"Τι μπορεί να ελπίζει η Ελλάδα από τον νέο πλανητάρχη Donald Trump"
Delivani Maria <delimar@uom.edu.gr>
Η ομιλία μου θα έχει ως σύντομη εισαγωγή το "Που βρισκόμαστε" και αν υπάρχουν ελπίδες πραγματικής εξόδου από την κρίση. Και στη συνέχεια το κύριο σώμα της ομιλίας μου θα επικεντρωθεί στην προσπάθεια αποκάλυψης τυχόν ευνοϊκών σημείων, για μας, αν υπάρχουν, από την καθοδόν μεταβολή της διεθνούς οικονομικής τάξης, μετά την εκλογή του Donald Trump.
Εισαγωγή: Που βρισκόμαστε;
Θα αρκεστώ σε σύντομες διαπιστώσεις των πρόσφατων εξελίξεων του ελληνικού δράματος, καθώς έχω μιλήσει και γράψει άπειρες φορές στο παρελθόν, για όλα αυτά.
* Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι έχει παγιωθεί μια αβίωτη κατάσταση, που αποδεδειγμένα βρίσκεται σε λάθος κατεύθυνση, και που συνεχώς επιδεινώνεται. Παρότι αδιέξοδη η αρρωστημένη αυτή κατάσταση, ωστόσο εκλαμβάνεται ως δεδομένη, ως μονοδρομική, και έτσι έχει αποκλειστεί και δεν αναζητείται άλλη λύση!
* Σε κάθε κομβικό σημείο του 3ου μνημονίου αρχίζουν ατελεύτητες διαπραγματεύσεις με τους δανειστές, επιστρατεύονται νέοι και ταλαντούχοι ειδικοί για τις συνομιλίες, κορυφώνεται η αγωνία, εξαγγέλλονται δήθεν "κόκκινες γραμμές", που δήθεν με τίποτε δεν πρόκειται να τις υπερβεί η ελληνική πλευρά, αλλά το τέλος είναι πάντοτε το ίδιο: οι όποιες "κόκκινες γραμμές" ποδοπατούνται, και η ελληνική πλευρά οριζοντιώνεται στις πιο απάνθρωπες, στις πιο ακραίες, στις πιο εγκληματικές απαιτήσεις των κατακτητών. Οι οποίοι, δεν κάνουν τελικά ούτε βήμα πίσω από τα όσα αρχικά απαιτούν την κάθε φορά. Οι δανειστές βαδίζουν με σχέδιο και με σύστημα ξεχαρβαλώνοντας την κάθε φορά ότι έχει εναπομείνει ακόμη όρθιο από την προηγούμενη λαίλαπα. Εντελώς, πρόσφατα, προκειμένου η κυβέρνηση να διατηρήσει την αυταπάτη της "ελάφρυνσης του χρέους" δέχεται τη βαρβαρότητα των ομαδικών απολύσεων, που θα τροφοδοτήσουν ακόμη περισσότερο την ανεργία (μόνο για τις ΔΕΚΟ προβλέπονται γύρω στους 30.000 σε πρώτη φάση). Δέχεται ακόμη την περαιτέρω απάνθρωπη μείωση των συντάξεων, δέχεται την ακόμη πιο παρανοϊκή πια αύξηση των φόρων. Τα πρωτογενή πλεονάσματα για το 2017 που οι δανειστές απαιτούν να ανέρχονται σε 3,6 δισ. ευρώ είναι, κυριολεκτικά, αιμοσταγή. Και δεν αντιλαμβάνεται ότι οι απαιτήσεις των δανειστών δεν έχουν πάτο...
* Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση εμφανίζεται αισιόδοξη, αναμένει μονίμως καλά νέα, τα οποία όμως ποτέ δεν έρχονται, και επιμένει να βλέπει χρώματα στο κατάμαυρο ελληνικό φόντο. Να, και μερικά από τα εντελώς πρόσφατα και άκρως θλιβερά αποτελέσματα:
+ Μεταξύ του 2014-15 καταγράφεται επιπλέον πτώση του εισοδήματος των νοικοκυριών, κατά 5,5 δισ. ευρώ ή 4.5%, που οδήγησε σε μείωση της κατανάλωσής τους, κατά 1.8% ή κατά 2.3 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με το 2014. Να υπενθυμίσω ότι η κατανάλωση αποτελεί στην Ελλάδα τον αποφασιστικότερο μοχλό εξόδου από την κρίση και οικονομικής ανάκαμψης. Η ετήσια αυτή πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης, προστίθεται σε ήδη προηγούμενες είναι πολύ σημαντική, έτσι που να φαντάζουν εντελώς αφελείς και εξωπραγματικές οι κυβερνητικές ελπίδες (και όχι μόνο, γιατί και ορισμένοι ξένοι δείχνουν να συμφωνούν) για ανάπτυξη που δήθεν έρχεται. Η ανάκαμψη δεν έρχεται αυτόματα. Χρειάζεται άνετη ρευστότητα που δεν υπάρχει και δεν προβλέπεται να υπάρξει στο μνημονιακό καθεστώς. Ο προϋπολογισμός του 2017, είναι γιατί, αν και προβλέπει αφαίμαξη από την οικονομία της τάξης των 6 δισ. Ευρώ, προσδοκά παρά ταύτα αύξηση του ΑΕΠ κατά 4 δισ. Ευρώ. Μόνο θαυματοποιοί φθάνουν σε τέτοια αποτελέσματα. Αλλά, και ο ΚΟΦΤΗΣ καραδοκεί πίσω από την πόρτα.
