Η Ελλάδα είναι μια από τις πιο γερασμένες χώρες στην ΕΕ και το γεγονός αυτό δεν προκαλεί έκπληξη σε κανέναν. Εδώ και χρόνια οι γεννήσεις είναι μειωμένες, ο πληθυσμός γερνάει και όλα τα στοιχεία δείχνουν πως η Ελλάδα βαδίζει προς μια δραστική μείωση του πληθυσμού της. Το πρόβλημα γιγαντώθηκε από την οικονομική κρίση, που οδήγησε σε μεγάλη φυγή ανθρώπων στο εξωτερικό προκειμένου να ζήσουν μια καλύτερη ζωή.
Αν δεν ανακοπεί αυτή η τάση, το 2050 στην Ελλάδα θα κατοικούν από 8,3 εκατ. έως 10 εκατ. άνθρωποι.
«Έχει υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο χάνουμε τουλάχιστον 90.000 Έλληνες από το 2011 και μετά. Και αυτός ο αριθμός θα αυξάνεται συνεχώς και λόγω του αρνητικού ισοζυγίου των θανάτων προς τις γεννήσεις, αλλά και λόγω της μετανάστευσης, το οποίο είναι επίσης ένα πολύ σημαντικό θέμα, το οποίο πρέπει να μην το ξεχνάει η πολιτεία», δήλωσε στο Sputnik ο Ιωάννης Καραϊτιανός, Πρόεδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας.
Η μείωση του πληθυσμού και η οικονομική κρίση
Τα στοιχεία δείχνουν, ότι τα πράγματα είναι πιο δύσκολα στις χώρες που χτυπήθηκαν από την οικονομική κρίση στην Ευρώπη.
Η Ελλάδα και η Ιταλία, καταγράφουν τον τρίτο χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων (9%) στην ΕΕ, μετά την Γερμανία (8,4%) και την Πορτογαλία (8,5%)
«Φυσικά στη χώρα μας, όπως και στην Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία υπάρχει μια ιδιαιτερότητα. Έχουν χτυπηθεί αδυσώπητα από την κρίση. Η κρίση, που μας χτύπησε όλους χτύπησε και τα ζευγάρια που είναι σε ηλικία να κάνουν παιδιά. Είναι προφανές ότι η τάση προϋπήρχε, αλλά η κρίση, ήρθε και επιβάρυνε την κατάσταση στο βαθμό που τα νέα ζευγάρια λαμβάνοντας υπόψη την ανεργία και την ανασφάλεια για το μέλλον να διστάζουν να κάνουν παιδιά», εξηγεί στο Sputnik ο Βύρων Κοτζαμάνης, διευθυντής του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Ο κ. Κοτζαμάνης μας εξήγησε για το «παράδοξο» μια ανεπτυγμένη και χωρίς οικονομική κρίση χώρα, όπως η Γερμανία να φιγουράρει μεταξύ των πρώτων κρατών στην ΕΕ με πρόβλημα υπογεννητικότητας.
«Είναι μια πάρα πολύ ανεπτυγμένη χώρα, όμως όσον αφορά στα μέτρα πολιτικής για την εναρμόνιση της επαγγελματικής οικογενειακής ζωής, στα μέτρα ισότητας των δυο φύλων αλλά και σε υποδομές είναι πάρα πολύ καθυστερημένη. Συγκρινόμενη με τη Γαλλία και τις σκανδιναβικές χώρες».
Η τάση αύξησης της ατεκνίας
Σύμφωνα με τις μελέτες του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, η τάση αύξησης του ποσοστού των γυναικών που δεν θα κάνουν παιδί στις γυναίκες που γεννήθηκαν μετά το 1965 συνεχίζεται ενώ η συρρίκνωση των πολύτεκνων οικογενειών που έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες δεν έχει ανακοπεί.
