Πηγαίνοντας να συναντήσω τον Γιώργο Κοτανίδη, σκεφτόμουν να του κάνω μια ερώτηση πάνω στη σκέψη του Καρόλου Κουν «Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας».
Δεν χρειάστηκε όμως να ρωτήσω «Εσείς γιατί κάνετε θέατρο, κύριε Κοτανίδη;». Στην παρακάτω συνομιλία μας θα καταλάβετε πως συμφωνεί με τον Κάρολο Κουν.
Στην παράσταση «ΟΜΠΙΝΤΑ, οι τελευταίες ώρες του Νίκου Ζαχαριάδη», που ξανανεβαίνει στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης από 25 Οκτωβρίου έως 11 Νοεμβρίου, επιχειρεί να ανοίξει τον διάλογο ανάμεσα στην κοινωνία, το θέατρο και τον τραγικό πρωταγωνιστή μιας σκοτεινής περιόδου της ελληνικής Ιστορίας. Είναι ένα έργο που σου δίνει να σκεφτείς πολλά καθώς γυρίζεις σπίτι σου μετά την παράσταση.
Περιμένουμε επίσης μετά την «ΟΜΠΙΝΤΑ» να τον δούμε τον Νοέμβριο στην παράσταση «Το δείπνο» του Ολλανδού Χέρμαν Κοχ στο ανανεωμένο Σύγχρονο Θέατρο. Ενα συγκλονιστικό ψυχολογικό θρίλερ, το οποίο προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση και έρχεται πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε δραματουργική επεξεργασία και σκηνοθεσία της Λίλλυς Μελεμέ.
Συνέντευξη
● Κύριε Κοτανίδη, πώς ξεκίνησε αυτή η ιδιαίτερη σχέση με τον Νίκο Ζαχαριάδη;
Μεγάλωσα ακούγοντας και τη Δεξιά και την Αριστερά να βρίζουν τον Ζαχαριάδη. Ημουν μωρό παιδί όταν ο πατέρας μου επέστρεψε από τον Εμφύλιο, ήταν αξιωματικός με τον Εθνικό Στρατό. Οταν γύρισε από τον Γράμμο, μου έφερε έναν κόκκινο μπερέ. Παράξενο δεν είναι; Αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με τον εμφύλιο.
Ως παιδί, μεγαλώνοντας στη Δράμα και τη Θεσσαλονίκη, άκουγα συνεχώς τη λέξη «κομμουνιστοσυμορίτες». Ηταν η καταγραφή της ιστορίας από τους νικητές του Εμφυλίου.
Οταν μεγάλωσα, άκουγα και την Αριστερά να καταριέται τον Ζαχαριάδη. Δηλαδή λέγανε ότι για όλα έφταιγε ένας άνθρωπος, ο Νίκος Ζαχαριάδης. Για τον Εμφύλιο και για όλες τις κακοδαιμονίες. Αυτό δεν μπορούσα να το δεχτώ.
Το ’63 παραμονή των 18ων γενεθλίων μου, η μοίρα το έφερε να βρεθώ ανύποπτος, ενώ έκανα βόλτα με τους φίλους μου στη Θεσσαλονίκη, μπροστά στη δολοφονία του Λαμπράκη.
Στην Αριστερά
● Θέλετε να μας πείτε τι είδατε;
Βολτάραμε στην Τσιμισκή και ανεβήκαμε στη Βενιζέλου. Στη διασταύρωση με την Ερμού είδαμε μεγάλη φασαρία. Φωνές, συνθήματα, «Η ΕΔΑ στη Βουλγαρία», πολλές αστυνομικές δυνάμεις και μια ομάδα ανθρώπων να πετάνε πέτρες στα γραφεία του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων, όπου γινόταν η συγκέντρωση των «Φίλων της Ειρήνης» και θα μιλούσε ο Λαμπράκης.
Αναρωτήθηκα πού βρήκαν τις κοτρώνες αυτές μες στο κέντρο της πόλης. Είδα μετά ότι είχανε σάκους που τις είχαν κουβαλήσει και κατάλαβα ότι όλο αυτό ήταν στημένο.