+ Την ίδια τρομακτική εικόνα καταποντισμού προσφέρει και η αποταμίευση, που εμφανίζεται αρνητική κατά 7% μέσα στο εισόδημα των νοικοκυριών, και που επιδεινώνεται σε σχέση με το 2014, που ήταν -5%. Και εύλογα ερωτάται από που θα χρηματοδοτηθούν οι αναπτυξιακές επενδύσεις, που τόσο αβάσιμα προσδοκά η Κυβέρνηση; Αναπότρεπτη συνέπεια η συνέχιση μείωσης της επένδυσης, που από το 2010 έχει υποχωρήσει κατά 62%.
+ Η ελληνική κυβέρνηση, προκειμένου να ανταποκριθεί στις ολοένα και πιο παράλογες απαιτήσεις των δανειστών, καταφεύγει στην επιβολή ολοένα αγριότερης φοροκαταιγίδας. Ωστόσο, εκτός από το ότι αυτή η υπερβολική φορολόγηση εντείνει την ύφεση και απομακρύνει την ανάπτυξη, προκαλεί επιπλέον και μείωση των κρατικών εσόδων αντί της αύξησης, που προφανώς επιδιώκεται. Πράγματι, τα κρατικά έσοδα εμφανίζουν μείωση της τάξης των 9 δισ. ευρώ από το 2010 ως σήμερα εξαιτίας του φαύλου κύκλου ύφεσης και λιτότητας. Ταυτόχρονα, εξαιτίας της αποτυχημένης αυτής πολιτικής δεν μειώνεται ούτε το δημόσιο χρέος. Όμως, οι αρμόδιοι εμμένουν στην εφαρμογή της ίδιας αναποτελεσματικής και καταστρεπτικής πολιτικής, παρότι το συντριπτικά υψηλό ποσοστό των Ελλήνων αποφαίνεται ότι βρίσκεται προς λανθασμένη κατεύθυνση. Και επιτακτικά ερωτάται αν οι ελληνικές κυβερνήσεις (όλες των τελευταίων 7 ετών) πιστεύουν ότι η πολιτική τους βρίσκεται προς τη σωστή κατεύθυνση. Και αν όχι, γιατί δεν προσπαθούν να την αλλάξουν;
+ Πρόσφατη έκθεση του CEDEFOP διαπιστώνει ότι οι απόφοιτοι των ελληνικών Πανεπιστημίων υστερούν σε δεξιότητες, για την εξεύρεση απασχόλησης, σε σύγκριση με όλους τους αντίστοιχους της Ευρώπης. Πρόκειται για την, μακρόχρονα, πιο δραματική διαπίστωση.
+ Γενικό ξεπούλημα – ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΕΛΠΕ, Αεροδρόμια μπαίνουν επισήμως στις αποκρατικοποιήσεις. Αυτή είναι η μεγαλύτερη και πιο μακροχρόνια καταστροφή.
Συμπέρασμα από την αρχή της κρίσης: η παραμονή στα μνημόνια (πάμε για 4ο και δεν θα είναι το τελευταίο) είναι καταστροφή, αλλά δυστυχώς η αλήθεια αυτή δεν γίνεται εδώ και 7 χρόνια κατανοητή.
Κάθε αναφορά στην αλλαγή αυτής της αδιέξοδης επτάχρονης πολιτικής φέρνει πανικό. Αλλά, αντιθέτως, δεν φέρνει πανικό η παραμονή στην ίδια κατάσταση, που οδηγεί στην εξαφάνισή μας.
***
Περνώ τώρα στο κύριο σώμα της αποψινής μου ομιλίας, που είναι η διερεύνηση των θετικών ή αρνητικών αλλαγών, που μπορούμε λογικά να προσδοκούμε μετά την εκλογή του Donald Trump ως πλανητάρχη. Να υπογραμμίσω, προκαταρκτικά, το γεγονός, ότι τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ, αλλά και στον κόσμο, δεν μπόρεσαν να προβλέψουν τη νίκη του Donald Trump, όπως άλλωστε και το ΒRΕΧΙΤ. Που σημαίνει ότι τα σύγχρονα ΜΜΕ είναι ανίκανα να ερμηνεύσουν τις επιθυμίες και τις ανάγκες των πολιτών.
Να πω καταρχήν δυό λόγια για τον τρόπο με τον οποίον αντιμετώπισαν τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ, αλλά και στον κόσμο, αυτή την προεκλογική εκστρατεία των δύο υποψηφίων.
+ Δεν ήμουν ούτε υπέρ της Hillary Clinton, αλλά ούτε και υπέρ του Donald Trump. Όπως όχι μόνον οι Αμερικάνοι, αλλά και οι πολίτες του κόσμου, θα επιθυμούσα γενικώς ανώτερης στάθμης υποψήφιους. Ωστόσο, πριν προσπαθήσω να καταγράψω τις πιθανές μεταβολές της κατάστασής μας, με το νέο πλανητάρχη, να κάνω μια παρατήρηση, ότι δηλαδή κατά τη γνώμη μου, κάθε άλλο παρά δημοκρατική ήταν στις ΗΠΑ η προεκλογική συμπεριφορά των ΜΜΕ. Θέλω να πω ότι, σχεδόν όλα τα ΜΜΕ, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, τάχθηκαν αναφανδόν υπέρ της Hillary Clinton, γελοιοποιώντας και κατατροπώντας τον Donald Trump. Προσπαθώντας έτσι να επιβάλλουν τις δικές τους προτιμήσεις, τις δικές τους επιλογές και τη δική τους κρίση στους ψηφοφόρους. Εξυπηρετώντας, έτσι συμφέροντα, που ενδεχομένως, ήταν αντίθετα από τα συμφέροντα των ψηφοφόρων. Προκαταλαμβάνοντας, έτσι, την ψήφο των πολιτών. Ανεξαρτήτως του ότι δεν επέτυχαν τους στόχους τους, αυτό που θέλω να υπογραμμίσω είναι ότι δεν είναι αυτός ο ρόλος των ΜΜΕ, που αντιθέτως αναμένεται από αυτά να προσφέρουν μια, όσο γίνεται πιο αντικειμενική πληροφόρηση των πολιτών. Και να προσθέσω ότι εκτός του ότι είναι ασυμβίβαστη μια τέτοια συμπεριφορά, με τη δημοκρατία, είναι επιπλέον και εξαιρετικά επικίνδυνη, δεδομένου ότι δεν συναντιέται μόνο στις ΗΠΑ, και δεν αναφέρεται μόνο σε εκλογές πολιτικών, αλλά και σε πολλά άλλα κρίσιμα θέματα. Θα αναφερθώ σχετικά στην περίπτωση του πάντοτε επίκαιρου προβλήματος της πιθανής μετάβασής μας σε εθνικό νόμισμα. Είναι γεγονός ότι τα ελληνικά ΜΜΕ, και ίσως όχι τα μόνα, κατατρομοκρατούν, συστηματικά, τον ελληνικό λαό για την περίπτωση της πιθανής έλευσής του, εξυπηρετώντας εμφανώς τα συμφέροντα των δανειστών, και φράζοντας ταυτόχρονα τη μοναδική έξοδο σωτηρίας της Ελλάδας, από την κόλαση των μνημονίων και της δουλείας.
+ Η δικαιολογία, που έμμεσα προβάλλεται για την απαράδεκτη αυτή συμπεριφορά των ΜΜΕ είναι δήθεν η ανάγκη να παταχθεί ο "λαϊκισμός", για τον οποίον γίνεται πολύς λόγος τελευταίως.
Αλλά τι είναι λαϊκισμός; Και ποιοι είναι οι παράγοντες, που τον ενισχύουν ή και που τον επιβάλουν στην εποχή μας; Να τονίσω, προκαταρκτικά, ότι το περιεχόμενο και οι συνιστώσες του λαϊκισμού δεν έχουν σχέση με τα υποστηριζόμενα από τα ΜΜΕ ή τους πολιτικούς, τα κάθε μορφής σχετικά υπονοούμενα, τις γελοιογραφίες κλπ. κλπ.
Ο ανερχόμενος τις ημέρες μας λαϊκισμός στρέφεται γενικώς εναντίον του ελιτισμού, των παραδοσιακών πολιτικών και των κυρίαρχων θεσμών, με μια λέξη, εναντίον της καθεστηκυίας τάξης. Ο λαϊκισμός επιδιώκει να εκπροσωπεί τον απλό πολίτη, που θεωρεί ότι λησμονήθηκε και ότι προδόθηκε από τους πολιτικούς του. Ο λαϊκισμός ισχυρίζεται ότι απηχεί τον άδολο πατριωτισμό. Οι οπαδοί του είναι οργισμένοι με τη συμπεριφορά των πολιτικών. Η ψήφος στο Donald Trump ερμηνεύεται ως η επιθυμία των ψηφοφόρων να αφήσουν πίσω τους το κακό πολιτικό παρελθόν. Δεν ανταποκρίνεται, εξάλλου, στην πραγματικότητα η επικρατούσα άποψη, ότι ο λαϊκισμός έχει σχέση με το φασισμό, αλλά μπορεί να καταλήξει εκεί μέσω ενός υπερβολικού εθνικισμού.
