Το 2022 γίναμε φτωχότεροι. Ετσι λέει η UBS, μία από τις τράπεζες που κυβερνούν τον κόσμο, και δεν έχουμε λόγο να μην την πιστέψουμε. Θα έχετε δει ήδη την είδηση. Στην έκθεση που δίνει κάθε χρόνο (από το 2008) στη δημοσιότητα για τον παγκόσμιο πλούτο μέτρησε μια μείωσή του κατά περίπου 12 τρισεκατομμύρια δολάρια, όπως και μια συρρίκνωση των εκατομμυριούχων κατά 3,5 εκατομμύρια άτομα. Εχουμε μόλις 54 εκατομμύρια εκατομμυριούχους στον πλανήτη των 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, παρότι ο πλούτος των 455 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που διαθέτουν σε μετρητά και άλλα περιουσιακά στοιχεία οι ενήλικες του κόσμου αντιστοιχεί στο διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 85.000 δολαρίων κατά κεφαλή. Μπορεί να μη μας κάνει πλούσιους, αλλά οπωσδήποτε δεν επιτρέπει να πεινάσουμε ή να στερηθούμε τα βασικά.
Η ονομαστική αξία όμως των περιουσιακών στοιχείων που διαθέτουμε είναι ένα εντελώς παραπλανητικό μέτρο του πραγματικού πλούτου και της εξοργιστικά άνισης κατανομής του. Αίφνης, από την πυραμίδα του παγκόσμιου πλούτου, που κατά βάση είναι μια πυραμίδα φτώχειας και εξαθλίωσης, μαθαίνουμε ότι πάνω από το 50% του ενήλικου πληθυσμού του πλανήτη βολεύεται με περιουσία κάτω των 10.000 δολαρίων. Κι αυτό δεν μας λέει απολύτως τίποτα για το τι εισόδημα έχουν κάθε χρόνο αυτοί οι άνθρωποι, τι μπαίνει κάθε μέρα στο ψυγείο τους -αν έχουν- και στο στομάχι τους. Και τα πράγματα μπορεί να είναι ακόμη χειρότερα για το υπόλοιπο 35% της πυραμίδας που, θεωρητικά, έχουν περιουσία από 10.000-100.000 δολάρια, αλλά αυτή συντίθεται από περιουσιακά στοιχεία δεσμευμένα σε τράπεζες, τοκογλύφους, κράτη, και σε κάθε περίπτωση δεν μπορούν να τους ταΐσουν.
Ο παραπλανητικός χαρακτήρας μέτρησης του πλούτου άλλωστε προβάλλεται και από ένα άλλο, αντίστροφο στοιχείο. Στο πλουσιότερο 1,1% του πλανήτη με περιουσία άνω του 1 εκατ. δολαρίων, σύμφωνα με τη UBS, περιλαμβάνονται και 79.000 Ελληνίδες/ες. Αξιοπρεπής επίδοση για μια χώρα που, μετά μια δεκαετία μνημονιακής τιμωρίας και τεράστιας αναδιανομής του πλούτου υπέρ των πάνω (και των έξω), διαθέτει μέσο κατά κεφαλή πλούτο 105.000 δολάρια, περίπου τον μισό από τον μέσο ευρωπαϊκό πλούτο. Πεδίον δόξης λαμπρό για την εποχή Μητσοτάκη που έχει την ευκαιρία να τον διπλασιάσει την προσεχή δεκαετία. Αλλά αν πράγματι έχουμε 79.000 εκατομμυριούχους, γιατί μόλις 25.000 δηλώνουν ακίνητη περιουσία άνω του 1 εκατ.; Γιατί μόλις 15.000 δηλώνουν εισόδημα άνω των 100.000 ευρώ τον χρόνο; Κάτι δεν κολλάει, σωστά; Και δεν είναι μόνο η φοροαποφυγή-φοροδιαφυγή.
