊωάννου απαντά ως εξής:
"Μεγάλος τραγουδιστής έχει εκνευρισθεί. Κάναμε μια εξυπηρέτηση. Μην μας την βγάζουν από τη μύτη. Να πάει σαφάρι. Να πάει όπου θέλει. Μακριά από εθνικά χρώματα"», έγραψε ο Κωστούλας στην αναφορά του.

Και συνεχίζει: «Υπογράφων και κ. Καλεντερίδης μεταβαίνουν σε κατοικία και κοινοποιούν σε Οτσαλάν με πλέον κατηγορηματικό τρόπο απόφασή μας για απομάκρυνσή του από κατοικία.

Οτσαλάν δεν πείθεται. Όντας έξυπνος και αποφασισμένος αντιλαμβάνεται αμέσως κίνδυνο. Σηκώνεται από κάθισμά του, χαιρετά στρατιωτικά και αναφέρει σε υπογράφοντα ότι ζητά πολιτικό άσυλο από Ελλάδα και μας εγχειρίζει αίτηση ασύλου προς ελληνική κυβέρνηση, συντεταγμένη ιδιόχειρα σε τουρκική γλώσσα».

«Από σήμερα είμαι σίγουρος ότι οποιοδήποτε βήμα εκτός αυτού του χώρου, χωρίς επίσημη διασφαλισμένη εγγύηση οποιασδήποτε χώρας, θα ισοδυναμεί με φυσική καταστροφή μου. Να ζητήσετε προστασία από Ελλάδα και τοπικές αρχές. Απόρριψη ασύλου μας γνωστοποιηθεί μέσα από επίσημες και θεσμοθετημένες διαδικασίες ελληνικών αρχών. Επίσης, ζητώ από Ελλάδα λάβει απαραίτητα μέτρα για ασφάλειά μου και ζητήσετε από τοπικές αρχές περιφερειακή ασφάλεια κατοικίας», είπε ο Οτσαλάν στον Κωστούλα.

Ο Κωστούλας προσπαθεί να βρει λύση και επικοινωνεί με γνωστό του επιχειρηματία για να στείλουν τον Οτσαλάν στις Σεϋχέλλες.

Στο μεταξύ, τις επόμενες μέρες οι πιέσεις από την Αθήνα να φύγει ο Κούρδος από το σπίτι του πρέσβη συνεχίζονται και εντείνονται, αλλά εκείνος απλώς αρνείται. Πραάλληλα εντείνονται και οι πιέσεις από τους Κενυάτες να τους αποκαλυφθεί ποιος μένει στην οικία του πρέσβη, όχι ότι δεν το γνώριζαν ήδη...

Οι Σεϋχέλες δέχονται να φιλοξενήσουν και να δώσουν διαβατήριο στον Οτσαλάν, του οποίου όμως αγνοούν την ταυτότητα, ενώ ζητούν και 15 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία η πρεσβεία προσπαθεί να βρει.

Στις 13 Φεβρουαρίου φτάνει στην Κένυα ο δικηγόρος του Οτσαλάν, Φαήλος Κρανιδιώτης. Ο Σταυρακάκης σε επικοινωνία που είχε με τον Καλεντερίδη τού ζητά να πετάξει έξω τον Οτσαλάν και τη συνοδεία του. Εκείνος επικαλείται αδυναμία εκτέλεσης της εντολής του. Ο Κωστούλας έγραψε ότι από την Αθήνα του ζήτησαν να βρεί στην ντόπια αγορά «τέσσερις φουσκωτους» για να πετάξουν από το σπίτι τον Οτσαλάν, κάτι το οποίο ο ίδιος αρνήθηκε.

Η ΕΥΠ στέλνει τέσσερις άνδρες για να διώξουν τον Οτσαλάν από την ελληνική πρεσβεία, με επικεφαλής τον αστυνόμο Μπόμπο. Εκείνος μόλις φτάνει αντιλαμβάνεται ότι μια τέτοια επιχείρηση ήταν αδύνατη. Τελικά, συλλαμβάνεται από τις αρχές ασφαλείας της Κένυας και περνά μαζί με τους υπόλοιπους κάποιες μέρες στη φυλακή.

Στις 15 Φεβρουαρίου οι Κενυάτες λένε ότι θέλουν να βοηθήσουν να φύγει ο Οτσαλάν από τη χώρα σε συνεργασία με την Ελλάδα. Γι’ αυτό και δίνουν τελεσίγραφο μέχρι το απόγευμα. Μάλιστα, κάνουν σαφές ότι αν δεν γίνει αυτό, την ευθύνη για όσα θα ακολουθήσουν θα έχει τόσο η χώρα μας όσο και ο Κούρδος ηγέτης.