Η βία ήταν άγρια. Στρίψαμε να φύγουμε και σε λίγο ενώ ήμασταν πάλι στην Τσιμισκή. Στη διασταύρωση με την Καρόλου Ντηλ ακούσαμε μεγάλη φασαρία και ένα απότομο φρενάρισμα.
Τρέξαμε και είδαμε σταματημένο το τρίκυκλο που το είχε ακινητοποιήσει ο «Τίγρης» ο Χατζηαποστόλου και είχε εξουδετερώσει τον έναν δράστη, τον Εμμανουηλίδη, που είχε χτυπήσει τον Λαμπράκη με το ρόπαλο.
Ο «Τίγρης» σταμάτησε και τον Κοτζαμάνη που οδηγούσε. Η παρέα μου έτρεξε και έπιασε το τρίκυκλο. Δεν υπήρχε πουθενά χωροφύλακας. Κάποιος έφερε έναν τροχονόμο ενώ κρατούσαμε με το ζόρι τον Κοτζαμάνη.
Ο αριθμός κυκλοφορίας του τρικύκλου ήταν σκεπασμένος με μια πατσαβούρα, την πήρα και την πέταξα. Ο Χατζηαποστόλου φώναζε «Αδέρφια τον φάγανε! Χτύπησαν τον Λαμπράκη!». Εκεί κατάλαβα τι είχε γίνει.
Από τότε συνειδητά ή ασυνείδητα εντάχθηκα στην Αριστερά.
● Τότε ξέρατε πως θα γίνετε ηθοποιός;
Ναι, το ήθελα από μικρός. Ημουν αυτός που έλεγε τα ποιήματα, που πρωταγωνιστούσε στις σχολικές παραστάσεις. Η δασκάλα έλεγε στη μάνα μου «Αυτός πρέπει να γίνει ηθοποιός», αλλά βέβαια οι γονείς μου είχαν αντιρρήσεις.
Για μένα ήταν αδιαπραγμάτευτο: ή το θέατρο ή το τραγούδι – γιατί πήγαινα και στο Ωδείο. Παιζότανε λοιπόν. Ομως ήθελα να πάω και στο Πανεπιστήμιο.
● Οργανωθήκατε λοιπόν πολιτικά όταν μπήκατε στην Κτηνιατρική;
Τότε ήμουν απλώς ένας δημοκρατικός νεαρός πολίτης, κεντρώος όπως ο πατέρας μου. Το ’65 όμως, με το πραξικόπημα που έγινε, τις διαδηλώσεις και την πτώση του Γεωργίου Παπανδρέου, πολιτικοποιήθηκα πιο πολύ και πήγα προς την Αριστερά. Δεν μπορούμε να διανοηθούμε τώρα τι θα πει τραμπούκος.
Οι χρυσαυγίτες είναι μια γνήσια συνέχεια των τραμπούκων της Θεσσαλονίκης, και αυτοί με τη σειρά τους συνέχεια των δωσίλογων και των ταγματασφαλιτών. Ενώ λοιπόν με τραβούσαν και οι ιδέες της Σοσιαλδημοκρατικής Ενωσης, έκανα παρέα με Λαμπράκηδες και άλλους αριστερούς.
Πριν από τη δικτατορία έφτασα να είμαι μαοϊκός. Διάβαζα από εκεί και έπειτα πολύ, κυρίως μαρξισμό αλλά και πολύ θέατρο και λογοτεχνία.
Μπήκα κατά λάθος στην Κτηνιατρική αλλά ασχολήθηκα αμέσως με το φοιτητικό θέατρο και την κινηματογραφική λέσχη.
Οταν έγινε η δικτατορία, επειδή ήμουν χαρακτηρισμένος αριστερός από τους μπάτσους, βρήκα την ευκαιρία να κατέβω στην Αθήνα και να γίνω ηθοποιός.
Έδωσα εξετάσεις στο Εθνικό Θέατρο μαζί με τον φίλο μου τον Δημήτρη Καμπερίδη. Μπήκαμε με την πρώτη.
● Τον οποίο χάσατε δυστυχώς…
Τον χάσαμε πριν από μερικά χρόνια και είναι για μένα η έλλειψή του πολύ έντονη. Ηταν σαν αδερφός μου. Είναι αυτό που λέμε «δεν έχω άνθρωπο να μαλώσω», να τον πάρω να του πω τα καλά ή τα δυσάρεστα.