Σε πείσμα του υποτιμητικού τρόπου, με τον οποίον αντιμετωπίζεται ο λαϊκισμός και τα λαϊκίστικα πολιτικά κόμματα στην Ευρώπη, αυτά έχουν διπλασιάσει την δύναμή τους, από το 1960 ως σήμερα, και ήδη στην Ευρώπη ο δεξιός κομματικός λαϊκισμός έχει αυξήσει τις έδρες του, κατά μέσο όρο, κατά 13.7%, και ο αριστερός κομματικός λαϊκισμός, αντίστοιχα, κατά 11.5%. Και εύλογα αναμένεται ότι τα κόμματα αυτά θα πολλαπλασιαστούν και θα επικρατήσουν στην Ευρώπη. Ετοιμάζονται στη Γαλλία και στην Αυστρία και αποτελούν, ήδη πραγματικότητα, στην Ουγγαρία, στη Τσεχία, στην Πολωνία, στη Σλοβακία.
Η άνοδος, λοιπόν, του λαϊκισμού αποτελεί πραγματικότητα, και συνεπώς αντί να τον κατακεραυνώνουμε, θα είναι πιο χρήσιμο να εξετάσουμε πρώτον, τους λόγους, που τον έφεραν στην επιφάνεια και που με την εκλογή του Donald Trump γιγαντώνεται, και δεύτερον τις κυρίαρχες επιλογές και κατευθύνσεις του.
Οι αιτίες της ανόδου του λαϊκισμού
Ως γενικότερη αιτία της ανόδου του λαϊκισμού, που συνοψίζει τις επί μέρους, είναι η αθέτηση των υποσχέσεων των παραδοσιακών πολιτικών προς τους πολίτες των επί μέρους εθνικών κρατών, σχετικά με τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Δεν ήταν ρόδινες οι εξελίξεις της παγκοσμιοποίησης, που βρίσκεται στο επίκεντρο της οργής των λαϊκιστών, αφού τελικά, οι νικητές ήταν πολύ λίγοι, ενώ οι ηττημένοι πάρα πολλοί. Είναι, ακριβώς η οργή των ηττημένων της παγκοσμιοποίησης, που έφερε το λαϊκισμό, δηλαδή τη θέληση της μεταβολής, και που εξέλεξε τον Donald Trump, ως το νέο πλανητάρχη.
Αρκετά χρόνια πριν την εξάπλωση του λαϊκισμού, μια σειρά από ενδείξεις προειδοποιεί για το τέλος της παγκοσμιοποίησης και για την είσοδο σε μια νέα διεθνή οικονομική τάξη, με χαρακτηριστικά όπως "προστατευτισμός", "εθνικισμός", "κλειστά σύνορα", "σεβασμός στις παραδόσεις", "παρεμβατισμός", "αποπαγκοσμιοποίηση" κ.ά. Να προσθέσω ακόμη ότι περίπου κάθε 50-70 χρόνια, ενδογενείς δυνάμεις του διεθνούς συστήματος οδηγούν σε εναλλαγή ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση και στην αντιπαγκοσμιοποίηση.
Και ενώ η παγκοσμιοποίηση υπήρξε το αποτέλεσμα σοβαρής προετοιμασίας των ισχυρών της Γης, με κύριο στόχο τη μεγιστοποίηση των κερδών τους, η αποπαγκοσμιοποίηση, αντιθέτως, είναι το προϊόν της αντίδρασης των ασθενέστερων του πλανήτη, κυρίως αυτών που στερήθηκαν θέσεις εργασίας, εξαιτίας της απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου ή υπέστησαν επιδείνωση του βιοτικού τους επιπέδου εξαιτίας του ανταγωνισμού των μισθών τους, από τους μετανάστες/πρόσφυγες.