Σύμφωνα με τον κ. Κοτζαμάνη, υπάρχει η αβεβαιότητα για το μέλλον, αλλά στο πρόβλημα συμβάλει και το γεγονός ότι ζούμε σε κοινωνίες πλήρους εξατομίκευσης. «Αυξήθηκε ο αριθμός των γυναικών που δεν κάνουν παιδιά είτε από επιλογή τους είτε λαμβάνοντας υπόψη το γενικότερο περιβάλλον που δεν είναι ευνοϊκό σε συνδυασμό με την κρίση», σημείωσε.
«Προτάσσεται το ατομικό, η ατομική επίτευξη των στόχων: καριέρα, σπουδές, σπίτια, κατανάλωση και το ατομικό δεν συνάδει με πολλά παιδιά και το πιο πιθανότερο είναι ότι δεν συνάδει και με κανένα παιδί. Αυτό όμως δεν αφορά μεγάλο μέρος του πληθυσμού μας. Δεν είναι ότι οι Ελληνίδες θέλουν να μείνουν άτεκνες», τόνισε ο κ. Κοτζαμάνης.
Επικαλέστηκε μάλιστα στοιχεία που δείχνουν ότι οι Ελληνίδες επιθυμούν κατά μέσο όρο να κάνουν δυο παιδιά, αλλά όταν μια στις πέντε δεν κάνει καθόλου και ταυτόχρονα συρρικνώνονται οι πολυτεκινικές οικογένειες η κατάσταση είναι δύσκολη.
Τα μοντέλα της Γαλλίας και των σκανδιναβικών χωρών
Ακόμη και στα «επιτυχημένα» μοντέλα της Γαλλίας και των σκανδιναβικών χωρών, οι γυναίκες που γεννήθηκαν το 1975 δεν θα κάνουν παραπάνω από δυο παιδιά, διευκρινίζει ο καθηγητής κ. Κοτζαμάνης και μας εξηγεί, ότι «αναλογία 2,5 ή 3ων παιδιών ανά οικογένεια, δεν υπάρχουν πλέον στις αναπτυγμένες χώρες».
Που οφείλεται όμως η καλύτερη εικόνα των γεννήσεων στη Γαλλία και τις σκανδιναβικές χώρες; Στα μέτρα στήριξης της οικογένειας, της εργαζόμενης μητέρας και της εναρμόνισης της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής, των υποδομών που υπάρχουν για το παιδί, όπως είναι οι βρεφονηπιακοί σταθμοί, τα οποία μάλιστα εφαρμόζονται εδώ και χρόνια και όχι την τελευταία πενταετία.
Πώς θα ευνοηθεί η τεκνοποίηση στην Ελλάδα
«Πρέπει να υπάρξει κάθε κρατική μέριμνα ούτως ώστε να αυξηθεί το ποσοστό των γεννήσεων στη χώρα μας. Για να μείνει σταθερός ο πληθυσμός μιας χώρας, πρέπει να έχουμε 2,1 γεννήσεις ανά ζευγάρι. Στην ΕΕ οι γεννήσεις είναι 1,46 ήδη υπάρχει δηλαδή υπογεννητικότητα σε όλες τις χώρες τις Ευρώπης. Το τραγικό με την Ελλάδα είναι ότι οι γεννήσεις είναι ακόμη λιγότερες στο 1,26 και οδηγούμαστε βαθμιαία σε μια σαφέστατη αριθμητική ελάττωση του ελληνικού πληθυσμού», τόνισε ο κ. Καραϊτιανός.
Η νομικός και εργατολόγος Μαρία Τσίπρα, μιλώντας στο Sputnik στάθηκε ιδιαίτερα στις οικονομικές συνθήκες που θα επιτρέψουν στα νέα ζευγάρια να κάνουν περισσότερα παιδιά. Όπως τόνισε οι γεννήσεις δεν πρόκειται να αυξηθούν από ζευγάρια που ζουν με τις αποδοχές τους μειωμένες και με τη φορολόγησή τους αυξημένη.
