Στις αρχές του μήνα η 27χρονη Ε.Γ., θεραπευόμενη της Μονάδας Απεξάρτησης 18 Ανω, επισκέπτεται το Αστυνομικό Τμήμα Καλλιθέας για να δηλώσει το «παρών», όπως ακριβώς ορίζουν οι περιοριστικοί όροι που της επιβλήθηκαν έναντι της κράτησης σε σωφρονιστικό κατάστημα.
Ηδη στις 4 Μαΐου, ημέρα που η 27χρονη επισκέφτηκε το Τμήμα, μετρούσε στο καλαντάρι της 291 ημέρες νικηφόρας μάχης με την τοξικοεξάρτησή της: 291 ημέρες χωρίς πρέζα, 291 ημέρες καθαρή, 291 ημέρες με τα στερητικά σύνδρομα πίσω, 291 στην αγκαλιά της θεραπευτικής της κοινότητας, 291 ημέρες μαζί στα έγκατα του πόνου της, 291 ημέρες και μία αιωνιότητα.
Η Ε.Γ. κατευθύνεται προς το Αστυνομικό Τμήμα με ένα ενδεχομένως τσίμπημα στην καρδιά.
Τι να σκέφτεται; Ισως να έδινε εκείνη τη στιγμή κουράγιο στον εαυτό της μονολογώντας «όλα θα πάνε καλά, όλα θα πάνε καλά. Είμαι στο τρίτο και τελευταίο στάδιο της θεραπείας και μετράω 291 ημέρες καθαρή. Ολα θα πάνε καλά».
Τίποτε όμως δεν πήγε καλά. Στο Τμήμα της Καλλιθέας η διοικητική γραφειοκρατία, αυτό το τέρας με τα εξακόσια κεφάλια, επέλεξε να συλλάβει την 27χρονη για παλαιότερο ένταλμα που εκκρεμούσε εναντίον της.
Συνελήφθη στο τρίτο και τελευταίο στάδιο της θεραπείας της, στο στάδιο της κοινωνικής επανένταξης, που θεωρείται το πλέον κρίσιμο και δύσκολο.
Συνελήφθη και οδηγήθηκε στον Κορυδαλλό.
Η κοινότητα 18 Ανω εκδίδει μια οργισμένη ανακοίνωση στην οποία επισημαίνονται τα εξής:
«Ως θεραπευτική ομάδα εκφράζουμε την αγανάκτησή μας καθώς η κράτησή της θέτει σε κίνδυνο τη θεραπευτική της πορεία. Η Ε.Γ. βρίσκεται στο στάδιο της Κοινωνικής Επανένταξης, το τρίτο και τελευταίο στάδιο της θεραπείας της, μετρώντας 291 μέρες περίπου καθαρή. Η παρουσία της στην κοινωνική επανένταξη ήταν συνεπής, συμμετέχοντας σε πολλές ψυχοεκπαιδευτικές ομάδες (θεατρική, χοροθεραπεία, φωτογραφία, γιόγκα), θέτοντας γερές βάσεις πάνω στις οποίες χτίζει μια νέα ζωή, χωρίς ουσίες και εξαρτήσεις. Ζητάμε η Ε.Γ. να επανέλθει άμεσα στις θεραπευτικές διαδικασίες οι οποίες θα την απομακρύνουν από τις καταστροφικές συνέπειες που θα αποφέρει η κράτησή της».
Εξίσου οργισμένη ανακοίνωση για την υπόθεση εκδίδεται και από το ΚΕΘΕΑ, στην οποία τονίζεται:
«Αγανάκτηση και οργή προκαλεί ένα ακόμα περιστατικό σύλληψης νέου ανθρώπου που δίνει με σθένος εδώ καιρό τη μάχη για “καθαρή” ζωή και επανένταξη στην κοινωνία. Το ΚΕΘΕΑ εκφράζει την αλληλεγγύη του στην 27χρονη Ε.Γ. θεραπευόμενη του 18ΑΝΩ και ενώνει τη φωνή του με τη Μονάδα Απεξάρτησης, για άμεση απελευθέρωσή της και επάνοδό της στις θεραπευτικές διαδικασίες.