Το Ελεύθερο Θέατρο
● Οταν ήρθατε στην Αθήνα μπήκατε στο ΕΚΚΕ;
Το ΕΚΚΕ έγινε το ’70. Εγώ το ’69 είχα επαφή με μια οργάνωση που λεγόταν «Λαϊκή Πάλη» που τα μέλη της τα πιάσανε στη Θεσσαλονίκη και φάγανε ισόβια.
Τότε ήδη είχα βάλει στον εαυτό μου ένα όριο. Ηθελα να τελειώσω πρώτα τη σχολή και μετά θα οργανωνόμουν παράνομα στον αγώνα ενάντια στη χούντα.
● Αμέσως μετά τη σχολή ήσασταν κι εσείς ένας από τους πρωτεργάτες του «Ελεύθερου Θεάτρου»…
Το «Ελεύθερο Θέατρο» το συζητούσαμε στα χρόνια της σχολής με τον Κώστα Αρζόγλου, την Αννέτα Μιχαλιτσιάνου, τον Μηνά Χατζησάββα, τον Νίκο Σκυλοδήμο, τον Γιώργο Σαμπάνη και την Υβόννη Μαλτέζου.
Κάναμε πολύ στενή παρέα και λέγαμε πως μόλις τελειώσουμε θα κάνουμε έναν διαφορετικό θίασο που να είναι καλλιτεχνικός αλλά και πολιτικά-κοινωνικά συνειδητός.
Τότε όλοι οι θίασοι ήταν με ζευγάρια του κινηματογράφου. Ξεχώριζε μόνο το Εθνικό και το Τέχνης.
Εγώ παράλληλα από το ’69 ήμουνα και στην ομάδα «Χορικά» της Ζουζούς Νικολούδη. Είχαμε ξεκινήσει πρόβες με τον Γιάννη Χρήστου για την «Ορέστεια». Η επαφή μου με τον Χρήστου ήταν συγκλονιστική. Δυστυχώς ο Χρήστου σκοτώθηκε και η παράσταση δεν έγινε.
Ομως παράλληλα προχωρούσαμε το «Ελεύθερο Θέατρο» και αμέσως εντάχθηκα εκεί.
● Ποιο ήταν εκείνο το πρώτο έργο που διαλέξατε;
«Η όπερα του ζητιάνου», γραμμένο το 1728 από τον Τζον Γκέι. Από αυτό εμπνεύστηκε ο Μπρεχτ την «Οπερα της πεντάρας». Με σκηνοθέτη τον Γιώργο Μηχαηλίδη στο θέατρο «Βέμπο». Ηταν κάτι αληθινά δυναμικό, σαν ξέσπασμα.
Βέβαια η Ασφάλεια ήταν κάθε βράδυ απέξω. Σε αυτή την παράσταση ήρθε όλο το ελληνικό θέατρο, ο Μινωτής, ο Χορν και πολλοί άλλοι.
Ξαφνικά από την σχολή βρεθήκαμε στο επίκεντρο του θεατρικού γίγνεσθαι. Και του πολιτικού γίγνεσθαι, γιατί τότε σχεδόν όλοι είχαμε προσχωρήσει στην «Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων».
Στο ΕΚΚΕ και στη φυλακή
«Από το ’71, εγώ, ο Καμπερίδης, ο Γιάννης Λεκκός και άλλοι οργανωθήκαμε στο ΕΚΚΕ. Διασπαστήκαμε στον θίασο γιατί εμείς που ήμασταν οργανωμένοι θέλαμε να τους βάλουμε όλους στο ΕΚΚΕ. Είχαμε λάθος.
Εμένα με πιάσανε, το Πάσχα του ’73, έμεινα κάπου δύο μήνες στην Ασφάλεια παρέα με Μάλιο και Μπάμπαλη και μετά προφυλακίστηκα στον Κορυδαλλό, ενώ ο Καμπερίδης έφυγε παράνομα στη Γερμανία.
Οσο ήμουν φυλακή, η άλλη πλευρά της ομάδας ξεκίνησε να κάνει μια επιθεώρηση, το «Κι εσύ χτενίζεσαι», μου έστειλαν μήνυμα με τη γυναίκα μου στον Κορυδαλλό. Εκεί έγινε και η πρώτη «συνάντησή» μου με τον Ζαχαριάδη.