«Έχουμε πάρα πολλά να λύσουμε. Δεν μπορούμε να περιμένουμε για παράδειγμα ότι η ελληνική οικογένεια που είναι σήμερα στο 1,2 παιδιά ανά ζευγάρι θα μπορέσει αυτό να το αυξήσει όταν βλέπουμε κάθε χρόνο από το 2009 και μετά, μειώσεις των αποδοχών τους με διάφορους τρόπους. Είτε με περικοπές, είτε με αύξηση των φόρων, είτε με αύξηση των έμμεσων φόρων που τελικά επιβαρύνουν όλους μας. Χρειάζεται μια πολύ συγκροτημένη προσέγγιση και λυπάμαι που το λέω λυπάμαι, ως πολίτης και ως επιστήμονας, αυτή την προσέγγιση που θα μπορούσε να δώσει μια ανάσα στη χώρα δεν τη βλέπω. Μακάρι να τη δω, θα είμαι πάρα πολύ ευχαριστημένη ως πολίτης της χώρας μου», δήλωσε η κ. Τσίπρα.
«Συνήθως στη χώρα μας έχουμε την εντύπωση ότι θα δώσουμε ένα πενηντάρικο και θα αυξηθούν τα οικογενειακά επιδόματα και τα νοικοκυριά θα κάνουν παιδιά δεν είναι έτσι», πρόσθεσε ο κ. Κοτζαμάνης.
Τόνισε ότι μεταξύ άλλων, απαιτείται να αλλάξει το βιοτικό επίπεδο των οικογενειών, ένα θέμα κοινωνικής πολιτικής, να υπάρξουν μέτρα για την εναρμόνιση εργασιακού και οικογενειακού βίου, υποδομές σχολικής και προσχολικής ηλικίας και μέτρα ισότητας των δύο φύλων στη σφαίρα της οικογένειας.
«Στην Ελλάδα είναι πολύ διαφορετικά από τις σκανδιναβικές χώρες ή τη Γαλλία. Εδώ πέρα η γυναίκα φέρει το βασικό βάρος του μεγαλώματος των παιδιών, σε εκείνες τις χώρες συμμετέχει και ο άνδρας», τόνισε χαρακτηριστικά.
Ας μην περιμένουμε τρομερές αλλαγές
Ακόμη όμως και αν ληφθούν όλα εκείνα τα μέτρα που να ευνοούν τις προϋποθέσεις για την τεκνοποίηση, θεαματικές αλλαγές δεν θα πρέπει να περιμένουμε, σύμφωνα με τον Διευθυντή του Εργαστηρίου Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
«Χρειάζονται μέτρα που να ευνοούν το γενικότερο περιβάλλον για την τεκνοποίηση ώστε τα νέα ζευγάρια αυτά τα οποία έχουν γεννηθεί από το 1975 το 1980 και μετά, να κάνουν λίγο περισσότερα παιδιά από ότι κάνανε οι γονείς τους. Όχι τρομερά πράγματα. Τρομερά πράγματα δεν γίνονται ούτε σε χώρες όπως οι Σκανδιναβικές ή η Γαλλία. Μη νομίζετε ότι γίνονται φανταστικά πράγματα», μας είπε ο κ. Καραϊτιανος.
Το ασφαλιστικό σύστημα στο έλεος της υπογεννητικότητας και της γήρανσης
Η πιο πολυσυζητημένη επίπτωση του εκρηκτικού συνδυασμού της μείωσης των γεννήσεων και της γήρανσης του πληθυσμού, είναι πως οδηγεί σε βέβαιο αδιέξοδο τα ασφαλιστικά συστήματα. Η οικονομικά ενεργή βάση μειώνεται συνεχώς και καλείται να συντηρήσει τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Ειδικότερα στην Ελλάδα, η κατάσταση δυσχεραίνεται λόγω της κρίσης και των μνημονίων που μείωσαν δραστικά τις κρατικές δαπάνες για το ασφαλιστικό.
Η εργατολόγος Μαρία Τσίπρα μας εξηγεί: «φοβάμαι ότι δεν έχει μελετήσει το μέλλον του (ασφαλιστικού» και γι' αυτό θα βρεθεί σύντομα ενώπιον εκπλήξεων. Πρέπει δε να σας πω, ότι τα μοντέλα τα οποία αυτή τη στιγμή έχουν υιοθετηθεί σε πάρα πολλές χώρες, είναι η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Υπάρχει μια μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που λέει ότι για τη βιωσιμότητα του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος, θα πρέπει μέχρι το 2060 να ανέβει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης στα 71 έτη και την ίδια στιγμή να μειώσει τις παροχές που καταβάλει. Αυτό το κράμα είναι από μόνο του θνησιγενές, γιατί εμποδίζει τον κύκλο της οικονομίας».
