Focus: Βουλευτές Ν.Δ. παζαρεύουν στο Βερολίνο κέντρα κράτησης προσφύγων σε Μακρόνησο-Γυάρο
Οι καταστροφικές πυρκαγιές της Μόριας και η ακροδεξιά γραμμή που διάλεξε η κυβέρνηση από τις πρώτες κιόλας ώρες της τραγωδίας άνοιξαν την... όρεξη σε πολλούς ακραίους (εντός και εκτός του κυβερνώντος κόμματος) για τη δημιουργία νέων κλειστών κέντρων κράτησης προσφύγων και μεταναστών και τη μεταφορά τους σε απομονωμένα μέρη.
Άλλωστε, ο ίδιος ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου το έκανε ξεκάθαρο από την πρώτη του κιόλας τοποθέτηση μετά την καταστροφή, ενώ η συζήτηση και οι κραυγές περί χρησιμοποίησης βραχονησίδων για στρατόπεδα συγκέντρωσης φούντωσαν και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ανοίγοντας ξανά ένα από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Δεν είναι η πρώτη φορά επί κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη που ανοίγει αυτή η συζήτηση, καθώς, όπως είχε αποκαλύψει η «Εφ.Συν.» από τον περασμένο Νοέμβριο, υπήρχε η σκέψη δημιουργίας κέντρου κράτησης σε ξερονήσια, ενώ τον Μάρτιο το επιβεβαίωσε και ο ίδιος ο κυβερνητικός εκπρόσωπος.
Το γερμανικό περιοδικό, σε χθεσινό δημοσίευμά του, αποκαλύπτει τις επαφές που είχαν βουλευτές της Ν.Δ. τον Μάρτιο στο Βερολίνο με Γερμανούς ομολόγους τους, ζητώντας στήριξη από το CDU για την κατασκευή στρατοπέδων προσφύγων στην Μακρόνησο και τη Γυάρο, δύο νησιά με σκοτεινή ιστορία και πολύ βαρύ συναισθηματικό φορτίο.
Εκείνο, όμως, που αποτελεί την ακόμη πιο τρομακτική αποκάλυψη είναι ότι στις 9 Σεπτεμβρίου με τη φωτιά ακόμη να καίει στη Μόρια, η Ν.Δ. φέρεται να έθεσε εκ νέου το ζήτημα στους Γερμανούς βουλευτές, προφανώς, εκτιμώντας ότι οι συνθήκες είναι πλέον «ιδανικές» για να πραγματοποιηθεί μια τέτοια προκλητική και βέβηλη ενέργεια.
Το ρεπορτάζ του γερμανικού περιοδικού
Μετά από αρκετές πυρκαγιές, ο προσφυγικός καταυλισμός της Μόριας καταστράφηκε. Πού θα εγκατασταθούν αυτοί οι χιλιάδες άνθρωποι; Στη βραχονησίδα της Μακρονήσου; Αυτό το νησί έχει ένα σκληρό παρελθόν.
Τι θα συμβεί με τους άστεγους πρόσφυγες της Μόριας; Το ΚΥΤ καταστράφηκε, οι τοπικοί άρχοντες και πολλοί κάτοικοι του νησιού δεν θέλουν να επιτρέψουν μια νέα Μόρια, ούτε οι πρόσφυγες θέλουν κάτι τέτοιο. Ακόμη και αρκετοί Έλληνες που είναι πιο ανοικτοί στους πρόσφυγες πιστεύουν ότι δεν πρέπει να χτιστεί νέο κέντρο κράτησης στη Λέσβο και ζητούν μεταφορά στην ενδοχώρα και διαμονή σε καλύτερες συνθήκες. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας ανέφερε την Πέμπτη ότι δεν πρόκειται να μεταφερθούν στην ενδοχώρα οι πρόσφυγες από την Λέσβο.
Πού θα πάνε όμως;
Εδώ και μήνες υπήρχαν φωνές εντός του κυβερνώντος κόμματος της Νέας Δημοκρατίας για να υιοθετήσει η κυβέρνηση το «μοντέλο Αυστραλίας» στην Ελλάδα. Τώρα οι φωνές αυτές δυναμώνουν και υπάρχουν κουβέντες για βραχονησίδες ή ακατοίκητα νησιά στο δυτικό Αιγαίο κοντά στην ενδοχώρα.
Σύμφωνα με αναφορές στον Τύπο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε σκεφτεί σοβαρά αυτές τις προτάσεις κατά τη διάρκεια ενός υπουργικού συμβουλίου στα τέλη Φεβρουαρίου. Στις 5 Μαρτίου ο Στέλιος Πέτσας επιβεβαίωσε ότι αυτή είναι μία πιθανή λύση.