Το μυστικό είναι πως η ταύτιση του πραγματικού πλούτου με τη δηλούμενη ιδιοκτησία είναι καθαρή πλάνη, αν όχι και απάτη. Και το ίδιο παραπλανητικό είναι να μετράς τον πραγματικό παγκόσμιο πλούτο ως άθροισμα προσωπικών περιουσιών 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που προσπαθούν να κρύψουν ό,τι μπορούν από τις φορολογικές αρχές. Θα ήταν πολύ χρησιμότερο οι περίπλοκες πυραμίδες του πλούτου που εκπονούν επενδυτικές τράπεζες και διεθνείς οργανισμοί να αποτυπώσουν το εξής απλό: τι μέρος του παγκόσμιου πλούτου των 450 τρισ. δολαρίων είναι ανώνυμο και απρόσωπο, ανήκει δηλαδή σε επιχειρήσεις που διασπείρουν τα περιουσιακά στοιχεία τους σε εκατομμύρια νομικές οντότητες που θεωρητικά διαχειρίζονται περιουσιακά στοιχεία των μετόχων τους;
Η πλουσιότερη πολυεθνική του πλανήτη με περιουσία σχεδόν 3 δισ. δολαρίων, η Apple, ανήκει κατά ένα σχετικά μικρό ποσοστό σε άλλες πολυεθνικές (Vanguard, Berkshire, Black Rock κ.ά.). Αυτοί που τη διοικούν και διαχειρίζονται τον πλούτο της (Λέβινσον, Κουκ, Γουίλιαμς) είναι ζήτημα αν διαθέτουν πάνω από το 1% των μετοχών της και το μεγαλύτερο μέρος των μετοχών της είναι διασπαρμένο σε εκατομμύρια τυπικά ιδιοκτήτες της που απλώς περιμένουν το μέρισμα της κερδοφορίας της στο τέλος κάθε χρήσης. Σε τελική ανάλυση η συνολική περιουσία της πλουσιότερης οντότητας του πλανήτη μοιάζει να μην ανήκει σε κανέναν.
Και το ίδιο μπορεί να πει κανείς για την τρίτη πλουσιότερη εταιρεία του πλανήτη με περιουσία πάνω από 2 τρισ. δολάρια, την πετρελαϊκή Aramco, που ανήκει σε ποσοστό πάνω από 90% στη σαουδαραβική κυβέρνηση. Μήπως η τεράστια περιουσία της ανήκει στα 32 εκατομμύρια κατοίκων της Σαουδικής Αραβίας; Ούτε οι ίδιοι το πιστεύουν, έστω κι αν διαθέτουν ένα από τα υψηλότερα κατά κεφαλήν ΑΕΠ στον κόσμο. Και εδώ ο τεράστιος πλούτος που συσσωρεύει το αυταρχικό βασίλειο πουλώντας πετρέλαιο σε όλο τον κόσμο χάνεται στην ανωνυμία της κρατικής οντότητας και της πολυάριθμης βασιλικής αυλής των χιλιάδων πριγκίπων και αξιωματούχων.
Στη μικροκλίμακα της ανακάμπτουσας μητσοτάκειας Ελλάδας το φαινόμενο του ορφανού ή ανώνυμου πλούτου αποτυπώνεται σε έναν βαθμό στις επιδόσεις των εισηγμένων επιχειρήσεων. Μετά το ρεκόρ κερδοφορίας του 2022, πάνε για νέο ρεκόρ φέτος. Το Χρηματιστήριο ανακτά κάτι από την ξεχασμένη εδώ και είκοσι χρόνια ακμή του, η κεφαλαιοποίηση των εισηγμένων επιχειρήσεων έχει ξεπεράσει τα 80 δισ. ευρώ και οι διοικήσεις τους ετοιμάζονται να μοιράσουν φέτος μερίσματα σχεδόν 3 δισ. ευρώ. Κάποια από αυτά μπορεί να εμφανιστούν και ως ατομικός πλούτος ή φορολογητέο εισόδημα, αλλά τα περισσότερα θα χαθούν μέσα σε κινήσεις επανεπένδυσης ή επαναγοράς μετοχών, δηλαδή θα πάψουν να είναι προσωπική περιουσία.
