Αιφνιδιαστικές και χαώδεις περιπλοκές και ανατροπές στον κυβερνητικό οικονομικό σχεδιασμό προκαλούν η μεγα-πλημμύρα «Ντάνιελ» και η πρωτοφανής καταστροφή που έπληξε τη Θεσσαλία. Οι συνέπειες εκτείνονται πολύ πέραν του δημοσιονομικού κόστους και επομένως της επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων του 2023, αλλά και στα επόμενα έτη και σε τομείς όπως οι τιμές στα τρόφιμα και γενικότερα η ακρίβεια, το υπό αναθεώρηση ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, αλλά και η ανάδειξη του ρίσκου φυσικών καταστροφών εξαιτίας ακραίων καιρικών φαινομένων σε σημαντικό κριτήριο δημοσιονομικής βιωσιμότητας.
Οι επικρατούσες εκτιμήσεις για το άμεσο δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης (με μεγάλη δόση επισφάλειας, καθώς η πλήρης και ακριβής αποτύπωση των ζημιών και επομένως η οικονομική αποτίμηση θα παραμείνει αδύνατη πιθανότατα μέχρι και τον Οκτώβριο) το ανεβάζουν σε 2-2,5% του ΑΕΠ (4-5 δισ. ευρώ), ενώ το συνολικό κόστος, περιλαμβανομένου του κόστους για την αναστήλωση κατεστραμμένων υποδομών και τη δημιουργία νέων, θα φτάσει και ίσως θα ξεπεράσει το 5% του ΑΕΠ (πάνω από 10 δισ. ευρώ).
Προκαταβολή
Το άμεσο πρόβλημα της κυβέρνησης είναι να επιμερίσει το άμεσο κόστος των αποζημιώσεων στα δημοσιονομικά έτη της τετραετίας της, ώστε να μην υποστεί μεγάλες πιέσεις ο προϋπολογισμός του 2023. Κατά τα φαινόμενα, οδηγός γι’ αυτό θα είναι ο επιμερισμός που είχε σχεδιάσει κατά την αντιμετώπιση των συνεπειών του «Ιανού» ο προηγούμενος υπουργός Οικονομικών κ. Σταϊκούρας, δηλαδή η εγγραφή στον προϋπολογισμό του 2023 μόνο της προκαταβολής έναντι του συνολικού ύψους των αποζημιώσεων.
Στην περίπτωση του «Ιανού», η προκαταβολή ανερχόταν σε 20% της συνολικής ενίσχυσης και το υπόλοιπο ποσό επιμερίστηκε στα επόμενα δημοσιονομικά έτη - υπάρχουν μάλιστα καταγγελίες δικαιούχων ότι δεν έχουν λάβει μέχρι και σήμερα το σύνολο των ενισχύσεων.
Περιπλοκές
Οι οικονομικές συνέπειες είναι πολυποίκιλες και στο σύνολό τους θα ξεδιπλωθούν σε μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα – σε όλη της διάρκεια ζωής της παρούσας κυβέρνησης:
ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ κριτήρια: Ο καναδικός οίκος αξιολόγησης DBRS αναβάθμισε, λίγο πριν ξεσπάσει ο «Ντάνιελ», το ελληνικό αξιόχρεο στην επενδυτική βαθμίδα, αλλά μία από τις εκτιμήσεις του έχει ήδη διαψευστεί παταγωδώς: Είχε εκτιμήσει ότι «δεν υπήρξαν περιβαλλοντικοί παράγοντες που είχαν σημαντική ή σχετική επίδραση στην πιστωτική ανάλυση»! Πλέον, κανείς από τους οίκους των οποίων η αξιολόγηση εκκρεμεί (Moody’s 15/9, S&P 20/10, Fitch 1/12) δεν μπορεί να παραγνωρίσει αυτόν τον παράγοντα.
Δεν πρόκειται μόνο για τον «Ντάνιελ»: τον Σεπτέμβριο του 2020 είχαμε τον «Ιανό», η δε συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων από 1 ή 2 φορές στον αιώνα έχει φτάσει στη μία ή δύο φορές στην πενταετία. Είναι πλέον αδύνατο να μην ενσωματώνεται το κόστος καταστροφών από ακραία καιρικά φαινόμενα στις δημοσιονομικές προβλέψεις.
Μια πιθανή διαφυγή θα ήταν να επιτευχθεί συμβιβασμός στο πλαίσιο της συζήτησης για τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες ώστε οι δαπάνες για υποδομές αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης να μην υπολογίζονται στο έλλειμμα του προϋπολογισμού και μάλιστα να πραγματοποιούνται μέσω αμοιβαιοποίησης χρέους. Ωστόσο, όλες οι μέχρι στιγμής ενδείξεις δεν το κάνουν ιδιαίτερα πιθανό – λόγω αντιδράσεων από Γερμανία και γενικά από το «μπλοκ του Βορρά».
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ της ΔΕΘ: Μέχρι πρόσφατα, για να επιδείξει δημοσιονομική «σωφροσύνη» και να μη διακινδυνεύσει τη γρήγορη ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, ο Κυριάκος Μητσοτάκης σχεδίαζε κατά την παρουσία του στη ΔΕΘ να δώσει έμφαση στη «μεταρρυθμιστική επιτάχυνση» μετριάζοντας το «καλάθι» των παροχών.
Πλέον, το βασικό μήνυμα της ΔΕΘ θα είναι η εκ βάθρων ανασυγκρότηση με έμφαση στις υποδομές και η υπόσχεση ότι όλες οι πληγές θα επουλωθούν. Στο πλαίσιο αυτό, είναι πιθανόν το ισχνό «καλάθι» παροχών να γίνει ακόμη ισχνότερο.
Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ του… υπό αναθεώρηση ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης: Λίγο πριν ξεσπάσει η οργή του «Ντάνιελ», η κυβέρνηση απέστειλε στις Βρυξέλλες την πρόταση αναθεώρησης του ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης. Στο πλαίσιο αυτής, ζητούσε την αντικατάσταση έργων που δεν είχαν ικανοποιητικό ρυθμό ωρίμανσης και τη μετατόπιση των κονδυλίων σε άλλα. Μεταξύ αυτών, προτεινόταν η εξαίρεση πολλών αντιπλημμυρικών έργων!
Πέρα από το γεγονός ότι η κυβέρνηση είναι εκτεθειμένη πολιτικά από αυτό το γεγονός, δεν είναι καθόλου σαφές αν είναι εφικτό να ζητηθεί τώρα η αναθεώρηση της… αναθεώρησης! Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς το Ταμείο Ανάκαμψης είναι ο πιο γρήγορος δρόμος για να χρηματοδοτηθούν υποδομές – το ΕΣΠΑ μάλλον θα το προλάβει η επόμενη μεγα-πλημμύρα…