● Δηλαδή;
Στον Κορυδαλλό ήταν που το ’73, 2 Αυγούστου, μαθαίνουμε από τον Τύπο ότι πέθανε ο Νίκος Ζαχαριάδης. Στη φυλακή ήταν πολλά στελέχη από το ΚΚΕ, το ΚΚΕ Εσωτερικού, τη «Λαϊκή Πάλη», την «20ή Οκτώβρη», κι εμείς του ΕΚΚΕ.
Οταν έμαθα για τον θάνατο του Ζαχαριάδη, πήγα και βρήκα τον Παρτσαλίδη, ο οποίος ήταν το νούμερο 2 του Κομμουνιστικού Κόμματος και ήταν αντίπαλοι.
Του λέω «πείτε μου σας παρακαλώ για τον Ζαχαριάδη» και μου αποκρίθηκε «θα σας πω μόνο ένα πράγμα: ήταν πολύ μεγάλη προσωπικότητα». Κατά σύμπτωση στο Α΄ Νεκροταφείο οι τάφοι τους είναι δίπλα δίπλα.
● Και εν συνεχεία; Πότε σκεφτήκατε να φέρετε την ιστορία του Ν. Ζαχαριάδη στο θέατρο;
Υστερα από πάρα πολλά χρόνια, το ’90 με τον Γκορμπατσώφ στην εξουσία, ο γιος του ο Κύρος Ζαχαριάδης πήρε άδεια να δει τα αρχεία του πατέρα του. Και μάθαμε ότι ο Ζαχαριάδης αυτοκτόνησε.
Για μένα ήταν σοκ και είπα μέσα μου «κάποια στιγμή θα κάνω κάτι γι’ αυτό».
Στην απομόνωση
● Εσείς πότε βγήκατε από τη φυλακή;
Με την αμνηστία που έδωσε ο Παπαδόπουλος το ’73. Ηρθαν και με παρέλαβαν η Κατρίν η γυναίκα μου, ο Σαμπάνης και η Μαλτέζου. Στο Αλσος Παγκρατίου περίμεναν να πάω για να αρχίσει η παράσταση.
Ηταν συγκλονιστική βραδιά για μένα, μου πέταγαν ατάκες από τη σκηνή. Την άλλη μέρα μαζευτήκαμε όλοι μαζί και μου είπαν: «σε περιμένουμε στον θίασο» και έτσι εντάχθηκα και πάλι στο Ελεύθερο Θέατρο.
Στο μεταξύ η χούντα είχε προκηρύξει εκλογές και οι πολιτικές δυνάμεις ήθελαν να συμμετάσχουν. Εμείς όμως του ΕΚΚΕ και άλλες οργανώσεις αποφασίσαμε πως θα σαμποτάρουμε τις ψευτοεκλογές του Παπαδόπουλου και προετοιμαζόμασταν. Είχαν προηγηθεί οι δύο καταλήψεις στη Νομική.
Σε μια συνέλευση στη Νομική οι δικοί μας προτείνουν «δυναμική πορεία προς το Πολυτεχνείο» την υιοθετούν και οι άλλες οργανώσεις και έτσι έγινε η πορεία και η κατάληψη. Τα έχω γράψει στο βιβλίο μου «ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ, ΤΩΡΑ!» (Καστανιώτης).
Οταν μάθαμε ότι έρχονταν τα τανκς ανεβήκαμε στην ταράτσα της Αρχιτεκτονικής με τον Τάσο Ψαρά, τον Αντώνη Μαούνη, την Ολγα Καρρά και είδαμε όλο αυτό από πάνω. Μια εφιαλτική εικόνα.
Μετά το Πολυτεχνείο με ξαναπιάσανε μαζί με πολλά στελέχη του ΕΚΚΕ και η χούντα ανήγγειλλε ότι «συνελήφθησαν οι καθοδηγηταί των γεγονότων του Πολυτεχνείου». Έμεινα τέσσερις μήνες στην απομόνωση, μέχρι την πτώση της χούντας.