Η αλλαγή του διεθνούς σκηνικού, που τώρα προαλείφεται, μπορεί συλλήβδην να αποδοθεί στις ακρότητες, που σταδιακά ενσωματώθηκαν, στον τρόπο λειτουργίας της παγκοσμιοποίησης. Έτσι, βγήκαν στην επιφάνεια οι αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, αφήνοντας πίσω τις όποιες θετικές. Έχω τον πειρασμό να αναφερθώ σε κάποιες διαπιστώσεις που περιλαμβάνονται στο βιβλίο μου, με τίτλο "Συνωμοτική Παγκοσμιοποίηση" που έκανε την πρώτη του έκδοση το 2001, και από τότε είχε και άλλες εκδόσεις και μεταφράστηκε σε αρκετές γλώσσες. Και οι διαπιστώσεις μου αυτές επαληθεύτηκαν: Διαβάζω ένα απόσπασμα: "Το περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί το νέο διεθνές καθεστώς αναβιώνει συνθήκες που επιτρέπουν την επικράτηση των νόμων της "ζούγκλας", νομιμοποιεί καταστάσεις πολυεπίπεδης εκμετάλλευσης, υποβαθμίζει τη σημασία των εθνικών συνόρων, εξαφανίζει τη στοιχειώδη ανθρώπινη αλληλεγγύη και υποθάλπει το έγκλημα σε όλες του τις μορφές. Ένα πλήθος παράλληλων εξελίξεων, χωρίς οργανική σύνδεση αναμεταξύ τους, συνηγορεί υπέρ της επαναφοράς των συνθηκών που επικρατούσαν στο Μεσαίωνα, στο σύνολο των εκφάνσεων της πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής, και συναισθηματικής ζωής". Όταν γράφηκαν αυτές οι γραμμές, υπήρχε ένας γενικότερος ενθουσιασμός υπέρ της παγκοσμιοποίησης, και οι παραπάνω απόψεις μου αντιμετωπίστηκαν, γενικώς, ως μαύρο πρόβατο.
Η παγκοσμιοποίηση, δηλαδή η απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου συνδυάστηκε και με άλλες πολιτικές, που από κοινού προκάλεσαν τις καταστροφές. Πρόκειται συγκεκριμένα για:
* Την εφαρμογή μιας ακραίας μορφής οικονομικού φιλελευθερισμού, που απορύθμισε πλήρως τη λειτουργία των επί μέρους εθνικών οικονομιών, καθώς και της παγκόσμιας οικονομίας, εγκαθιστώντας την απόλυτη αναρχία, και ενθαρρύνοντας το οργανωμένο έγκλημα. Επανήλθε το δόγμα του 18ου αιώνα, με βάση το οποίο οι αγορές ρυθμίζονται από "αόρατο χέρι", είναι αλάνθαστες και συνεπώς δεν πρέπει το κράτος να παρεμβαίνει.
* Την έλευση της αποβιομηχάνισης, του μεταβιομηχανικού σταδίου, που οδήγησε στην υποχώρηση της πραγματικής οικονομίας δίνοντας τη θέση της στην εικονική, δηλαδή σε αυτήν των χρηματιστηρίων. Η πρόοδος διαχωρίστηκε, έτσι, πλήρως από την ευημερία των λαών.
* Την επικράτηση ενός υπερκαπιταλισμού, ο οποίος περιόρισε την ισχύ των εθνικών κυβερνήσεων χάριν των αγορών και των πολυεθνικών και περιόρισε επικίνδυνα τη σημασία των εθνικών συνόρων, χάριν της δημιουργίας υπερεθνικών ενώσεων, που αποδυνάμωσαν τη δημοκρατία.
* Τη συστηματική υποχώρηση του κράτους Πρόνοιας.
Έτσι τώρα, η παγκοσμιοποίηση αμφισβητείται από παντού, δίνοντας τη θέση της σε αποφάσεις κλεισίματος συνόρων.
Οι Συνέπειες της παγκοσμιοποίησης
Οι συνέπειες αυτού του συνονθυλεύματος, που είναι κυρίως αρνητικές και ελάχιστες θετικές διαπιστώνονται με γυμνό οφθαλμό, στο σύνολο των αποφασιστικών οικονομικών δεικτών. Ενδεικτικά, αναφέρω:
αα) Την, χωρίς προηγούμενο, ανισότητα κατανομής του παγκόσμιου εθνικού πλούτου, έτσι που το 1% των πλουσιότερων κατοίκων της Γης να κατέχει το 45% του παγκόσμιου πλούτου, και 62 άνθρωποι να έχουν στην κατοχή τους το εισόδημα που αναλογεί στα 3,5 δισεκατομμύρια των φτωχότερων κατοίκων της υφηλίου. Μετά το 2010 οι πλουσιότεροι επωφελούνται από την άνοδο των κερδών του κεφαλαίου ενώ οι πτωχότεροι υφίστανται την ανεργία και την υποχώρηση του κράτους πρόνοιας.
Στην ανώμαλη αυτή κατάσταση συμβάλλει μεγάλος αριθμός παραγόντων, που συνόδευσαν την παγκοσμιοποίηση, όπως:
- η ανεξέλεγκτη μετακίνηση του κεφαλαίου από το ένα άκρο του πλανήτη στο άλλο,
- το υπερδιπλάσιο φορολογικό βάρος επί των εισοδημάτων των ιδιωτών, σε σχέση με αυτό επί των επιχειρήσεων,
- η γενικευμένη εφαρμογή πολιτικής λιτότητας,
- η ανοχή ή τουλάχιστον η μη αποτελεσματική αντιμετώπιση των φορολογικών παράδεισων,
- η αποχή του κράτους από την εφαρμογή αναδιανεμητικών πολιτικών,
- οι υπόγειες διασυνδέσεις των πολιτικών με μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά βέβαια και η επιβράδυνση της ανάπτυξης στις προηγμένες οικονομίες.
