Προτού καν εκλεγεί η επόμενη κυβέρνηση, φροντίζει για το μοίρασμα της πίτας των απορριμμάτων ● Ο γ.γ. Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, Μανώλης Γραφάκος, που θεωρείται πρόσωπο από τον στενό κύκλο συνεργατών του Κυριάκου Μητσοτάκη, ζήτησε να διαμορφωθούν ως «ενιαίο έργο» και να δοθούν σε Σύμπραξη Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) εννιά διαφορετικές εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων από τον βόρειο Εβρο έως την Ικαρία ● Ανησυχία ιδίως στα νησιά για την αύξηση του κόστους διαχείρισης και των δημοτικών τελών ● Με δεδομένο ότι η Ν.Δ. δεν έχει μόνο τον έλεγχο της κυβέρνησης, αλλά και την πλειονότητα των δήμων και περιφερειών, στο επιτελείο Μητσοτάκη εκτιμούν ότι δεν θα υπάρξει καμία αντίδραση στο σχέδιο ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης των απορριμμάτων
Ετοιμα από τώρα τα «πακέτα» της επόμενης κυβέρνησης. Το ολοένα ογκούμενο επιχειρηματικό ενδιαφέρον σε κατασκευαστικό και ενεργειακό τομέα βάζει φωτιά στη διαχείριση των απορριμμάτων και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αξιώνει από τώρα να αναλάβουν ιδιώτες έργα που προγραμματίζονταν ως δημόσια.
Ενδεικτική είναι η μεθόδευση που βρίσκεται αυτές τις ημέρες σε εξέλιξη, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, ο γενικός γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, Μανώλης Γραφάκος, ζήτησε να διαμορφωθούν ως «ενιαίο έργο» και να δοθούν σε Σύμπραξη Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) εννιά διαφορετικές εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων από τον βόρειο Εβρο ώς την Ικαρία.
Κατά τις ίδιες πληροφορίες, ο κ. Γραφάκος, που θεωρείται πρόσωπο από τον στενό κύκλο συνεργατών του Κυριάκου Μητσοτάκη, έστειλε κείμενο Προγραμματικής Σύμβασης ζητώντας να το υπογράψουν το συντομότερο τρεις φορείς: Διαδημοτική Επιχείρηση Διαχείρισης Απορριμμάτων και Περιβαλλοντικής Ανάπτυξης Λέσβου (ΔΕΔΑΠΑΛ), Διαχείριση Απορριμμάτων Χίου (ΔΙΑΝΟΧ) και Διαχείριση Απορριμμάτων Αν. Μακεδονίας-Θράκης (ΔΙΑΑΜΑΘ).
Μέσα από την πολυσέλιδη Προγραμματική Σύμβαση, οι τρεις φορείς δεσμεύονται να προωθήσουν με ΣΔΙΤ την υλοποίηση, ως «ενιαίο έργο», εννέα διαφορετικών εγκαταστάσεων:
● Μονάδα Μηχανικής Διαλογής και Επεξεργασίας Βιοαποδομήσιμων Αποβλήτων στον βόρειο Εβρο, χωρίς να ορίζεται το ακριβές σημείο
● Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών στον βόρειο Εβρο
● Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων στη Σαμοθράκη
● Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων στη Θάσο
● Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων στον βόρειο Εβρο
● Μονάδα Μηχανικής Διαλογής και Επεξεργασίας Βιοαποδομήσιμων Αποβλήτων στην Ικαρία
● Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών στη Σάμο
● Μονάδα Μηχανικής Διαλογής και Επεξεργασίας Βιοαποδομήσιμων Αποβλήτων στη Λήμνο
● Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών στη Λέσβο.
Αύξηση δημοτικών τελών
Η Προγραμματική Σύμβαση δεν περιλαμβάνει κάποιο έστω υποτυπώδες στοιχείο κόστους για τα έργα που θα γίνουν, τις ποσότητες που θα διαχειρίζονται αλλά και τις επιπτώσεις της διαχείρισης στα δημοτικά τέλη που θα χρεώνονται οι δημότες αυτών των περιοχών. Ουσιαστικά, αποτελεί μια «λευκή επιταγή» που δίνουν οι φορείς της Αυτοδιοίκησης από Θράκη και Βόρειο Αιγαίο στην κυβέρνηση, ώστε να προχωρήσει ο σχεδιασμός με έναν τρόπο που ευνοεί τη συγκέντρωση των συμφερόντων. Αντί δηλαδή κάθε φορέας να προωθήσει τα έργα στην περιοχή του με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, θα πρέπει να τα αναθέσει (τον πρώτο λόγο έχει η ΔΙΑΑΜΑΘ με έδρα την Κομοτηνή) με ΣΔΙΤ και να αναλάβει το «πακέτο» μεγάλος επιχειρηματικός φορέας που δεν θα έχει μόνο ευχέρεια να κατασκευάσει υποδομές σε εννέα διαφορετικά σημεία, αλλά και να οργανώσει θαλάσσιες μεταφορές των υλικών που θα παράγονται.
