Στον θερμοθάλαμο έχει μπει από χθες η χώρα, καθώς συνθήκες καύσωνα επικρατούν στο μεγαλύτερο μέρος της και θα διαρκέσουν τουλάχιστον μέχρι και το Σάββατο 26 Ιουλίου.
Ηδη τη Δευτέρα η θερμοκρασία πλησίασε στους 42 °C στην Καρδίτσα, ενώ οι μετεωρολόγοι προβλέπουν πως τις επόμενες ημέρες θα δούμε πολλές υπερβάσεις των 40 °C, ενώ τοπικά οι μέγιστες θερμοκρασίες θα φθάσουν σε ορισμένες περιπτώσεις στα επίπεδα των 42-43 °C ή και των 44 °C.
Ο Ιούλιος είναι ο μήνας που εκδηλώνονται ολοένα και πιο συχνά έντονα ισχυροί καύσωνες στην Ελλάδα λόγω της κλιματικής κρίσης.
Το καυτό καιρικό επεισόδιο αυτής της εβδομάδας έρχεται να επιβεβαιώσει τον κανόνα, με θερμές αέριες μάζες από την Αφρική να καλύπτουν τη χώρα, ολόκληρα τα Βαλκάνια και τη δυτική Τουρκία.
Τα ρεκόρ
Η μεγαλύτερη θερμοκρασία χθες καταγράφηκε στην Καρδίτσα και ήταν 41,8 °C. Φάρσαλα (41,7 °C), Θήβα (41,7 °C), Λάρισα, Στυλίδα και Σκάλα Μεσσηνίας είχαν χθες το μεσημέρι μέγιστες θερμοκρασίες άνω των 41 °C, ενώ στο 36% του πανελλαδικού δικτύου των μετεωρολογικών σταθμών του meteo.gr / Αστεροσκοπείο Αθηνών οι μέγιστες ξεπέρασαν τους 37 °C.
Εντυπωσιακό είναι ακόμη το στοιχείο πως η μέση μέγιστη θερμοκρασία πανελλαδικά χθες (35,6 °C) ήταν κατά 1,9 °C υψηλότερη έναντι της Κυριακής 20 Ιουλίου (33,7 °C).
Τι ακολουθεί; Η πρόγνωση της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας για σήμερα και αύριο μιλάει για μέγιστες θερμοκρασίες στην ηπειρωτική Ελλάδα στους 39 με 41 °C, ενώ κατά τόπους στην κεντρική Μακεδονία, στην ανατολική Στερεά και στην ανατολική Πελοπόννησο στους 42 και στη Θεσσαλία στους 43 °C. Σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη οι μέγιστες θερμοκρασίες θα είναι 39 με 40 °C.
Την Παρασκευή στην Αθήνα και στα άλλα αστικά κέντρα, όπου τα κτίρια, η άσφαλτος και οι κτισμένες επιφάνειες θα έχουν «ανάψει» από τις προηγούμενες ημέρες, οι θερμοκρασίες θα διατηρηθούν στα ύψη.
Την Πέμπτη 24 Ιουλίου η θερμοκρασία θα παραμείνει στα ύψη και μάλιστα στην ανατολική Ελλάδα θα παρουσιάσει περαιτέρω άνοδο, φθάνοντας τοπικά και στους 42 με 43 °C. Στην Αθήνα η μέγιστη θα φθάσει στους 40 με 41 °C.
Κάπως καλύτερη θα είναι η κατάσταση στις παραθαλάσσιες περιοχές, όπου η μέγιστη τιμή θα είναι 2 με 4 βαθμούς χαμηλότερη απ’ ό,τι στα μεσόγεια. Και την Παρασκευή ο καύσωνας θα κάνει πολύ αισθητή την παρουσία του, ειδικά στα αστικά κέντρα όπου τα κτίρια, η άσφαλτος και οι κτισμένες επιφάνειες θα έχουν «ανάψει» από τις προηγούμενες ημέρες. Σε αυτές τις συνθήκες στην Αθήνα οι θερμοκρασίες θα διατηρηθούν στα ύψη.
Θερμές νύχτες
Ιδιαίτερο πρόβλημα για τους κατοίκους των πόλεων είναι πως και το βράδυ οι θερμοκρασίες θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα, με τα θερμόμετρα να μην πέφτουν κάτω από τους 27 με 29 °C κι αυτό πολύ αργά τη νύχτα, μη προσφέροντας ουσιαστική ανακούφιση στον πληθυσμό.
Από το Σάββατο ξεκινάει η αποκλιμάκωση του κύματος καύσωνα, με βάση τη σημερινή εικόνα, αλλά οι θερμοκρασίες θα είναι και πάλι πολύ υψηλές. Την Κυριακή 27 Ιουλίου αναμένεται να υπάρξει εμφανής υποχώρηση της ζέστης.
Η κλιματική αλλαγή
Ο τρέχων καύσωνας είναι ένα επεισόδιο της συνολικής πολύχρονης εξέλιξης της κλιματικής αλλαγής, που πλέον βρίσκεται κάθε χρόνο εδώ κι έχει αλλάξει τα καλοκαίρια μας. Τις τελευταίες δεκαετίες τα περιστατικά καύσωνα έχουν πυκνώσει ιδιαίτερα, ενώ αυξάνονται η διάρκεια και η έντασή τους. Χαρακτηριστικό είναι πως τρεις από τους πιο μεγάλους σε διάρκεια καύσωνες στη χώρα μας τον μήνα Ιούλιο εκδηλώθηκαν τα τελευταία χρόνια: 2024 έντεκα ημέρες, 2023 και 2021 εννέα ημέρες, ενώ μόνον ο φονικός καύσωνας του 1987, διάρκειας οκτώ ημερών, παρεμβάλλεται στο μπαράζ καυτών ρεκόρ των τελευταίων δεκαετιών.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο υπολογισμός των ημερών από την ΕΜΥ γίνεται σε πανελλαδικό επίπεδο, με αναφορά στους 40 πιστοποιημένους μετεωρολογικούς σταθμούς της υπηρεσίας. Σε τοπικό επίπεδο τα επεισόδια καύσωνα μπορεί να είναι ακόμη πιο έντονα και μακροχρόνια. Για παράδειγμα, τον περυσινό Ιούλιο στην Αθήνα για 17 συνεχόμενες ημέρες (και συνολικά 18) η μέγιστη θερμοκρασία ξεπέρασε τους 37 °C, δημιουργώντας συνθήκες καύσωνα.
Η τάση αύξησης των καυτών και ξηρών ημερών είναι έντονη τα τελευταία χρόνια. Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με έρευνα του ΕΚΠΑ και της ομάδας του καθηγητή Κωνσταντίνου Καρτάλη στον Τομέα Φυσικής Περιβάλλοντος – Μετεωρολογίας, στο διάστημα 2001-2023 υπερτριπλασιάστηκε ο αριθμός των ημερών στην Αθήνα με ταυτόχρονη εμφάνιση καύσωνα και ξηρασίας σε σχέση με την περίοδο 1974-2000, από λιγότερες από 50 σε 150!
Το μέλλον
Τα μοντέλα της κλιματικής αλλαγής προβλέπουν για το μέλλον ακόμη πιο καυτές ημέρες και νύχτες. Σύμφωνα με το μετριοπαθές (RCP 4.5) και το δυσμενές (RCP 8.5) σενάριο, όπως αναφέρει σε σχετική ανακοίνωσή της η Επιτροπή Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ, την περίοδο 2026-2045 θα υπάρχει αύξηση στην Ελλάδα τουλάχιστον τεσσάρων επεισοδίων καύσωνα ανά έτος, ενώ σε περιοχές στη νότια χώρα η αύξηση ενδέχεται να φθάσει και σε οκτώ καύσωνες ανά έτος.
Το πρόβλημα είναι πως οι προγνώσεις δεν αποτελούν πια «σενάρια», αλλά γίνονται πραγματικότητα. Μάλιστα, η τροχιά των εξελίξεων τα τελευταία 10-15 χρόνια, όσον αφορά τις συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου, τις θερμοκρασίες, τους καύσωνες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, κινείται πιο κοντά στα πιο δυσμενή σενάρια.
Σε ισχύ μέτρα προστασίας για εργαζομένους
Εκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση της θερμικής καταπόνησης εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα βρίσκονται εν ισχύι σύμφωνα με εγκύκλιο του υπουργείου Εργασίας, που επικεντρώνεται στην προστασία της υγείας των εργαζομένων, καθώς και στην ασφαλή συνέχιση των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων σε συνθήκες ιδιαίτερα υψηλών θερμοκρασιών.
Σε περιοχές με ακραία υψηλές θερμοκρασίες και αυξημένο δείκτη δυσφορίας –όπως οι Περιφέρειες Αττικής (εκτός νήσων), Θεσσαλίας, Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά και οι επιλεγμένες ενότητες Εβρου, Βοιωτίας, Φθιώτιδας, Αιτωλοακαρνανίας, Ευβοίας, Χανίων, Ρεθύμνου, καθώς και ιδιαίτερα τα νησιά του Ιονίου, τα Κύθηρα, η Λέσβος, η Χίος, η Ρόδος και οι πεδινές περιοχές της Πελοποννήσου– επιβάλλεται υποχρεωτική παύση εργασιών από τις 12.00 έως τις 17.00 σε όλες τις χειρωνακτικές εξωτερικές δραστηριότητες (τεχνικά και οικοδομικά έργα, εργοτάξια, ζώνες ναυπηγοεπισκευών, διανομές ηλεκτρονικού εμπορίου, ντελίβερι κ.ά.).
Εξαιρούνται οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με κοινωνικά κρίσιμες υποδομές, όπως μονάδες υγείας, ύδρευση, ηλεκτρική ενέργεια και μεταφορές (αεροπορικές, θαλάσσιες, χερσαίες, σιδηροδρομικές), υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζονται τα απαραίτητα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα προστασίας για τη μείωση της θερμικής καταπόνησης.
Για εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου και εκτίθενται στις περιοχές υψηλού κινδύνου, οι επιχειρήσεις οφείλουν να διασφαλίζουν τη δυνατότητα εξ αποστάσεως εργασίας, εφόσον το επιτρέπει η φύση της εργασίας τους. Για τη διευκόλυνση των εργαζομένων που απασχολούνται σε περιοχές με ακραίες θερμοκρασίες παρέχεται η δυνατότητα στους εργοδότες να μην καταχωρίζουν εκ των προτέρων στο πληροφοριακό σύστημα Π.Σ. «Εργάνη» κάθε μεταβολή στην οργάνωση του ωραρίου προσέλευσης ή αποχώρησης.
Σημειώνεται ότι η μη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις οδηγεί σε χρηματικό πρόστιμο ύψους 2.000 ευρώ ανά εργαζόμενο, σύμφωνα με τα άρθρα 23 και 24 του ν. 3996/2011.
