Η τελευταία δεκαετία απέδειξε περίτρανα ότι ο νεοφιλελευθερισμός εφαρμόζεται και αναπαράγεται διά μέσου κρίσεων. Επιβεβαιώνοντας τη ρήση «ο τρώσας και ιάσεται», οι κρίσεις γίνονται εργαλεία άρσης θεμελιωδών δικαιωμάτων και η μαγιά ενός αυταρχικού κράτους που εντείνει την επιτήρηση και την καταστολή κραδαίνοντας τη δαμόκλειο σπάθη της «ατομικής ευθύνης» και άρα της ηχηρής απόσυρσης της πολιτείας.
Μεσούσης της πανδημίας, με την κοινωνία καθημαγμένη και κλειδαμπαρωμένη να μετρά τους νεκρούς και τις πληγές της, η κυβέρνηση επέλεξε να εισαγάγει το νομοσχέδιο αστυνόμευσης του ελληνικού δημόσιου Πανεπιστημίου που γίνεται η χαριστική βολή στην ίδια την έννοια και ιδρυτική συνθήκη του Πανεπιστημίου.
Ας ανατρέξει η κυβερνώσα νεοφιλελεύθερη Ακροδεξιά στη γενεσιουργό αιτία και στους καταστατικούς όρους ίδρυσης των πρώτων Πανεπιστημίων στην Ευρώπη του 11ου αιώνα. Θα διαπιστώσει ότι το Πανεπιστήμιο εν τη γενέσει του είναι η κατοχύρωση και θέσπιση ενός δημόσιου χώρου απρόσκοπτης διεξαγωγής έρευνας και ελευθερίας της σκέψης, χειραφετημένης από τον ζυγό οποιασδήποτε εξουσίας: εκκλησιαστικής, οικονομικής, κρατικής. Μοναδικό κριτήριο του κέντρου βάρους των επιστημών που θεραπεύονται στο Πανεπιστήμιο είναι η ελευθερία, έγραφε ο Καντ το 1792 στη Διένεξη των Σχολών.
Η μόνη «ελευθερία» ωστόσο που θα μπορούσε να εναρμονίζεται με το θλιβερό οξύμωρο ενός αστυνομοκρατούμενου Πανεπιστημίου είναι αυτή της αγοράς. Αλλωστε ο κοινός παρονομαστής φαινομενικά ετερόκλητων διατάξεων του νομοσχεδίου, όπως ο ρατσισμός εναντίον των φερόμενων «αιώνιων» φοιτητών οι οποίοι θα διαγράφονται και ας μην επιβαρύνουν το Πανεπιστήμιο, η μείωση του αριθμού των εισακτέων που θα οδηγήσει άρδην στο κλείσιμο των περιφερειακών Πανεπιστημίων και η εξίσωση των πτυχίων του δημόσιου Πανεπιστημίου με αυτών των κολεγίων, είναι σημεία της νεοφιλελεύθερης υπονόμευσης του δημόσιου αγαθού της εκπαίδευσης, του αποκλεισμού των φτωχών από αυτό που μόνο με αυταρχισμό και βία μπορεί να εφαρμοστεί.
Οι χίλιοι κατώτεροι αξιωματικοί και ειδικοί φρουροί της Ελληνικής Αστυνομίας που θα εγκατασταθούν στο Πανεπιστήμιο και θα υπάγονται στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη δεν πλήττουν ευθέως μόνο τον συνταγματικά θεμελιωμένο αυτοδιοίκητο χαρακτήρα του Πανεπιστημίου αλλά την ίδια τη δημοκρατία και την ταυτότητα του Πανεπιστημίου ως δημόσιου χώρου παραγωγής και διάχυσης της γνώσης στην κοινωνία με όρους διοικητικής και λειτουργικής αυτοτέλειας.
Οι περιπολίες, διαβάζουμε, που θα μπορούν να κάνουν οι αξιωματικοί της Ελληνικής Αστυνομίας και οι ειδικοί φρουροί που θα στελεχώνουν την ΟΠΠΙ (Ομάδα Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων) και θα οπλοφορούν(!), ο έλεγχος εισόδου, οι κάμερες και η περίφραξη του χώρου ως εάν πρόκειται για στρατόπεδο ή φυλακή καταλύουν κάθε έννοια ακαδημαϊκής ελευθερίας. Η θεραπεία του κριτικού αναστοχασμού και των επιστημών συνοδεία κλομπ, όπλων και χειροπεδών δεν υπερβαίνει μόνο τη φαντασία του Oργουελ αλλά και αυτό ακόμη το διαβόητο Σπουδαστικό της Ασφάλειας επί χούντας, που κυκλοφορούσε μεταμφιεσμένο μέσα στα Πανεπιστήμια.
Το νομοσχέδιο μετατρέπει τον πανεπιστημιακό δάσκαλο σε χωροφύλακα και εισαγγελέα, εισηγούμενο τη συγκρότηση επιτροπής ασφάλειας και προστασίας που θα απαρτίζεται ως επί το πλείστον από τον πρύτανη ή έναν αντιπρύτανη και πανεπιστημιακούς, οι οποίοι θα επιφορτίζονται -μεταξύ άλλων- με την προληπτική αντιμετώπιση θεμάτων παραβατικής συμπεριφοράς. Τι σημαίνει άραγε «προληπτική» αντιμετώπιση; Μήπως ότι ο «ανεπιθύμητος» συνάδελφος ή ο «συνήθης ύποπτος» φοιτητής που φοράει μαύρα, έχει μακριά μαλλιά και είναι μέλος οργανώσεων ή κομμάτων που ευαγγελίζονται την ανατροπή του καπιταλισμού είναι δυνάμει «παραβάτης»; Η προληπτική αντιμετώπιση εν προκειμένω φαίνεται να εξισώνεται με πρακτικές χαφιεδισμού.