Παρότι, μέχρι πρόσφατα, η ανισότητα κατανομής του πλούτου αντιμετωπίζονταν, ως αναπότρεπτη, ως αποκλειστικά κοινωνικό και όχι οικονομικό πρόβλημα, αλλά συχνά και ως επιθυμητή εξέλιξη, επειδή αύξανε τις επενδύσεις και την απασχόληση, νεότερες έρευνες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Ειδικότερα, σε έκθεσή του το ΔΝΤ διπιστώνει ότι όταν το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού αυξάνεται το εισόδημά του κατά 1%, ο ρυθμός ανάπτυξης μειώνεται κατά 0,08% την προσεχή πενταετία, ενώ αντιθέτως η αύξηση κατά 1% του εισοδήματος του φτωχότερου 20% του πληθυσμού αυξάνει την ανάπτυξη κατά 0,38% την προσεχή πενταετία. Ανάλογες είναι και οι διαπιστώσεις πρόσφατης έκθεσης του ΟΟΣΑ που υποστηρίζει ότι η ανερχόμενη ανισότητα κατά την περίοδο 1990-2010 είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του ρυθμού ανάπτυξης στις χώρες μέλη του ΟΟΣΑ κατά 4,7%. Η μεγάλη, πάντως, χαμένη της παγκοσμιοποίησης είναι η μεσαία τάξη, που αποτελεί τη βάση της σταθερότητας και ομαλότητας κάθε κοινωνίας, και που έχει, ουσιαστικά, διαλυθεί.
ββ) Η "εργασία", στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, αντιμετωπίστηκε περίπου ως "μαύρο πρόβατο", και η ουσιαστική απουσία κρατικής παρέμβασης επιδείνωσε τη θέση της. Έτσι, καταγράφεται σημαντική και θεωρητικά εντελώς "ανορθόδοξη" απώλεια του μεριδίου της εργασίας, προς όφελος του κεφαλαίου στο παγκόσμιο ΑΕΠ.
γγ) Το μεταναστευτικό κύμα προς την Ευρώπη.
Το σοβαρότερο πρόβλημα που, τώρα διχάζει την Ευρώπη, είναι οι ανεξέλεγκτες ορδές των προσφύγων/μεταναστών, που φθάνουν αδιάκοπα από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τη Νότια Ασία, μέσω της Μεσογείου. Αυτό το πρόβλημα βρίσκεται στη ρίζα της δημιουργίας νέων πολιτικών κομμάτων τα οποία δεν είναι δυνατόν να εκληφθούν ούτε ως ακραιφνώς δεξιά, αλλά ούτε ως ακραιφνώς αριστερά, διότι παίρνουν στοιχεία και από τις δύο τάσεις, και για αυτό θεωρούνται "κόμματα-υβρίδια". Υποστηρίζεται ότι αυτά τα νέα πολιτικά κόμματα, που πληθαίνουν στην Ευρώπη, έχουν ουσιαστικά καταργήσει την παραδοσιακή διάκριση αριστεράς και δεξιάς, και στη θέση της επέβαλαν μία άλλη: αυτήν των ανοικτών ή κλειστών συνόρων. Το κύριο και κοινό χαρακτηριστικό των νέων υβριδικών κομμάτων είναι η σαφής προτίμησή τους υπέρ κλειστών συνόρων. Για τα έτη 2014, 2015 και 2016 εκτιμάται ότι οι αφίξεις αυτές των μεταναστών ήταν γύρω στο ενάμιση εκατομμύριο. Σε πείσμα των σχετικών αρχών του Διεθνούς Δικαίου τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη καταφεύγουν σε μεθοδεύσεις κλεισίματος των συνόρων, επίσημες αλλά κυρίως ανεπίσημες και αρνούνται να δεχθούν πρόσφυγες. Και τούτο επειδή το ποσοστό των Ευρωπαίων που είναι αντίθετοι στην έλευση προσφύγων στο έδαφός τους είναι σημαντικό και ανέρχεται σε 56%, αλλά όμως φθάνει στο 81% στην Τσεχία, στο 78% στη Λετονία και Σλοβακία, και στο 70% στη Λιθουανία. Έτσι, παρότι, η πλειονοψηφία των κρατών-μελών της ΕΕ ψήφισε τις προτάσεις του κ. Junker, περί της ανάγκης κατανομής των προσφύγων μεταξύ τους, ωστόσο στην πραγματικότητα, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, ουδόλως είχαν την πρόθεση να τις εκτελέσουν, αφήνοντας έκθετη τη χώρα μας.
