ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
Στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ υπάρχει μια μικρή παράγραφος στην οποία οι επαναστάτες καταδικάζουν τη βρετανική αυτοκρατορία γιατί «μετέφερε στρατιές μισθοφόρων για να ολοκληρώσουν την αποστολή του θανάτου, της καταστροφής και της τυραννίας». Το σχόλιο αφορά τους διαβόητους Γερμανούς στρατιώτες, που προέρχονταν κυρίως από τα κρατίδια της Εσης και σε ορισμένες μάχες έφτασαν να αποτελούν ακόμη και το ένα τρίτο των αποικιακών στρατευμάτων της Αγγλίας. Αυτό που δεν θα μπορούσε να αναφέρει η Διακήρυξη είναι ότι μαζί με τον θάνατο, οι ξένοι στρατιώτες πιστεύεται ότι έφεραν μαζί τους και το έθιμο του στολισμού χριστουγεννιάτικων δέντρων.
Το μίσος, βέβαια, των Αμερικανών για τους μισθοφόρους της Εσης δεν τους εμπόδισε να υιοθετήσουν με ενθουσιασμό τα χριστουγεννιάτικα δέντρα. Η νεαρή αστική τάξη τους, μάλιστα, κατάφερε σχεδόν έναν αιώνα αργότερα να τα μετατρέψει και πάλι σε σύμβολο της τυραννίας. Κάθε Χριστούγεννα οι πλουσιότεροι πολίτες αφιέρωναν μία ημέρα στους σκλάβους τους, τους οποίους καλούσαν γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Ο Φρέντερικ Ντάγκλας, η θρυλική μορφή του αγώνα για την κατάργηση της δουλείας, αποκαλούσε αυτές τις εκδηλώσεις «μια βαλβίδα ασφαλείας που εκτονώνει το επαναστατικό πνεύμα της υπόδουλης ανθρωπότητας» – αν και ορισμένοι άθεοι θα διεύρυναν τη φράση για να συμπεριλάβει το σύνολο των εορτών των Χριστουγέννων και όχι μόνο τα δέντρα. Οπως εξηγούσε πάντως η συγγραφέας Αλισον Κίνεϊ, οι γαιοκτήμονες είχαν ιδιαίτερους λόγους να καλοπιάνουν τους σκλάβους τους καθώς την περίοδο των Χριστουγέννων φούντωναν πάντα οι φήμες για επερχόμενη εξέγερση.
Θεωρητικά, η συνέχεια της ιστορίας θα έπρεπε να είναι ενωτική καθώς, όπως υποστήριζε παλαιότερα και η Washington Post, τα πρώτα χριστουγεννιάτικα δέντρα που στήνονταν σε δημόσιους χώρους είχαν στόχο να προωθήσουν την εικόνα των Χριστουγέννων ως μιας ανοιχτής γιορτής χωρίς φυλετικούς ή θρησκευτικούς διαχωρισμούς. Η εφημερίδα μάλιστα υποστήριζε ότι τα πρώτα δέντρα σε δημόσιους χώρους εντάσσονταν στην προσπάθεια ενσωμάτωσης των μεταναστών, οι οποίοι μετέφεραν διαφορετικές πολιτισμικές αποσκευές. Ακόμη κι αν ισχύει όμως αυτή η παρατήρηση, φαίνεται ότι ξεχνά την ταξική διάσταση των χριστουγεννιάτικων δέντρων. Και φυσικά κανένα δέντρο δεν εκφράζει σε τέτοιο βαθμό τις γιγαντιαίες ανισότητες της αμερικανικής κοινωνίας όσο το περίφημο δέντρο έξω από το κέντρο Ροκφέλερ στην καρδιά του Μανχάταν.
Η εικόνα των εκατοντάδων εργατών που δουλεύουν για ημέρες ώστε να τοποθετήσουν τα 50.000 λαμπάκια και κυρίως το κρυστάλλινο αστέρι Swarovski, αξίας 3 εκατομμυρίων δολαρίων, ξεχειλίζει από συμβολισμούς. Η πραγματική, ταξική ιστορία του συγκεκριμένου χριστουγεννιάτικου δέντρου, όμως, λέει ότι ο Ροκφέλερ –ο πρώτος Αμερικανός δισεκατομμυριούχος– έκλεψε την ιδέα από Ιταλούς μετανάστες/εργάτες που το 1931 δούλευαν με μισθούς πείνας για την κατασκευή του κτιρίου. Εν μέσω της Μεγάλης Υφεσης οι εργάτες έστησαν μέσα στο γιαπί ένα μεγάλο δέντρο το οποίο διακόσμησαν με χάρτινα αγγελάκια και κονσέρβες που τους έφερναν οι οικογένειές τους.
Αν και οι περισσότεροι θυμούνται τους εργάτες του Ροκφέλερ από τις θρυλικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες, που τους δείχνουν να ισορροπούν σε σκαλωσιές εκατοντάδες μέτρα πάνω από το έδαφος (γεγονός που τώρα έγινε τουριστική ατραξιόν στην ταράτσα του κτιρίου), η μοναδική φωτογραφία με το χριστουγεννιάτικο δέντρο που έχει διασωθεί ίσως να περιγράφει καλύτερα την κατάστασή τους.
Στις ΗΠΑ, βέβαια, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα εκτός από αμιγώς ρατσιστικές και ταξικές ιστορίες κουβαλούν στα κλαδιά τους και την πολιτική παρακαταθήκη της χώρας. Οπως διαβάζουμε στους New York Times του 1953, το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο που τοποθετήθηκε στη Union Square ήταν μια προσφορά ομάδας επιχειρηματιών της περιοχής, οι οποίοι το αφιέρωσαν στο «Πρόγραμμα για τον τερματισμό της εξύμνησης του ριζοσπαστισμού».
Ουσιαστικά, δηλαδή, ήταν ακόμη ένα προπαγανδιστικό εργαλείο στο κυνήγι μαγισσών που είχε εξαπολύσει ο γερουσιαστής Μακάρθι εναντίον του κομμουνισμού. Οι πραγματικοί κομμουνιστές, βέβαια, απάντησαν με το δικό τους χριστουγεννιάτικο δέντρο. Οταν, την ίδια χρονιά, το αμερικανικό κράτος εκτέλεσε τον Τζούλιους και την Εθελ Ρόζενμπεργκ με την κατηγορία της κατασκοπίας για την ΕΣΣΔ, δύο οικογενειακοί φίλοι αγόρασαν και στόλισαν ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο για τα δύο ορφανά παιδιά του ζευγαριού. Ηταν η Shirley και ο W.E.B. Du Bois, δύο κομμουνιστές μαχητές για τα δικαιώματα των μαύρων, οι οποίοι αργότερα θα αποκήρυσσαν την αμερικανική ιθαγένειά τους. Αυτό, θα γράψει η Αλισον Κίνεϊ, «ήταν το πιο αμερικανικό χριστουγεννιάτικο δέντρο της ιστορίας, αφιερωμένο στην αντίσταση αλλά και στη θλίψη του θανάτου».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου