Μεγάλες εστίες αβεβαιότητας στην πραγματική οικονομία δημιουργεί η εξάπλωση του κορονοϊού στη χώρα μας, εγείροντας φόβους στο οικονομικό επιτελείο για ένα νέο καταστροφικό σπιράλ ύφεσης ανάλογο με αυτό που δημιούργησαν τα μνημόνια.
Ενώ η μετάσταση του ιού σε νευραλγικούς κλάδους της οικονομίας είναι επιβεβαιωμένη, στο οικονομικό επιτελείο αδυνατούν να προσδιορίσουν την έκταση του προβλήματος στον κρατικό προϋπολογισμό. Οποιαδήποτε πρόβλεψη για τις συνέπειες στα έσοδα και τις δαπάνες θα είναι εντελώς αυθαίρετη, αφού, όπως αναγνώρισε και ο πρωθυπουργός στο διάγγελμά του, το πλήγμα στην οικονομία θα είναι τελικά πολύ μεγάλο.
Πρώτο μεγάλο θύμα της νόσου είναι η ανάπτυξη, η οποία ανέκοψε ήδη ταχύτητα, κινδυνεύοντας να περάσει ακόμη και σε ύφεση σε ένα από τα επόμενα τρίμηνα του έτους. Η επιβράδυνση της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας αποτελεί απόρροια του μαύρου σκηνικού στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα.
Διεθνείς οίκοι και οργανισμοί απευθύνουν προειδοποιήσεις για σημαντική κάμψη του παγκόσμιου ΑΕΠ. Στο εσωτερικό της χώρας ο κόφτης στο ΑΕΠ θα προέλθει από τον τουρισμό που αποτελεί κινητήρια δύναμη της οικονομίας, καθώς η συνολική του συνεισφορά φtάνει το 11,7% ή 21,6 δισ. ευρώ.
Οι ακυρώσεις στις προκρατήσεις ξενοδοχείων έχουν αρχίσει να παίρνουν μαζικές διαστάσεις, προκαλώντας τους πρώτους κραδασμούς στον κλάδο. Η ναυτιλία είναι ο δεύτερος κλάδος που μπαίνει στη δίνη του κυκλώνα, καθώς διεθνώς υπάρχει μείωση των εισπράξεων από θαλάσσιες μεταφορές.
Οι αναλυτές της Alpha Bank (βλ.το παραπάνω γράφημα) μελετώντας την επίπτωση του κορονοϊού στην εξέλιξη του ρυθμού αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ, η οποία θα εξαρτηθεί σε κάθε περίπτωση από την ένταση και τη διάρκεια του φαινομένου, επισημαίνουν ότι θα φανεί το δεύτερο φετινό τρίμηνο και εν μέρει στο πρώτο και στο τρίτο.
Στα σενάρια που παρουσιάζονται στην έκθεση υποστηρίζουν μια πτώση από 0,4% έως 0,9% του ΑΕΠ για τη φετινή χρονιά. Αυτές οι εκτιμήσεις δεν απέχουν πολύ από αυτές που είχε κάνει την προηγούμενη εβδομάδα το Δημοσιονομικό Συμβούλιο τοποθετώντας τον πήχη της ανάπτυξης στο 1,88% (με βάση το χειρότερο σενάριο) για το 2020. Η πρόβλεψη της κυβέρνησης με βάση τον προϋπολογισμό ήταν για 2,8% φέτος.
Η χαμηλότερη ανάπτυξη θα πυροδοτήσει αλυσιδωτές επί τα χείρω αναθεωρήσεις στο οικονομικό πρόγραμμα της χώρας, με την κυβέρνηση να εισέρχεται σε μια αχαρτογράφητη περιοχή για το εύρος του πακέτου δημοσιονομικής υποστήριξης που τελικά θα απαιτηθεί.
Κεντρική προτεραιότητα αποτελεί η ρευστότητα των επιχειρήσεων που έχουν ήδη πληγεί ή θα επιβαρυνθούν το επόμενο διάστημα από την ορμή της νόσου, οπότε, ανάλογα με τα χρηματοοικονομικά εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν και τις ενέσεις ρευστότητας (έκτακτες επιχορηγήσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό), θα υπάρξει εκτίμηση για το κόστος των μέτρων. Σε κάθε περίπτωση, απώλειες θα υπάρξουν στον προϋπολογισμό και από τις φορολογικές, ασφαλιστικές διευκολύνσεις όταν θα ενεργοποιηθεί η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου με τα μέτρα αντιμετώπισης του κορονοϊού.
Ολα αυτά υπονομεύουν τον στόχο για το φετινό πρωτογενές πλεόνασμα, ενώ επιβάλλουν επανασχεδιασμό της φορολογικής πολιτικής. Σε σοβαρό κίνδυνο μπαίνει και το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων, ενώ κλίμα αβεβαιότητας δημιουργείται για τις επενδύσεις και την εισροή κεφαλαίων από το εξωτερικό.
Ισως η κυβέρνηση χρειαστεί να αυξήσει σε επίπεδα πάνω από τα 6,5 δισ. ευρώ τα κεφάλαια του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, για να στηρίξει τις απώλειες των θέσεων εργασίας που προκαλεί ο ιός, ενώ θα πρέπει να έχει τα ραντάρ ανοιχτά για τυχόν σοβαρές ανατιμήσεις σε αγαθά και υπηρεσίες.
Οι ελλείψεις στην εφοδιαστική αλυσίδα λόγω περιορισμού του διεθνούς εμπορίου και της εισαγωγής προϊόντων κυρίως από την Κίνα θα συρρικνώσουν την παραγωγή σε κλάδους και υπηρεσίες και θα χτυπήσουν την απασχόληση, καθώς εταιρείες, λόγω μείωσης του τζίρου τους, αναγκαστικά θα προχωρήσουν σε συρρίκνωση του προσωπικού.
Η άνοδος στις αποδόσεις των ομολόγων λόγω αναταραχής και φόβων για ύφεση στην οικονομία κλείνει τους δρόμους για νέα έξοδο του Δημοσίου στις αγορές, η οποία, σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό, θα γινόταν μέσα στον Μάρτιο. Ανοιχτό είναι επίσης το ενδεχόμενο αναβολής των αναβαθμίσεων της ελληνικής οικονομίας από τη Standard and Poor’s και DBRs, που ήταν προγραμματισμένες για τις 24 Απριλίου, με την Ελλάδα να χάνει την αναβάθμισή της σε επενδυτική βαθμίδα.
«Εμβόλια» φτηνού χρήματος υπόσχεται η ΕΚΤ
Αυτή ίσως είναι η τελευταία ευκαιρία των Ευρωπαίων ηγετών να σταθούν στο ύψος των δραματικών περιστάσεων. Στην πραγματικότητα η μόνη γενναία απόφαση που καλούνται να πάρουν είναι να εγκαταλείψουν τις γερμανικής έμπνευσης εμμονές «δημοσιονομικής πειθαρχίας», οι οποίες επιδεικτικά αγνοούν το κόστος της διάλυσης της κοινωνίας και της συνοχής της, όχι μόνο με όρους ανθρωπισμού και αλληλεγγύης, αλλά και με οικονομικούς.
Την ώρα που ακόμη και στα ράφια των σούπερ μάρκετ στη Γερμανία δεν υπάρχουν ούτε μακαρόνια, το αφήγημα περί γερμανικής πειθαρχίας (γενικώς) μάλλον καταρρέει.
Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, που σήμερα θα ανακοινώσει τη δική της γραμμή άμυνας απέναντι στον κορονοϊό, προειδοποίησε ότι η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο ενός σοκ παρόμοιου με αυτό της κρίσης του 2008 και κάλεσε τους ηγέτες της Ευρώπης να αναλάβουν επείγουσα δράση για την αντιμετώπιση του ιού. Σύμφωνα με τηλεγράφημα του Bloomberg, η επικεφαλής της ΕΚΤ, στο πλαίσιο της προχθεσινής τηλεδιάσκεψης και ενόψει του Eurogroup της Δευτέρας, κάλεσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναλάβουν συντονισμένη δράση, ειδάλλως η Ευρώπη θα δει ένα σενάριο που θα θυμίσει σε πολλούς την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008. Με την κατάλληλη απάντηση, όπως είπε η Λαγκάρντ, το σοκ πιθανότατα θα αποδειχθεί προσωρινό.
Η ΕΚΤ εξετάζει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία στο πλαίσιο της σημερινής συνεδρίασης νομισματικής πολιτικής και ιδιαίτερα, όπως είπε η Λαγκάρντ, αυτά που μπορούν να διασφαλίσουν ιδιαίτερα φτηνή χρηματοδότηση καθώς και ότι ο δανεισμός και η ρευστότητα δεν θα λείψουν από την αγορά.
Αυτό μπορεί και αυτό κάνει η Φρανκφούρτη αλλά, όπως είπε η επικεφαλής ΕΚΤ, σύμφωνα με πηγές του Bloomberg, τα μέτρα νομισματικής πολιτικής θα δουλέψουν αν παράλληλα οι κυβερνήσεις ρίξουν και αυτές το βάρος τους και εξασφαλίσουν ότι οι τράπεζες θα συνεχίσουν να δανείζουν απρόσκοπτα τις επιχειρήσεις που ανήκουν σε κλάδους που δοκιμάζονται.
Ορισμένοι αναλυτές, ωστόσο, φοβούνται ότι οι κίνδυνοι μπορεί να αποδειχθούν μεγαλύτεροι σε σχέση με εκείνους του 2008, χωρίς βέβαια να παραγνωρίζουν ότι πλέον υπάρχουν και η εμπειρία και οι μηχανισμοί. Οι κυνικά αισιόδοξοι εκτιμούν ότι η Ανγκελα Μέρκελ θα επιδείξει πολιτική γενναιότητα τώρα που το πρόβλημα αφορά την ίδια της τη χώρα.
Κόντρα στις προεκλογικές της δεσμεύσεις, η Ανγκελα Μέρκελ υποστήριξε χθες ότι δεν μπορεί να αποκλείσει ακόμα και την προσωρινή «κατάργηση» του κανόνα για μηδενικό έλλειμμα προϋπολογισμού, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο προκειμένου η γερμανική οικονομία να μην έχει προβλήματα. Η Γερμανία, όπως είπε η καγκελάριος, ενδέχεται να δεχθεί χώρες που έχουν υποστεί τεράστιο πλήγμα, όπως η Ιταλία, να ξεπεράσουν τους δημοσιονομικούς στόχους που τους έχουν τεθεί αναφορικά με το έλλειμμά τους. «Σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε ό,τι αφορά το Σύμφωνο Σταθερότητας θα είμαστε ευέλικτοι», δήλωσε.
Ανάγκη άμεσης στήριξης στον τουρισμό
Πακέτο μέτρων, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Μαΐου και με την ελπίδα ότι θα υπάρξει ανάκαμψη το δεύτερο εξάμηνο του έτους, προτείνει ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων. Ειδικότερα ο ΣΕΤΕ προτείνει:
■ Μείωση 100% του μη μισθολογικού κόστους που αφορά τους εργοδότες, με ταυτόχρονη διατήρηση της εισφοράς υπέρ των εργαζομένων, από 1/3/2020 έως 31/5/2020 για τις τουριστικές επιχειρήσεις.
■ Αναστολή καταβολής των τρεχουσών φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων (ΦΠΑ, Σπατόσημο ΤΕΕΑ, ασφαλιστικές εισφορές), συμπεριλαμβανομένων και των δόσεων τυχόν ρυθμίσεων, έως 31/5/2020, με δυνατότητα παράτασης μετά την επανεξέταση της κατάστασης. Με την παρέλευση του χρόνου της αναστολής, δυνατότητα ρύθμισης των παραπάνω υποχρεώσεων.
■ Πρόγραμμα επιχορήγησης των ασφαλιστικών εισφορών για τη διατήρηση και την επαναπρόσληψη του προσωπικού τουριστικών επιχειρήσεων.
■ Να μειωθεί ο αριθμός των απαιτούμενων ημερών εργασίας των εργαζομένων στον ξενοδοχειακό κλάδο για τη λήψη επιδόματος ανεργίας, κατά 30 ημέρες σε όλες τις περιπτώσεις, με παράλληλη αύξηση των ημερήσιων επιδομάτων ανεργίας από 400 σε 500 στην τετραετία, ειδικά για το έτος 2021.
■ Αναστολή ή δραστική μείωση κατά τουλάχιστον 50% μόνο για φέτος της προκαταβολής του φόρου εισοδήματος για τις τουριστικές επιχειρήσεις.
■ Για τις αεροπορικές εταιρείες που επιχειρούν σε ελληνικά αεροδρόμια, το μέρος των τελών που καταβάλλεται ανά επιβάτη ή ανά πτήση μέσω αυτών στο Δημόσιο ή στα αεροδρόμια και αφορά το τελικό έσοδο του Δημοσίου, όπως αυτό προκύπτει από τις συμβάσεις παραχώρησης, να παραμένει σε αυτές έως 31/5/2020, με δυνατότητα επανεξέτασης ανάλογα με την εξέλιξη της κατάστασης. Για την πολιτική αυτή, απαιτείται χρήση κονδυλίων από αυτά που λαμβάνει η Πολιτεία από τις συμβάσεις παραχώρησης.
Επίσης, για να αποκατασταθεί η ομαλή λειτουργία της οικονομίας και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, ο ΣΕΤΕ προτείνει μείωση του ΦΠΑ στη διαμονή σε 6% και του συνόλου της εστίασης στο 13% και μετάπτωση του ΦΠΑ στις εγχώριες μεταφορές στο 13% από 1/7/2020 έως 31/12/2020.
Συντονισμένες πιέσεις για τραπεζική χαλάρωση
Η έκκληση της Κριστίν Λαγκάρντ προς τους Ευρωπαίους ηγέτες για επείγουσα συντονισμένη δράση αποτελεί μια πολύ σοβαρή ένδειξη ότι η Φρανκφούρτη θα αναλάβει πρωτοβουλίες πέραν της νομισματικής πολιτικής και στο «πακέτο» θωράκισης της οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος θα περιλαμβάνονται μέτρα που αφορούν την εποπτεία.
Ετσι, είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρξουν άμεσα αποφάσεις και από τον Eνιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (SSM), αν και πηγές με γνώση του θεμάτων δεν θέλησαν να σχολιάσουν. Πολλά είναι και τα ερωτήματα για τα πανευρωπαϊκά stress tests. Οπως αναφέρουν τραπεζικές πηγές μπορεί αυτά να διεξάγονται με στοιχεία μέχρι 31/12/2019, ωστόσο οι παραδοχές του ακραίου σεναρίου, κυρίως σε ό,τι αφορά το 2020, κινδυνεύουν αν η πανδημία έχει διάρκεια και ένταση να γίνουν «βασικές». «Αν προκύψει κεφαλαιακή ανάγκη σε ιταλική τράπεζα από ποια αγορά θα αντλήσει κεφάλαια;» είναι το ρητορικό ερώτημα αναλυτών.
Για τις ελληνικές τράπεζες, από την άλλη πλευρά, η μεγάλη αγωνία και ζητούμενο στην παρούσα φάση είναι η καθίζηση της ελληνικής οικονομίας λόγω κορονοϊού -ο τουρισμός δέχεται ήδη πολύ μεγάλο πλήγμα – καθώς και ο κίνδυνος να «ξανακυλήσουν» τα ήδη ρυθμισμένα δάνεια και να δημιουργηθεί νέα γενιά «κόκκινων» δανείων (που θα σήμαινε νέες προβλέψεις, δηλαδή επιπλέον κεφαλαία), αλλά και νέα γενιά στρατηγικών κακοπληρωτών που θα αδράξουν την «ευκαιρία» του κορονοϊού.
Οι εκτιμήσεις προς ώρας συγκλίνουν ότι μέχρι να –και αν– ληφθούν συγκεκριμένες αποφάσεις από τον SSM και την Ε.Ε. σιωπηλά και ατύπως, οι τράπεζες θα «παγώσουν» τους πλειστηριασμούς όσο ο κορονοϊός πλήττει την οικονομία, παρατείνοντας κατά κάποιον τρόπο και την προστασία της πρώτης κατοικίας πέραν της 30ής Απριλίου. Προς αποφυγήν παρερμηνειών από τους δανειολήπτες, αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι η ηλεκτρονική πλατφόρμα θα παραμείνει ανοιχτή και μετά την 1η Μαΐου. Εκτός αν υπάρξει νομοθετική ρύθμιση, ενδεχόμενο που σήμερα δεν συζητείται.
Πάντως μετά την απόφαση της ιταλικής κυβέρνησης (η οποία διαχειρίζεται μια πρωτοφανή κρίση) για «πάγωμα» των στεγαστικών δανείων, οι μεγάλες βρετανικές τράπεζες αποφάσισαν να αναστείλουν τις πληρωμές των δόσεων των στεγαστικών δανείων μέχρι και για τρεις μήνες λόγω του φόβου ύφεσης εξαιτίας του κορονοϊού.
Μετά την Ιταλία που έχει κατεβάσει «ρολά» και προχώρησε στο «πάγωμα» των στεγαστικών δανείων και οι μεγάλες τράπεζες βρετανικές τράπεζες πήραν την αντίστοιχη απόφαση και προσφέρουν προσωρινή παύση πληρωμών στα στεγαστικά τους δάνεια. Η απόφαση ήρθε μετά από εκείνη της ιταλικής κυβέρνησης, αλλά στην περίπτωση της Βρετανίας αποτελεί πρωτοβουλία των τραπεζών.
Ειδικότερα, τράπεζες όπως η Royal Bank of Scotland, η Lloyds Banking Group, η Barclays, η Santander Βρετανίας, το Virgin Money αναστέλλουν τις πληρωμές δόσεων στα στεγαστικά δάνεια μέχρι και για 3 μήνες λόγω του φόβου για ύφεση εξαιτίας του κορονοϊού.
Για τις ελληνικές τράπεζες μια αντίστοιχη απόφαση/μέτρο, που μπορεί να ληφθεί με τη σύμφωνη γνώμη της Τράπεζας της Ελλάδος και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα έδινε μια σημαντική ανάσα ώστε να μη δημιουργηθούν νέα «κόκκινα» δάνεια την ώρα μάλιστα που κλάδοι, όπως ο τουριστικός, διατυπώνουν τις αιτήματα στήριξης προς τράπεζες και κυβέρνηση. Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων ζητάει αναστολή της υποχρέωσης πληρωμής των δόσεων των δανείων των τουριστικών επιχειρήσεων έως 31/12/2020 και ισόχρονη παράταση του χρόνου αποπληρωμής τους, αλλά και παροχή κεφαλαίων κίνησης με 100% εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου, με τραπεζικά κριτήρια.
Τις επόμενες ημέρες στις τηλεδιασκέψεις των τραπεζών που ανακοινώνουν τα αποτελέσματά τους- η αρχή γίνεται σήμερα με την Eurobank- αναμένεται να υπάρχει μια σαφέστερη εικόνα των πρωτοβουλιών «άμυνας» στον κορονοϊό, χωρίς ωστόσο να δημιουργηθεί πανικός ή να διαταραχθεί η κουλτούρα πληρωμών.