»Ακόμα μία φορά φαίνεται ότι ο καινοτόμος νόμος 4139/2013, που προσφέρει μια εναλλακτική οδό για τον εξαρτημένο χρήστη, εφαρμόζεται προβληματικά, με αρνητικές συνέπειες για τη ζωή πολλών ανθρώπων που αγωνίζονται να σταματήσουν τη χρήση ή να παραμείνουν ενταγμένοι στην κοινωνία. Για να γίνεται πράξη το δικαίωμά τους στη θεραπεία και την κοινωνική επανένταξη, χρειάζεται να ληφθούν αμέσως οι αναγκαίες νομοθετικές και θεσμικές πρωτοβουλίες, ώστε να διευθετηθούν οι εκκρεμότητες που συνδέονται τόσο με τα κρίσιμα για τα εναλλακτικά της φυλάκισης μέτρα άρθρα του νόμου, όσο και με τη λειτουργία των προβλεπόμενων οργάνων και διαδικασιών για τον εθνικό σχεδιασμό και συντονισμό.
Η πολιτεία χρειάζεται να στείλει εμπράκτως στην Ε.Γ. και χιλιάδες ακόμα νέους ανθρώπους που βρίσκονται στα προγράμματα απεξάρτησης ένα καθαρό μήνυμα, ότι η θέση τους είναι στην κοινωνία και όχι στη φυλακή».
Η θέση σας είναι στη φυλακή και όχι στην κοινωνία
«Κι ενώ με την αλλαγή της νομοθεσίας περί των ναρκωτικών και τις ευεργετικές διατάξεις που εισήχθησαν ως προς το δικαίωμα στη θεραπεία του εξαρτημένου κρατούμενου και στην αντικατάσταση της κράτησης του κατηγορούμενου με περιοριστικούς όρους και την παρακολούθηση θεραπευτικού προγράμματος απεξάρτησης λύθηκαν πραγματικά τα χέρια μας, η ασυνέχεια του κράτους, η έλλειψη συντονισμού απολήγει στις συχνές φυλακίσεις ανθρώπων που βρίσκονται σε θεραπεία.
»Ενας αυτοματισμός στη διαδικασία όπου άπαντες δηλώνουν ότι δεν φέρουν ευθύνη. Οι αστυνομικές αρχές απαντούν “δεν φταίμε” έχουμε ένταλμα σύλληψης, ο εισαγγελέας επίσης θα πει στον θεραπευόμενο “ναι είμαστε μαζί σου αλλά κάτσε στη φυλακή μέχρι να συνεδριάσει το Συμβούλιο Εφετών, μέχρι να δούμε την περίπτωσή σου, οι φύλακες των φυλακών βεβαίως και δεν φταίνε, κανείς δεν ευθύνεται και αυτός που την πληρώνει είναι ο εξαρτημένος που αγωνίζεται να αποθεραπευτεί.
»Μόνο μέσα στο τρέχον έτος είχαμε 3-4 τέτοιες περιπτώσεις φυλάκισης στη δική μας κοινότητα. Τι σημαίνει για τον εξαρτημένο η φυλακή; Γαία πυρί μειχθήτω.
»Γιατί το θεραπευτικό πρόγραμμα οικοδομείται πάνω στη συμμαχία τόσο της οικογένειας όσο και των κοινωνικών και προσωπικών σχέσεων. Η θεραπεία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με τη σύγκλιση αυτών των παραγόντων και με τη συνεχή φροντίδα με σκοπό την αλλαγή. Για να ισορροπήσει ένας εξαρτημένος απαιτείται σταθερό οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο», τονίζει με έμφαση στην «Εφ.Συν.» ο Αλέξανδρος Κυρούσης, επιστημονικός υπεύθυνος του 18 Ανω.
Τον περασμένο Φεβρουάριο, μια ανακοίνωση εκδίδεται από συμμετέχοντες σε ένα εκ των προγραμμάτων του 18 Ανω.
Μια πνιχτή κραυγή αγωνίας:
«Ως μέλη της Κοινωνικής Επανένταξης του 18 Ανω βρισκόμαστε στη δύσκολη θέση να αντιμετωπίσουμε το παράλογο.
Μέχρι και πριν από λίγες ημέρες συναναστρεφόμασταν ως συνθεραπευόμενοι με τον Γιώργο Π. και αυτό που ξέρουμε είναι πως πρόκειται για έναν άνθρωπο που παλεύει καθημερινά να ζήσει μια φυσιολογική ζωή, 802 μέρες καθαρότητας με καινούργια δουλειά.