Πώς συνάδει η διάπλαση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών με ένα Πανεπιστήμιο που μεταλλάσσεται σε πεδίο επιτήρησης, συλλογής πληροφοριών και προσωπικών δεδομένων; Τι κοινωνική ταυτότητα καλείται να διαμορφώσει η ακαδημαϊκή κοινότητα σε έναν χώρο που από κοιτίδα κριτικής σκέψης και δημοσιότητας, όπως την όρισε ο Διαφωτισμός, ήτοι δημόσιας χρήσης του Λόγου, μετατρέπεται σε αστυνομοκρατούμενο χώρο, σε μια ιδιότυπη φυλακή κατάρτισης και ειδίκευσης όπου οι σπουδαστές-πελάτες θα αγοράζουν γνώση από πωλητές-διδάσκοντες;
Και κατά πόσον η μόνιμη παρουσία αστυνομίας και η εγκατάσταση αστυνομικών τμημάτων εντός του Πανεπιστημίου που αποσκοπεί στην προληπτική αστυνόμευση των φοιτητών, που αντιμετωπίζονται ως ο «εσωτερικός εχθρός» και εξ ορισμού ένοχοι, συνάδουν με το Σύνταγμα; Είναι η παραβατικότητα εντός του Πανεπιστημίου μεγαλύτερη από αυτήν που συντελείται στην κοινωνία ή μήπως το παρεμπόριο, τα στέκια ναρκωτικών στους πεζόδρομους πέριξ των Πανεπιστημίων τα δημιουργεί η πανεπιστημιακή κοινότητα;
Θα αντιτείνει βεβαίως εύλογα κάποιος: Δεν έχουν ανάγκη φύλαξης τα Πανεπιστήμια; Βεβαίως και έχουν. Φύλαξη όμως δεν σημαίνει αστυνόμευση. Οι υπηρεσίες φύλαξης του Πανεπιστημίου με γενναία ενίσχυση δύνανται να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την παραβατικότητα. Αν κάτι χρειάζεται το ελληνικό δημόσιο Πανεπιστήμιο, που, μολονότι οι απόφοιτοί του διαπρέπουν στο εξωτερικό, λοιδορείται, κατασυκοφαντείται και συστηματικά αποδομείται ως «άντρο ανομίας», είναι διδάσκοντες, διοικητικό προσωπικό, υπηρεσίες καθαριότητας και φύλαξης, ενίσχυση της έρευνας και των βιβλιοθηκών που «μαραζώνουν».
Και η μεγαλύτερη «ανομία» που σημειώνεται τα τελευταία χρόνια είναι η εκκωφαντική απουσία της πολιτείας από την ενίσχυσή του προκειμένου να εκπληρώσει την αποστολή του: τη διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών που παρέχει και των πτυχίων που απονέμει. Αντ’ αυτού η κυβέρνηση συρρικνώνει κατά 10% από τον προϋπολογισμό τις δαπάνες για τη δημόσια Παιδεία και επιλέγει να προσλάβει 1.000 ενστόλους.
Τέλος, το νομοσχέδιο εισάγει νέα «παραπτώματα» που διώκονται πειθαρχικά. Μεταξύ άλλων, η χρήση χώρων του Πανεπιστημίου για την εξυπηρέτηση σκοπών που δεν συνάδουν με την αποστολή του. Οπερ μεθερμηνευόμενον, απαγορεύονται απεργίες, συνελεύσεις, καταλήψεις, ακόμη και εκδηλώσεις πολιτικού ή κοινωνικού περιεχομένου. Μήπως μαζί με την κάρτα εισόδου θα πρέπει να ζητούνται και πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων;
Ο πανεπιστημιακός θεσμός δεν είναι μόνο η αυτοσυνείδηση και ο καθρέφτης μιας κοινωνίας αλλά και ο δείκτης δημοκρατίας. Οι αγώνες για την Παιδεία σε αυτόν τον τόπο ήταν άλλωστε πάντα αγώνες για τη δημοκρατία. Το νομοσχέδιο που εισάγει η κυβέρνηση αναβιώνει μνήμες του μετεμφυλιακού κράτους. Δεν καταφέρει μόνο θανάσιμο πλήγμα στην ακαδημαϊκή ελευθερία αλλά συνιστά αντιδημοκρατική εκτροπή. Η αντίσταση της ακαδημαϊκής κοινότητας, της οποίας τη βούληση περιφρονεί η κυβέρνηση, στην ψήφιση και εφαρμογή του δεν συναρτάται μόνο με την αξιοπρέπεια καθενός και καθεμιάς μας που υπηρετεί το Πανεπιστήμιο αλλά και με το ακροτελεύτιο άρθρο του ελληνικού Συντάγματος.
* Eπίκουρη καθηγήτρια Ιονίου Πανεπιστημίου, πρώην βουλευτίνα Κέρκυρας