Κατά τις ίδιες πληροφορίες, η πρωτοβουλία του γενικού γραμματέα της υπηρεσιακής κυβέρνησης έγινε δεκτή με πολλές επιφυλάξεις και μούδιασμα από τους φορείς της Αυτοδιοίκησης, που αντιλαμβάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο σε ένα από τα κύρια έργα που έως τώρα επιτελούσαν. Στον φορέα της Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης έχει δοθεί το «τυράκι» της πρωτοκαθεδρίας, ενώ κάποιοι συσχετίζουν αυτόν τον ρόλο με τις πιέσεις που ασκούνται στη Ροδόπη, ώστε να βαφτεί και εκείνη με μπλε χρώμα.
Ειδικώς στα νησιά, όμως, εκφράζονται ανησυχίες για την άνοδο του κόστους διαχείρισης, που θα προκαλέσει αυξήσεις στα δημοτικά τέλη. Οι φορείς δεν έχουν ακόμη υπογράψει και ζητούν από τον κ. Γραφάκο διευκρινίσεις, καθώς ορισμένα από τα έργα, όπως εκείνο στη Λήμνο, που κατασκευάζονται ήδη από τον τοπικό δήμο, είτε δεν περιλαμβάνονται στον Περιφερειακό Σχεδιασμό (όπως το ΚΔΑΥ στη Λέσβο) είτε έχουν σχεδιαστεί διαφορετικά, όπως εκείνο στην Ικαρία.
Υπενθυμίζεται ότι από τότε που ανέβηκε στην εξουσία –το καλοκαίρι του 2019– η κυβέρνηση Μητσοτάκη δήλωνε αποφασισμένη και έτοιμη να προχωρήσει δεκάδες έργα απορριμμάτων, επικαλούμενη τη μεγάλη καθυστέρηση της Ελλάδας που συνεχίζει να θάβει σκουπίδια σε ποσοστό 80%, να ανακυκλώνει κατά μόλις 20% και να διατηρεί ακόμη ανεξέλεγκτες χωματερές – για τις οποίες χρεώνεται από το 2005 με πρόστιμα. Παρά όμως τις εξαγγελίες για δεκάδες έργα που εντάχθηκαν στο ΕΣΠΑ, εξασφάλισαν άφθονη χρηματοδότηση έως και 100% ή δημοπρατήθηκαν για να είναι έτοιμα πριν από το 2023, η υλοποίηση των νέων μονάδων ελάχιστα προχώρησε. Και αυτό συνέβη στη διάρκεια μιας τετραετίας που η Νέα Δημοκρατία δεν είχε μόνο τον έλεγχο της κυβέρνησης αλλά και της Αυτοδιοίκησης, μέσω περιφερειών και της πλειονότητας των δήμων.
Σκόπιμη καθυστέρηση;
Ο κ. Γραφάκος βρέθηκε τον περασμένο Οκτώβριο στη Λέσβο και πραγματοποίησε σύσκεψη με τον περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου Κ. Μουτζούρη. Τα ρεπορτάζ ανέφεραν τότε ότι, μέχρι τον Φεβρουάριο που μας πέρασε, θα είχαν ολοκληρωθεί οι μελέτες για να δημοπρατηθεί η Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων στη Λέσβο, που είχε ανακοινωθεί από το τέλος του 2019! Ως δικαιολογία για την καθυστέρηση αναφερόταν η ανάγκη εκπόνησης σειράς μελετών. Το θέμα είναι ότι, εάν δεν προχωρήσει η δημοπράτηση του έργου ως δημόσιου και δεν ξεκινήσει η εκταμίευση δαπανών μέσα στο 2023, θα πρέπει να γίνει επαναπροκήρυξη και μάλιστα με δυσμενέστερους όρους, καθώς το νέο ΕΣΠΑ δεν μπορεί να καλύψει τη χρηματοδότηση κατά 100% και θα πρέπει η Αυτοδιοίκηση να βρει χρήματα από άλλες πηγές.
Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται με δεκάδες άλλα έργα ανά την Ελλάδα, για τα οποία ανακοινώθηκε ότι εντάχθηκαν σε χρηματοδότηση, για να εκτελεσθούν ως δημόσια. Για αρκετά από αυτά προχώρησε και η δημοπράτηση, αλλά χωρίς να έχει προκύψει ανάδοχος και σύμβαση κατασκευής. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, ήταν το ΥΠΕΝ που ήρθε και άλλαξε τους όρους της δημοπράτησης, ζητώντας να αλλάξει η ποιότητα του υλικού που θα προκύπτει από την επεξεργασία των απορριμμάτων.
Υπενθυμίζεται ότι η Νέα Δημοκρατία έβαλε επισήμως από το 2020 στον σχεδιασμό τη δυνατότητα καύσης των απορριμμάτων, αλλά και εκεί έχει προκύψει διχογνωμία. Υπάρχουν επιχειρηματικά συμφέροντα που συνδέονται με την τσιμεντοβιομηχανία και θέλουν να παίρνουν επεξεργασμένα απορρίμματα, για να τα καίνε στα καμίνια, αντί για άλλο καύσιμο. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που προτιμούν να φτιάξουν μονάδες θερμικής επεξεργασίας, ώστε να παράγεται ενέργεια που θα πωλείται ως ηλεκτρική ή ζεστό νερό για τηλεθέρμανση.