Η Μακρόνησος και η Γυάρος
Αρκετοί βουλευτές, ανάμεσά τους πρώην υπουργοί όπως ο Μανούσος Βολουδάκης και ο Θόδωρος Ρουσόπουλος ταξίδεψαν τον Μάρτιο στο Βερολίνο, όπου ο κ. Βολουδάκης (βουλευτής Χανίων) παρουσίασε το σχέδιο ως δική του ιδέα στον Τόρστεν Φράι και τον Μάριαν Βεντ, βουλευτές του CDU της Άνγκελα Μέρκελ. Σύμφωνα με τον βουλευτή Χανίων οι δύο βουλευτές έδειξαν ενθουσιασμό για την ιδέα. Ο ίδιος αναφέρει ακόμη ότι οι πολιτικοί του CDU τον διαβεβαίωσαν πως θα υπάρξει η σχετική αποδοχή από ένα μεγάλο μέρος της κοινοβουλευτικής ομάδας ώστε τέτοια κέντρα να χρηματοδοτηθούν με ευρωπαϊκά κεφάλαια. Στις 9 Σεπτεμβρίου ο Βολουδάκης υπέβαλε ξανά την πρότασή τους προς τους Γερμανούς βουλευτές.
Αυτό, όμως, που δεν μπορούν να ξέρουν άμεσα τα μέλη της Μπούντεσταγκ είναι πως η έννοια βραχονησίδα έχει συνδεθεί με τα νησιά της Μακρονήσου και της Γυάρου ως τόπους εξορίας.
Κατά τη διάρκεια των πρώτων Βαλκανικών Πολέμων η Μακρόνησος λειτούργησε ως κέντρο κράτησης για αιχμαλώτους πολέμου της Οθωμανική Αυτοκρατορίας από το 1912 έως το 1913. Ο τύφος θέρισε τους περισσότερους. Το 1948 εκατοντάδες τάφοι των θυμάτων εντοπίστηκαν.
Από το 1919 έως το 1922 η Ελλάδα βρέθηκε ξανά σε πόλεμο, αυτή τη φορά με την Τουρκία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.
Οι Έλληνες έχασαν και περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Αρχικά δεν ήταν καλοδεχούμενοι στην Ελλάδα και εμποδίστηκε η είσοδός τους στο νέο ελληνικό κράτος. Η Μακρόνησος πάλι χρησιμοποιήθηκε ως κέντρο κράτησης και καραντίνας.
Περίπου 40.000 Πόντιοι έζησαν στον καταυλισμό αυτό, πολλοί από τους οποίους πέθαναν από τύφο, χολέρα και έλλειψη βασικών αγαθών. Πόσιμο νερό μεταφερόταν με καράβια στο νησί και διαμοιραζόταν με αυστηρές μερίδες. Στους πρόσφυγες μοιράζονταν τρόφιμα χαλασμένα επειδή οι ντόπιοι που είχαν αναλάβει τι διανομή ήθελαν να κερδίσουν χρήματα από τον πόνο των συμπατριωτών τους. Τελικά ξέσπασε μεγάλη εξέγερση με αυτόπτες μάρτυρες να αναφέρουν ότι οι πρόσφυγες έλεγαν χαρακτηριστικά «ή θα μας αφήστε να φύγουμε ή θα κάψουμε τον καταυλισμό».
Στρατόπεδα εξορίας και βασανιστηρίων στον εμφύλιο πόλεμο
Το επόμενο κεφάλαιο της Μακρονήσου είναι στην χειρότερη περίοδο της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας. Ο εμφύλιος πόλεμος δίχασε την Ελλάδα από το 1946 έως το 1949. Η Μακρόνησος ήταν το πιο τρομακτικό από τα στρατόπεδα εξορίας από το 1947 μέχρι την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων το 1953. Κομμουνιστές, αριστεριστές και άλλοι Έλληνες φυλακίστηκαν εκεί. Ήταν μέρος βασανιστηρίων όπου πολλοί άνθρωποι βασανίστηκαν μέχρι θανάτου. Περισσότεροι από 100.000 Έλληνες φυλακίστηκαν εκεί. Ο ακριβής αριθμός των νεκρών παραμένει άγνωστος. Εκείνο που είναι γνωστό, όμως, είναι η νύχτα της 29ης Φεβρουαρίου προς 1η Μαρτίου 1948 όταν τουλάχιστον 350 άνθρωποι δολοφονήθηκαν.
Πρώην κρατούμενοι αναφέρουν ότι η άμμος συνεχώς κολλούσε πάνω στα ρούχα τους και δεν υπήρχε καμία προστασία από τον ήλιο ή τους δυνατούς ανέμους.
«Η σύνθεση του νησιού είναι πολύ απλή. Γκρι, μοβ και λευκό του θανάτου. Ένας ζωγράφος δεν θα είχε δουλειά εδώ. Θα τραβούσε μία τρομαγμένη πινελιά και θα έφευγε» είχε γράψει ο συγγραφέας Μενέλαος Λουντέμης.
Οι εγκαταστάσεις του στρατοπέδου, το 1989, και, το 2019, ολόκληρο το νησί χαρακτηρίστηκαν ως μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς ως τόπος μνήμης. Για πολλούς Έλληνες ο όρος βραχονησίδα είναι συνυφασμένος με τη Μακρόνησο, τη Γυάρο και άλλα νησιά μαρτυρίου.
Συμπτωματικά ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της Λέσβου, το τρίτο μεγαλύτερο νησί της χώρας, είναι απόγονοι προσφύγων που έφτασαν εκεί από το 1922 έως το 1924.