Ενεργή η συμμετοχή του στις δραστηριότητες της επανένταξης και παράλληλα τυπικός στις υποχρεώσεις του απέναντι στον νόμο με το συνεχές παρόν του τρία χρόνια τώρα.
Μετά από τη συνηθισμένη παρουσία του στο Α.Τ. Αιγάλεω φυλακίζεται, χωρίς καμία εξήγηση, χωρίς καμία ενημέρωση... όπως μάθαμε μετά για ένα χαμένο “παρών” το 2014.
Κάπως έτσι παίρνει για εμάς μορφή το παράλογο. Βρισκόμαστε σε σύγχυση! Δεχόμαστε το ένα πρόσωπο της πολιτείας που υποστηρίζει με ευαισθησία ένα πρόγραμμα απεξάρτησης ψυχοθεραπευτικού χαρακτήρα, χωρίς υποκατάστατα, όμως καταδικάζουμε εκείνο που φυλακίζει τυφλά και αδιάκριτα...
Νιώθουμε την αδικία, λυπόμαστε για την αναλγησία, φοβόμαστε για το αύριο, αγαπάμε την προσπάθεια του Γιώργου αλλά και τη δική μας, θυμώνουμε με το παράλογο...
Αυτό που διεκδικούμε είναι το δικαίωμα στη ζωή».
Διεκδικούν το εύλογο δικαίωμα στη ζωή που η αυτάρεσκη δικαστική αλλά και η αστυνομική εξουσία το αρνούνται, αποκλείοντας συχνά πυκνά από τις ευνοϊκές διατάξεις του νόμου τα πρόσωπα υπέρ των οποίων έχουν ακριβώς αυτές καθιερωθεί, δηλαδή τα άτομα που έχουν ενταχθεί ή έχουν ολοκληρώσει προγράμματα απεξάρτησης και θεραπείας.
«Δεν υπάρχει μεγαλύτερο σαμποτάζ από το να σε χώσουν στη φυλακή ενώ παλεύεις να απεξαρτηθείς. Το μήνυμα που σου στέλνουν είναι σαφές: η θέση σου, όσο και να προσπαθήσεις, είναι στη φυλακή», λέει στην «Εφ.Συν.» ο Μάριος Ατζέμης, που ολοκλήρωσε με επιτυχία το πρόγραμμα του 18 Ανω και έχει αφιερωθεί στον ακτιβισμό, εργαζόμενος στο Σύλλογο Οροθετικών «Θετική Φωνή», με εντυπωσιακή παρουσία στους δρόμους για τη στήριξη των εξαρτημένων και οροθετικών, ενώ ο ίδιος συμμετέχει και σε ευρωπαϊκά προγράμματα για την αντιμετώπιση του AIDS.
«Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει θεραπευτές και δομές. Οταν μια ολόκληρη κοινωνία συνταράσσεται συθέμελα, τα ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού της είναι αυτά που πλήττονται περισσότερο. Είναι οι τελευταίοι των τελευταίων, είναι οι άνθρωποι στον δρόμο που ψάχνουν στις πιάτσες τη δόση τους που πολύ πιθανόν να είναι παράλληλα και οροθετικοί», προσθέτει.
Η κατασταλτική εξουσία
Με τον νόμο 4139/2013 «περί εξαρτησιογόνων ουσιών» εισήχθη σειρά καινοτομιών καθιερώνοντας το δικαίωμα στη θεραπεία του κρατούμενου και τη δυνατότητα επιβολής εναλλακτικών μέτρων αντί της φυλάκισης από το δικαστήριο, υπό την προϋπόθεση της παρακολούθησης και ολοκλήρωσης του θεραπευτικού προγράμματος απεξάρτησης.
Η δικαστική εξουσία, ωστόσο, που απαιτεί το μερίδιό της στη δική της θεραπεία των κατηγορουμένων, συνέχισε απτόητη να ρίχνει καμπάνες.
Τον Σεπτέμβριο του 2014 το ΚΕΘΕΑ καταγγέλλει με ανακοίνωσή του τις αποφάσεις του πενταμελούς Εφετείου Αθηνών που καταδικάζουν σε τέσσερα χρόνια φυλάκισης απόφοιτο του θεραπευτικού της προγράμματος για αδικήματα που είχε διαπράξει κατά την περίοδο της τοξικοεξάρτησής του.
Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο πρώην χρήστης καταδικάστηκε ως μη εξαρτημένο άτομο, με αποτέλεσμα να μην επωφεληθεί ο καταδικασθείς από τις ευεργετικές διατάξεις του νόμου.
«Δυστυχώς», σημείωνε η ανακοίνωση, «κατ' επανάληψη απόφοιτοι του ΚΕΘΕΑ και άλλων θεραπευτικών φορέων έχουν έρθει αντιμέτωπο με τον εγκλεισμό για αδικήματα που διέπραξαν ενώ ήταν εξαρτημένοι. Η αντιμετώπιση των απεξαρτημένων ως κοινών εγκληματιών αγνοεί τα ερευνητικά δεδομένα και την πολύχρονη κλινική εμπειρία διεθνώς που αποδεικνύουν ότι απεξάρτηση σημαίνει αλλαγή τρόπου ζωής, απαγκίστρωση από τον φαύλο κύκλο της εξάρτησης και του εγκλήματος και παραγωγική ένταξη στην κοινωνία».
Ακολούθως, με τον νόμο Παρασκευόπουλου, τον 4322/2015, εισάγονται διορθωτικές διατάξεις με στόχο τη διευκόλυνση της απεξάρτησης των κρατουμένων που επιθυμούν να παρακολουθήσουν πρόγραμμα απεξάρτησης.
Ετσι, μεταξύ άλλων, ορίζεται πως: «Ο εισαγγελέας Πλημμελειοδικών μπορεί με αιτιολογημένη διάταξή του και με έγκριση του εισαγγελέα Εφετών να αναβάλει για ορισμένο χρόνο την άσκηση ποινικής δίωξης, η οποία μπορεί να παρατείνεται αν λαμβάνει γνώση [...] ότι ο δράστης έχει προσέλθει οικειοθελώς και καταβάλλει σοβαρές προσπάθειες για την απεξάρτησή του. Αν ο δράστης ολοκληρώσει με επιτυχία το θεραπευτικό πρόγραμμα [...] μπορεί να απόσχει οριστικά από την ποινική δίωξη....»
Η εξουσία, όμως, διεκδικεί το δικό της μερίδιο στην αποθεραπεία που ως είθισται λαμβάνει τη μορφή της καταστολής.
«Ημασταν μαζί με τον Βαγγέλη στον ξενώνα επανένταξης. Τις κλήσεις για παρουσία δεν της ελάμβανε, εξ αυτού του λόγου και εν τέλει βρέθηκε στη φυλακή για δυο χρόνια», αναφέρει ο Μάριος Ατζέμης.
«Εχω δει τυφλό χρήστη να καταδικάζεται σε 25 χρόνια φυλάκισης. Ενα ανθρώπινο ερείπιο», προσθέτει.
Η δικαστική εξουσία και οι αστυνομικές αρχές επιφυλάσσουν για τον εαυτό τους τον ρόλο του διώκτη.
«Ηρθε μια διμοιρία, παρακαλώ, έξω από το θέατρο όπου κάναμε πρόβες στο πλαίσιο του προγράμματος της κοινότητας 18 Ανω. Τη στήσανε στις πόρτες για εξακρίβωση στοιχείων. Για να μαζέψουν κόσμο. Ερχονται απέξω από τα κέντρα απεξάρτησης για να δημιουργήσουν ζήτημα, να συλλάβουν κόσμο. Προκλητικοί ακόμη και στις επισκέψεις στα αστυνομικά τμήματα, όταν συνοδεύουμε άτομα σε πρόγραμμα. Σαν έτοιμοι από καιρό να προσαγάγουν, να συλλάβουν, να λοιδορήσουν», επισημαίνει ο Μάριος Ατζέμης.
«Κάθονται έξω από τα κέντρα απεξάρτησης και δημιουργούν επεισόδια. Θυμάμαι μια συναυλία κατά των ναρκωτικών που διοργανώθηκε στο Γκάζι. Γνώριζαν πολύ καλά ότι άτομα που συμμετέχουν σε προγράμματα απεξάρτησης και απεξαρτημένοι θα δώσουν το “παρών” και την έστησαν απέξω για εξακρίβωση στοιχείων. Δεν είναι τυχαία αυτά τα γεγονότα. Δεν έρχονται μόνοι τους, εντολές λαμβάνουν», προσθέτει από την πλευρά του ο επιστημονικός υπεύθυνος του 18 Ανω.