Οι «μεγάλοι» καραδοκούν
Είναι μάλλον προφανές ότι έως τώρα το μοίρασμα της πίτας των σκουπιδιών αντιμετώπιζε μεγάλες δυσκολίες, καθώς μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα (ΤΕΡΝΑ, ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ, ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ, ΑΒΑΞ, ΙΝΤΡΑΚΑΤ) μάχονταν για μεγαλύτερο κομμάτι, είτε στη φάση της κατασκευής των έργων είτε στη φάση της διαχείρισης. Τους προηγούμενους μήνες, είχαν εκδηλωθεί έντονες αντιδράσεις και από τους ίδιους τους δημάρχους.
Τον Νοέμβριο του 2022, η Κεντρική Ενωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) ψήφισε εισήγηση, στην οποία τονιζόταν ότι «προβλέπεται, υπό μορφή απειλής, ότι, αν οι ΦοΔΣΑ (σ.σ. φορείς διαχείρισης απορριμμάτων) δεν συμμορφωθούν με την υποχρέωση συνεργασίας με ιδιώτες επενδυτές στην κατεύθυνση της καύσης αποβλήτων, τότε η πολιτεία θα αφαιρέσει από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης την αρμοδιότητα διαχείρισης των αστικών αποβλήτων και θα την αναθέσει απευθείας στους ιδιώτες επενδυτές, ακόμα και αν διαφωνούν οι ΦοΔΣΑ και οι τοπικές κοινωνίες, κατά την απολύτως ανέλεγκτη κρίση του υπουργείου Περιβάλλοντος». Θα παραμείνουν, άραγε, το ίδιο επικριτικοί οι δήμαρχοι μετά τις εκλογές και εν όψει των αυτοδιοικητικών εκλογών, όπου οι γαλάζιοι υποψήφιοι θα ζητούν βοήθεια από την κυβέρνηση;
Ιδιωτικοποίηση των ΦοΔΣΑ
Στο επιτελείο Μητσοτάκη εκτιμούν ότι δεν κινδυνεύουν από καμία αντίδραση και, στο πλαίσιο αυτό, εκτός από την προώθηση των ΣΔΙΤ και την κατάργηση κάθε δημόσιου έργου, προωθούν τώρα και άλλο σχέδιο για την ιδιωτικοποίηση των ίδιων των ΦοΔΣΑ. Υπάρχουν δηλαδή συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα που πλέον δεν ενδιαφέρονται μόνο να μπουν σε κάποιο ΣΔΙΤ, έστω και αν αυτό αφορά κάποιο «πακέτο» πολλών συγκεντρωμένων έργων, αλλά προτιμούν να εξαγοράσουν ποσοστό έως 49% σε κάποιους ΦοΔΣΑ (κυρίως αφορά τους μεγαλύτερους), αναλαμβάνοντας έτσι και το μάνατζμεντ. Εάν το σχέδιο αυτό προχωρήσει, μπορεί να σημαίνει ότι σε κάποιες περιοχές θα υπάρξει ιδιώτης που θα αναλάβει για λογαριασμό των δήμων όλη τη διαδικασία της συλλογής, διαχείρισης, επεξεργασίας των απορριμμάτων μαζί με τη διάθεση των υπολειμμάτων. Με τον τρόπο αυτόν, ο ιδιώτης αναλαμβάνει θεωρητικά κάποιο ρίσκο, καθώς, μέσω των ΣΔΙΤ, έχει εγγυημένα έσοδα, διότι το Δημόσιο αναλαμβάνει να αποζημιώνει για συγκεκριμένες ποσότητες, ακόμη και αν οι δήμοι δεν πληρώνουν ή προτιμούν να πετούν τα σκουπίδια σε ανεξέλεγκτες χωματερές.
Αντιθέτως, με την ανάληψη των ΦοΔΣΑ και του μάνατζμεντ, ο ιδιώτης μπορεί να αναλάβει εκείνος τη διαχείριση ή και τον καθορισμό των δημοτικών τελών που θα χρεώνονται στους δημότες. Το σενάριο αυτό ενισχύεται και από το γεγονός ότι η πρώην Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας μετονομάστηκε, προκειμένου να γίνει Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ). Η ψήφιση του νόμου για την αλλαγή αυτή, λίγο πριν από τις εκλογές, προκάλεσε αντιδράσεις μόνο για τον φόβο ιδιωτικοποίησης του νερού, χωρίς να ανοίξει κάποια κουβέντα για τα απορρίμματα. Ισως τελικά η συζήτηση να ανοίξει κατόπιν εορτής και εκλογών, καθώς η διαχείριση των απορριμμάτων, μαζί με τα νέα έργα, διαμορφώνει ένα συνολικό «πακέτο» τουλάχιστον 5 δισεκατομμυρίων ευρώ σε έναν τομέα της καθημερινότητας που αφορά το σύνολο των πολιτών και των επιχειρήσεων της χώρας.