● Μετά την πτώση της δικτατορίας όμως δεν γυρίσατε στο θέατρο…
Ηδη από την παρανομία, απαξίωσα μέσα μου το επάγγελμα του ηθοποιού, γιατί είπα «δεν αξίζει μπροστά στα καθήκοντα της επανάστασης».
Το ’78 συνειδητοποίησα ότι και η δική μας οργάνωση, που ήθελε να ανανεώσει το κομμουνιστικό κίνημα, είχε τις ίδιες παθογένειες. Οτι η ηγεσία κατέχει τη μία και μοναδική αλήθεια, με την οποία όποιος διαφωνεί καταγγέλλεται και διαγράφεται.
Οταν η καθοδήγηση κάνει λάθη, φταίει αυτός που τα καταγγέλλει. Το δίλημμα για μένα ήταν «Ή κλείνεις τα μάτια ή φεύγεις». Εφυγα, και θεωρώ ότι ήταν μια από τις γενναιότερες αποφάσεις μου..
● Μετανιώσατε ποτέ για το ότι αφήσατε το θέατρο για την οργάνωση;
Οχι. Αν δεν είχα κάνει αυτά που έκανα, δεν θα ήμουν αυτός που είμαι.
Και από τότε κάνατε σπουδαίες δουλειές στο θέατρο, μας χαρίσατε σπουδαίες παραστάσεις…
Εγώ αυτό που ήθελα πάντα ήταν να γίνω ένας καλός ηθοποιός, να αποκτήσω εσωτερική σχέση με την τέχνη μου. Ηθελα να ξαναβρώ τον ηθοποιό μέσα μου που τον είχα απαξιώσει.
Θετρικό για τον Ζαχαριάδη
● Και πώς φτάσαμε τελικά σήμερα στην παράσταση για τον Νίκο Ζαχαριάδη;
Μελέτησα τα πάντα γι’ αυτόν, γνώρισα τον γιο του, Σήφη, και πήγαμε μαζί στη Σιβηρία, στις συνθήκες που έζησε ο Νίκος. Και βήμα βήμα, τον Μάιο του 2006 κατάφερα να φτιάξω ένα έργο τεσσάρων ωρών. Λέω «αυτό δεν παίζεται». Το καλοκαίρι το δούλεψα, το έκανα λιγότερο από δύο ώρες. Η παράσταση είχε εξαιρετική αποδοχή. Γι’ αυτό και φέτος την ξανανεβάζουμε.
● Ψάχνοντας τα γραπτά του Ζαχαριάδη βρήκατε κάποια ομολογία ότι έχει αδικήσει κάποιον; Οπως ας πούμε τον Νίκο Πλουμπίδη;
Πιστεύω ότι αδίκησε πολλούς, γιατί όπως λέει και ο ίδιος ήταν απόλυτος. Οπως απόλυτο ήταν τότε όλο το κομμουνιστικό κίνημα, του οποίου ήταν επικεφαλής ο Στάλιν. Ανάμεσα σε αυτούς που αδίκησε πιστεύω ότι ήταν ο Νίκος Πλουμπίδης αλλά και ο φίλος του Κώστας Καραγιώργης.
Στις συνθήκες της παρανομίας που υπήρχαν, με την Ασφάλεια να παρακολουθεί κάθε κίνηση και να διαδίδει ψεύτικες ειδήσεις, τα λάθη ήταν αναπόφευκτα. Ομως έφτασαν στο σημείο να μηδενίσουν τον Ζαχαριάδη και να τον κατηγορήσουν σαν πράκτορα των Εγγλέζων.
Ξέρετε, την ιστορία την έγραψαν όχι μόνο οι νικητές του Εμφύλιου αλλά και οι νικητές της εσωκομματικής πάλης.
● Τι μάθατε «συνομιλώντας» με τον Ν. Ζαχαριάδη;
Ηταν αυτός που, ενώ δούλευε στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης, άκουσε για την επανάσταση, πήγε στη Μόσχα και έδωσε όλη του τη ζωή στο κομμουνιστικό κίνημα. Πώς λοιπόν έφτασε στο σημείο να αυτοκτονήσει στη Σιβηρία; Πού είναι το λάθος; αναρωτήθηκα.
Και «συνομιλώντας» μαζί του έκανα αυτή την παράσταση στηριζόμενος αρκετά και στο τελευταίο του «μήνυμα από την άλλη μεριά».
Τώρα, στο ντοκιμαντέρ που ετοιμάζω γι’ αυτόν και θα λέγεται «Αναζητώντας τον Νίκο», θα ερευνώ γι’ αυτόν στον χώρο και στον χρόνο μαζί με τον γιο του, Σήφη.
● Κύριε Κοτανίδη, είναι μια ιστορία τελειωμένη ο σοσιαλισμός;
Ενα απόφθεγμα του Ντιντερό λέει ότι «Οι άνθρωποι δεν πρόκειται να ελευθερωθούν προτού ο τελευταίος βασιλιάς στραγγαλιστεί από τα άντερα του τελευταίου παπά».
Οι αναρχικοί το άλλαξαν σε «Η ανθρωπότητα θα ευτυχήσει, όταν ο τελευταίος καπιταλιστής κρεμαστεί από τα άντερα του τελευταίου γραφειοκράτη».
Εγώ εδώ και μερικά χρόνια λέω ότι «η επανάσταση θα αρχίσει όταν ένας επαναστάτης πάει σε ένα περιφερειακό δημοτικό συμβούλιο και πείσει έναν απλό άνθρωπο» με τη δύναμη των απόψεών του.
Ο κόσμος θα αλλάξει όταν αρχίζουν να αλλάζουν οι άνθρωποι. Ο Μπρεχτ λέει «Αλλάζοντας τον κόσμο, αλλάξτε εσείς οι ίδιοι».
Οχι, δεν είναι τελειωμένος ο σοσιαλισμός, για μένα υπάρχει ελπίδα, γιατί πιστεύω στον άνθρωπο.
● Ποια φράση από την παράσταση «ΟΜΠΙΝΤΑ, οι τελευταίες ώρες του Νίκου Ζαχαριάδη» θα θέλατε να ακούσουν οι Ελληνες;
«Τον άνθρωπο μπορείς να τον εξοντώσεις, αλλά δεν μπορείς να τον νικήσεις» – είναι του Χέμινγουεϊ.
Παράσταση με συζήτηση
● Στο τέλος κάθε παράστασης θα συνομιλούν με σας και με τους θεατές και κάποιοι άλλοι άνθρωποι. Ποιοι είναι αυτοί;
Οι παραστάσεις συμπίπτουν με την 28η Οκτωβρίου, το «ΟΧΙ» του Μεταξά και το γράμμα του Ζαχαριάδη που καλεί τον λαό να πολεμήσει. Ηταν μια μοναδική στιγμή εθνικής ενότητας που οδήγησε στη νίκη επί των Ιταλών και στην Εθνική Αντίσταση.
Σκεφτήκαμε να γίνουν συζητήσεις με προσωπικότητες της δημόσιας ζωής ώστε να επανεκτιμηθεί η πατριωτική στάση του Νίκου Ζαχαριάδη.
■ Καλεσμένοι είναι: 25/10: Σήφης Ζαχαριάδης, γιος του Νίκου Ζαχαριάδη· 26/10: Γιώργος Πετρόπουλος, δημοσιογράφος, επιμελητής των απάντων του Νίκου Ζαχαριάδη· 27/10: Κώστας Γεωργουσόπουλος, συγγραφέας, κριτικός Θεάτρου· 28/10: Γιάννης Λούλης, Πολιτικός αναλυτής· 1/11: Ηλίας Νικολακόπουλος, καθηγητής, πολιτικός αναλυτής· 2/11: Λούκα Κατσέλη Καθηγήτρια, πρώην υπουργός· 3/11: Σπύρος Λυκούδης, βουλευτής, αντιπρόεδρος της Βουλής· 4/11: Αγγελος Τσέκερης, δημοσιογράφος, συγγραφέας· 8/11: Νίκος Θεοτοκάς, καθηγητής Ιστορίας του Παντείου· 9/11: Παύλος Γερουλάνος, πολιτικός, πρώην υπουργός· 10/11: Κώστας Μπακογιάννης, περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας· 11/11: Σήφης Ζαχαριάδης, γιος του Νίκου Ζαχαριάδη και Νίκος Χατζηδημητράκος Ιστορικός, επιμελητής Απάντων Νίκου Ζαχαριάδη.
Έντυπη έκδοση ΕΦ, ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