Το συμπέρασμα είναι ότι είτε μιλάμε για τον κρατικό καπιταλισμό της Σαουδικής Αραβίας, της Ρωσίας ή της Κίνας, είτε για τον καπιταλισμό της «δημοκρατίας των μετόχων», ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος του πλούτου των εθνών, των περιουσιακών στοιχείων που τον συνθέτουν, έχει (πολύ βολικά για την κορυφή της πυραμίδας) χάσει τους πραγματικούς ιδιοκτήτες του. Είναι ορφανός, ανώνυμος και απρόσωπος. Πλούτος και ιδιοκτησία -αν μιλάμε για το νομικό κέλυφός της-έχουν πάρει ένα είδος διαζυγίου στον μετα-καπιταλισμό των τυπικά «φτωχών» διαχειριστών της τεράστιας επιχειρηματικής περιουσίας.
Ενώ οι φτωχοδιάβολοι του κόσμου προσπαθούν απεγνωσμένα να κρατήσουν την ιδιοκτησία του υποθηκευμένου και εκτεθειμένου σε κατασχέσεις πλούτου τους, στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας συμβαίνει το εντελώς αντίστροφο. Οι πραγματικά πλούσιοι όλο και περισσότερο απαλλάσσονται από το νομικό κοστούμι της κυριότητας. Η ιδιοκτησία έχει γίνει σχεδόν περιττή. Και φορολογικά ασύμφορη. Αναγκαία είναι πια η απεριόριστη πρόσβαση σε κάθε αγαθό και υπηρεσία που ανήκει σε μια απρόσωπη νομική οντότητα, αλλά μπορείς να τα απολαμβάνεις χωρίς κανένα φορολογικό άγχος. Γιατί να φορτωθείς το πλειοψηφικό πακέτο μιας επιχείρησης, όταν μπορείς να την ελέγχεις διαχέοντας τα άγχη της ιδιοκτησίας σε εκατομμύρια μικρομετόχους;
Αυτό ίσως είναι μια χρήσιμη παρατήρηση σε όσους θεωρούν ριζοσπαστική και αποτελεσματική την υψηλή φορολόγηση της προσωπικής περιουσίας των υπερπλουσίων. Ισως πολύ χρησιμότερο θα ήταν να προτείνουν ένα άγριο φορολογικό κλάδεμα της εταιρικής περιουσίας, που κάθε χρόνο εκτοξεύεται όλο και πλησιέστερα στη στρατόσφαιρα. Οχι ότι θα τους ακούσει κανείς, αλλά για να μη δουλευόμαστε μεταξύ μας.
💬 Θεωρίες για την υπεραξία
Αν ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία των αρχαίων χρόνων, θα δούμε ότι όλες οι ελληνικές δημοκρατίες επέτρεπαν, επιβράβευαν την κλοπή. Η Σπάρτη και η Λακεδαίμων την ευνοούσαν ανοιχτά. Πολλοί άλλοι λαοί τη θεωρούσαν αρετή για τον πολεμιστή. Είναι βέβαιο ότι η κλοπή δυναμώνει το κουράγιο, εκτρέφει τη δύναμη, την επιδεξιότητα, τη λεπτότητα, όλες με λίγα λόγια τις αρετές που είναι χρήσιμες σ’ ένα δημοκρατικό σύστημα σαν το δικό μας. Αφήστε κατά μέρος τη μεροληψία και απαντήστε μου: πρέπει η κλοπή, της οποίας αποτέλεσμα είναι η κανονικότερη κατανομή του πλούτου, να χαρακτηριστεί σαν αδίκημα στις μέρες μας, κάτω από μια κυβέρνηση που, όπως η δική μας, έχει σαν στόχο την ισότητα; Η απάντηση, προφανώς, είναι όχι: η κλοπή επιτείνει την ισότητα και το κυριότερο, παρακινεί στην καλύτερη προστασία της ιδιοκτησίας. Υπήρξε ένας λαός που τιμωρούσε όχι τον κλέφτη, αλλ’ αυτόν που αφηνόταν να γίνει θύμα της κλοπής, με σκοπό να τον διδάξει να φροντίζει την περιουσία του.
Μαρκησίου ντε Σαντ,
«Γάλλοι, ακόμη μια προσπάθεια για να γίνετε δημοκράτες»
Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com