δδ) Την τρομοκρατία. Να αναφέρω απλώς, τον τίτλο ενός βιβλίου μου, του 2004, που υπογραμμίζει ακριβώς τη σχέση παγκοσμιοποίησης και τρομοκρατίας: "Τα παιδιά της παγκοσμιοποίησης: "Τρομοκρατία και Φασισμός”.
***
Και τώρα να δούμε τι μπορεί να ελπίζει ή να περιμένει η Ελλάδα από τον νέο πλανητάρχη, πως μπορεί να περιορίσει τα παραπάνω δεινά;
Εξυπακούεται ότι τίποτε, ακόμη, δεν είναι σίγουρο και ότι μόνο υποθέσεις, που βασίζονται στις εξαγγελίες του κ. Trump, είναι δυνατές. Ωστόσο, σε οικονομία όπως η ελληνική, που κυριολεκτικά χαροπαλεύει, και που δε βλέπει φως από πουθενά, καθώς οι έννοιες της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς έχουν εγκαταλείψει την Ευρώπη, κάθε προοπτική αλλαγής είναι, καταρχήν καλοδεχούμενη.
α) Και αρχίζω με την παγκοσμιοποίηση, που όπως όλα δείχνουν, θα περιοριστεί, αφού ο νέος πλανητάρχης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι έκανε περισσότερο κακό παρά καλό στις ΗΠΑ. Εμείς, στην Ελλάδα, κάνοντας έναν εμπεριστατωμένο απολογισμό των συν και πλην της παγκοσμιοποίησης, είναι βέβαιο ότι δεν θα θρηνήσουμε για τον περιορισμό της ή και για την ανατροπή της. Ο νέος πλανητάρχης αναγνώρισε, ακόμη, ότι ήταν λάθος η είσοδος της Ελλάδας στο ευρώ, κάτι που υποστήριξα και εγώ, και όχι μόνο, από την αρχή.
Τα συντρίμμια, στα οποία κατέληξε η πρόωρη και απροετοίμαστη είσοδός μας στην παγκοσμιοποίηση και στη μικρογραφία της την ΕΕ και Ευρωζώνη, είναι υπεράνω της όποιας αμφισβήτησης, και σύμφωνα με πληροφορίες την καταδίκασε, ήδη, και ο νέος πλανητάρχης
β) Οι επί μέρους, εξάλλου, πολιτικές, που φαίνεται ότι θα επιλέξει ο νέος πλανητάρχης, και που θα οδηγήσουν σε ένα νέο διεθνές καθεστώς, αναπότρεπτα, θα επηρεάσουν και την Ευρώπη. Συνεπώς, μας ενδιαφέρουν άμεσα. Ποιες προβλέπεται να είναι αυτές:
* Στα θετικά των προβλεπόμενων αλλαγών, μετά την εκλογή του νέου πλανητάρχη, και για την Ελλάδα είναι και η δήλωσή του ότι δεν θα υπογράψει τη νέα συμφωνία εμπορίου και επενδύσεων μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης (TTIP) η οποία εμφανίζει πολλές σκοτεινές πλευρές, και έχει ήδη προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων, καθώς εκχωρεί στις πολυεθνικές περισσότερες εξουσίες από ότι στα κράτη-έθνη.
* Είναι πολύ σημαντική, αν βέβαια υλοποιηθεί, η στάση του νέου πλανητάρχη, εναντίον της πολιτικής λιτότητας και, ταυτόχρονα, της μη αντιμετώπισης του χρέους ως υπ'αριθμόν 1 πρόβλημα της υφηλίου, καθώς και του πληθωρισμό, ως μη αναγκαστικά καταστρεπτική επιλογή. Αυτό, προκύπτει από τις εξαγγελίες του κ. Trump, σχετικά με τη διενέργεια εξαιρετικά σημαντικών δημοσίων επενδύσεων στις ΗΠΑ, 1 περίπου τρισ. δολαρίων, χωρίς να φοβάται τη διόγκωση του χρέους, που έτσι θα προκύψει, αλλά χωρίς να φοβάται ούτε τον πληθωρισμό. Εξάλλου, η δήλωση του νέου πλανητάρχη, για την πρόθεσή του να διενεργήσει σημαντικά δημόσια έργα δείχνει ακόμη ότι δεν έχει αλλεργία με την ανάληψη δραστηριοτήτων από το δημόσιο τομέα, όπως συμβαίνει με τις απόψεις των ακραίων φανατικών νεοφιλελεύθερων στην Ευρώπη. Η εναντίωση αυτή του νέου πλανητάρχη στη λιτότητα ελπίζεται ότι θα επαναφέρει την ανάπτυξη, η οποία τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται αναιμική/υφεσιακή, σε σημείο ώστε να φέρει στο προσκήνιο αρνητικά επιτόκια, ακόμη και σκέψεις να ριχτούν δολάρια από ελικόπτερα στην Αμερική, για να αναζωογονηθεί η οικονομία. Για ολόκληρο τον κόσμο, αλλά κυρίως και για την Ελλάδα, θα είναι σημαντικό επίτευγμα το τέλος αυτής της τόσο επικίνδυνης τρέλας, της υποχρεωτικής δηλαδή επιβολής της λιτότητας χωρίς ημερομηνία λήξης, καθώς και με την προσπάθεια εξαφάνισης του δημόσιου τομέα.