Το αίτημα της εξάρτησης όπως και της απεξάρτησης είναι η κοινωνική αλλαγή
«Δεν έχεις ιδέα σε τι πίστα μπαίνεις όταν αρχίζεις την πρέζα. Αυτό το ισχυρό παυσίπονο της Μπάγερ. Σε αλλοιώνει ολοκληρωτικά σαν άνθρωπο. Δεν μπορείς να κάνεις τίποτε αν δεν πάρεις. Δεν σε ενδιαφέρει τίποτε άλλο. Η πρώτη και τελευταία προτεραιότητα είναι αυτό. Υπάρχουν στάδια στην εξάρτηση. Αν κάνεις καθημερινή χρήση επί τρεις εβδομάδες, μπορείς να εξαρτηθείς. Η ψυχολογική εξάρτηση απαιτεί κάποιους μήνες. Είναι το διάστημα αυτό που αποκαλείται “μήνας του μέλιτος με την πρέζα”. Και αυτό, καθώς μετά δεν υπάρχει ευχαρίστηση. Μόνο πόνος. Ολοι οι εξαρτημένοι είναι άτομα που έχουν στερηθεί τη χαρά», υπογραμμίζει ο ακτιβιστής της «Θετικής Φωνής».
«Η εξάρτηση», λέει σε όλους τους τόνους η θεραπευτική κοινότητα 18 Ανω, που διοικητικά ανήκει στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, «δεν είναι αρρώστια με την ιατρική έννοια του όρου. Αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο πολυπαραγοντικό, με διαστάσεις κοινωνικές, ψυχολογικές, πολιτιστικές και άλλες. Η ετικέτα της νόσου που έχει κατασκευαστεί κοινωνικά, με την αμέριστη συνδρομή του ιατρικού κόσμου, έρχεται βασικά να απενοχοποιήσει την κοινωνία για τον ρόλο της στην εγκατάσταση του προβλήματος. Να ρίξει το ανάθεμα στο περιθωριακό αυτό άτομο και στην οικογένειά του και να το στιγματίσει. Το επόμενο βήμα είναι να του προτείνει και τη φαρμακευτική “θεραπεία” της αρρώστιας του· κάποιο υποκατάστατο της ουσίας του...»
Ο Αλέξανδρος Κυρούσης, αφιερωμένος επί δεκαετίες στην υπόθεση της απεξάρτησης με βασικό εργαλείο την ψυχοθεραπεία, τονίζει με έμφαση:
«Ο εξαρτημένος είναι πρωτίστως μια κοινωνική κατασκευή. Κάθε διαδικασία εξάρτησης όπως και απεξάρτησης συνιστά ένα αίτημα κοινωνικής αλλαγής».
Επίσης, συμπληρώνει, «ο εξαρτημένος μέσα στην οικογένεια είναι το άτομο που αναλαμβάνει να αναδείξει το πρόβλημα της δυσλειτουργικότητας της οικογένειας. Είναι το πιο ευαίσθητο άτομο».
Τι ζητούν οι θεραπευτικές κοινότητες; Να μην τορπιλίζουν το έργο τους.
«Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα για έναν θεραπευτή από τη γυρισμένη πλάτη του τοξικομανή», επισημαίνει με αγωνία ο κ. Κυρούσης.
«Ζητάμε επί σειρά ετών νομική υπηρεσία στο 18 Ανω, την οποία δεν διαθέτουμε. Θεωρούμε ότι θα έπρεπε να συσταθούν ειδικά δικαστήρια για τους εξαρτημένους. Εμείς, εδώ, είμαστε αντίθετοι με τις εξουσιαστικές λογικές. Είμαστε υπέρ της αλληλεγγύης, της συμμαχίας και σύμπραξης. Δεν καθόμαστε πάνω στα επιστημονικά μας έδρανα. Είμαστε παρόντες σε μια μάχη. Εμείς, εδώ, κυνηγάμε το ανέφικτο».