Ο Οτσαλάν αποφασίζει τελικά να φύγει, πιστεύοντας ότι θα ικανοποιηθεί το αίτημά του να πάει στην Ολλανδία και τα αυτοκίνητα ετοιμάζονται. Οι Κενυάτες δεν επιτρέπουν στον Καλεντερίδη και τον Κωστούλα να επιβιβαστούν στο αυτοκίνητο στο οποίο μπαίνει ο Οτσαλάν. Μπαίνουν σε άλλο και η πομπή ξεκινάει για το αεροδρόμιο. Σε ένα φανάρι, το αυτοκίνητο στο οποίο βρίσκεται ο Οτσαλάν εξαφανίζεται.

Κατά μια άλλη εκδοχή ο Κωστούλας μπήκε στο αυτοκίνητο του Οτσαλάν, αλλά στο φανάρι άνοιξε η πόρτα και κάποιος τον τράβηξε έξω.

Λόγο αργότερα κάνει την εμφάνισή του ένα βίντεο στο οποίο φαίνεται ο Οτσαλάν δεμένος και με απλανές βλέμμα μέσα σε ένα αεροπλάνο, το οποίο είχε προορισμό την Τουρκία.

Τι έγιναν οι πρωταγωνιστές

Από τη σύλληψή του μέχρι σήμερα ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν είναι ο μοναδικός κρατούμενος στη νησίδα Ιμραλί στη Θάλασσα του Μαρμαρά, σε φυλακές υψίστης ασφαλείας.

Στο νησί παραμένει μονάδα στρατιωτικού προσωπικού -1000 άτομα- για τη φύλαξή του. Στη δίκη του καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια, καθώς τον Αύγουστο του 2002 η θανατική ποινή καταργήθηκε στην Τουρκία.

Στις 21 Μαρτίου του 2013 ο Οτζαλάν κάλεσε από την φυλακή τους Κούρδους αντάρτες σε αποχώρηση από το έδαφος της Τουρκίας και σε υπογραφή εκεχειρίας με τη χώρα. Λίγες μέρες αργότερα το PKK κήρυξε επίσημα κατάπαυση του πυρός.

Ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν παραμένει ιδιαίτερα επιδραστικός για το κουρδικό κίνημα, κάνοντας παρεμβάσεις μέσα από τη φυλακή, αν και είναι άγνωστος ο βαθμός στον οποίο αυτές επηρεάζονται ή και καθοδηγούνται από τους Τούρκους.

Ο Σάββας Καλεντερίδης, το Μάρτιο του 2000 παραιτήθηκε από τον ελληνικό Ελληνικού Στρατό, με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Η παραίτησή του οφείλεται στη διαφωνία του με το χειρισμό της υπόθεσης Οτσαλάν από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης.

Ο Καλεντερίδης έγραψε βιβλίο για την υπόθεση, το «Παράδοση Οτσαλάν: Η Ώρα της Αλήθειας». Ο Οτσαλάν και οι συνεργάτες του, πάντως, κατηγόρησαν τον Καλεντερίδη ως συμμέτοχο στην παγίδευση του Κούρδου ηγέτη.

Ο Καλεντερίδης τιμήθηκε με εύφημες μνείες για το έργο που προσέφερε στην πατρίδα και αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά, ενώ συνέχισε και τη συγγραφή βιβλίων.

Για τη δράση του πριν την υπόθεση Οτσαλάν έχουν γραφτεί άπειρα άρθρα, τα περισσότερα από τα οποία θυμίζουν κατασκοπικά μυθιστορήματα. Πιθανώς η αλήθεια τα ξεπερνά.

Ο Γιώργος Κωστούλας διατέλεσε πρέσβης της Ελλάδας στην Κούβα και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μετά την υπόθεση Οτσαλάν.

Η αποκάλυψη της απόρρητης έκθεσής του, η οποία βασίζεται στο ημερολόγιο που κρατούσε, προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις αναφορικά με τους χειρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης.

Μέχρι σήμερα, οι χειρισμοί αυτοί προκαλούν διφορούμενα σχόλια.

Κατά μια άποψη η Ελλάδα παρέδωσε «στεγνά» τον Οτσαλάν στους Τούρκους. Κατά μια άλλη, δεν μπορουσε να κάνει τίποτε καλύτερο.

Μερικές φορές τα πράγματα είναι θέμα ερμηνείας.