* Το προσφυγικό. Πρόκειται για εξαιρετικά ευαίσθητο, όσο και βαθιά ανθρώπινο θέμα, έτσι που κρίνω δύσκολη τη διατύπωση απόλυτου συμπεράσματος. Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν η μη επίλυση του τεράστιου αυτού προβλήματος, που προκλήθηκε κυρίως από σειρά αναίτιων πολέμων και από κακούς χειρισμούς, να βαρύνει σε τόσο απαγορευτικά υψηλό ποσοστό τη χώρα μας, που ουδόλως ευθύνεται. Ενώ η υπόλοιπη Ευρώπη υπεκφεύγει. Η τυχόν αποτελεσματική αντιμετώπισή αυτού του προβλήματος, όπως και της πάταξης του ισλαμικού κράτους από το νέο πλανητάρχη, θα είναι εξαιρετικά ευνοϊκή για την Ελλάδα.
* Ο Donald Trump τάχθηκε κατά των μεγάλων πολυεθνικών και των ανεξέλεγκτων τραπεζών και δήλωσε ότι θα λάβει μέτρα εναντίον τους και κυρίως ότι θα επαναφέρει τον νόμο Glass-Steagall, που διαχώριζε τις εμπορικές από τις επενδυτικές τράπεζες και που η κατάργησή του ήταν πρόξενος μεγάλων ανωμαλιών.
*Ένα άλλο σημείο ενδιαφέρον των προγραμματικών εξαγγελιών του Donald Trump είναι και η δήλωσή του ότι δεν προτίθεται να αναμιγνύεται και να παρεμβαίνει σε υποθέσεις άλλων κρατών. Ελπίζεται, έτσι, ότι τα κράτη-έθνη θα επανακτήσουν τμήμα της εθνικής τους κυριαρχίας που τους αφαίρεσε η παγκοσμιοποίηση, ότι θα περιοριστούν οι αναίτιες πολεμικές συρράξεις, που αποτελούν την κύρια αιτία της αναζωπυρωμένης τρομοκρατίας, και ότι θα επιτραπεί επιτέλους, σε κάθε οικονομία, να αποφασίζει και να εφαρμόζει την οικονομική πολιτική, που εξυπηρετεί καλύτερα τις ιδιαιτερότητές της.
* Η νέα διεθνής οικονομική τάξη, που φαίνεται έτσι να διαμορφώνεται, με βάση τις δηλώσεις του Donald Trump, ανοίγει το δρόμο για τη διάλυση της ΕΕ, που βρίσκεται ήδη σε δεινή θέση. Αυτή η διάλυση, εφόσον συμβεί, θα δώσει στην Ελλάδα τη δυνατότητα να απαγκιστρωθεί από μια δουλεία, που της απαγορεύει την ανάπτυξη και την μέσω αυτής αποπληρωμή του χρέους.
* Τέλος, η προσέγγιση των ΗΠΑ με τη Ρωσία του Putin προβλέπεται να λειτουργήσει ως σταθεροποιητικός και ειρηνευτικός παράγοντας για τον πλανήτη. Το ίδιο και η αντιπάθειά του προς την ηγεμονική πολιτική της Γερμανίας.
Μέσα από τις δηλώσεις του νέου πλανητάρχη, ασφαλώς υπάρχουν κάποιες, που προβάλλουν αρνητικές ή και απειλητικές για τον κόσμο και για τη χώρα μας, όπως, η εχθρότητα του Trump, για τις παρεμβάσεις στην κλιματολογική καταστροφή, για το ΝΑΤΟ, για την πιθανή αδιαφορία του για τις περιφερειακές συρράξεις, για τη μείωση των φόρων, που θα αυξήσει τις ανισότητες κ.ά. Η πιο επικίνδυνη, όμως, από αυτές είναι η αβεβαιότητα για το τι τελικά θα υλοποιηθεί. Ωστόσο, για την Ελλάδα, που τα 7 τελευταία χρόνια ακολουθεί πορεία καταστροφής, κάθε αλλαγή είναι καλοδεχούμενη, επειδή μπορεί να υπόσχεται βελτίωση της κατάστασής της