Είναι δύσκολο να ανταποκριθεί το σύστημα, όταν εκείνοι που βρίσκονται «κάτω» από τους συνταξιούχους των άνω των 65 είναι όλο και λιγότεροι και ταυτόχρονα υπάρχει και το πρόβλημα της ανεργίας, είπε ο κ. Κοτζαμάνης.
«Το ασφαλιστικό είναι ευτυχώς ή δυστυχώς ένα καθαρά τεχνοκρατικό ζήτημα το οποίο ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί. Εξ ού και πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις με συνέπεια και συνέχεια και βέβαια παρεμβάσεις μελετημένες και όχι καθαρά στη λογική του πως θα μειώσω το κόστος και πως θα μειώσω τα όρια ηλικίας», είπε από την πλευρά της η κ. Τσίπρα.
Στα ύψη οι δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης στο μέλλον
Όπως είναι φυσικό, όσο ο πληθυσμός γερνάει, τόσο περισσότερα είναι τα ιατρικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ενώ παράλληλα εκτοξεύεται και το οικονομικό κόστος. Όπως μας εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρίας, το γήρας συνοδεύεται από νόσους όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια, οι νοητικές διαταραχές, η οστεοπόρωση και ο καρκίνος.
«Λόγω και της οικονομικής κρίσης έχουμε το μεγάλο πρόβλημα, ότι πάρα πολύ άνθρωποι στην Ελλάδα και πολύ περισσότερο προχωρημένης ηλικίας, αμελούν να κάνουν τις προληπτικές εξετάσεις τους με αποτέλεσμα να έχουμε πολλές περιπτώσεις προβληματικές, με παρενέργειες και επιπλοκές», είπε ο κ. Καραϊτιανός.
Για να καταλάβουμε καλύτερα τι συμβαίνει ο κ. Καραϊτιανός μας μίλησε για το οικονομικό αλλά και για το κοινωνικό κόστος από τα περιστατικά των καταγμάτων λόγω οστεοπόρωσης.
«Στην Ελλάδα έχουμε το χρόνο περίπου 90.000 οστεοπορωτικά κατάγματα εκ των οποίων περίπου 15.000 είναι κατάγματα του ισχίου. Με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς, η αντιμετώπισή τους κοστίζει γύρω στα 750 εκατ. ευρώ το χρόνο. Λόγω των χειρουργείων, οι άνθρωποι αυτοί για μεγάλα διαστήματα δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν. Έχει υπολογιστεί ότι μετά από ένα κάταγμα του ισχίου μόνο ένα 20% με 25% των ασθενών θα καλυτερεύσουν τα επόμενα χρόνια. Δυστυχώς, από αυτά τα άτομα ένα 20% θα πεθάνει από επιπλοκές του κατάγματος στο πρώτο χρόνο μετά από το κάταγμα. Και αν υπολογίζει κανείς ότι δεν θα έχουμε αποκατάσταση πλήρη στα άτομα αυτά, παρά μόνο σε ένα ποσοστό ένας στους δυο αντιλαμβάνεστε πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα αλλά και το κόστος για την κοινωνία και για το σύστημα υγείας», είπε ο κ. Καραϊτιανός.
Ο πρόεδρος της Γηριατρικής Εταιρίας, επισημαίνει την ανάγκη να υιοθετηθούν μέτρα που θα προωθούν τις προληπτικές εξετάσεις, τονίζοντας ότι αν γίνονταν αυτές τακτικά, τότε το κόστος για το Εθνικό Σύστημα Υγείας θα ήταν μικρότερο αλλά και η ποιότητα ζωής των γηραιών καλύτερη.
«Πρέπει να γίνονται οι προληπτικές εξετάσεις μέχρι την ηλικία των 75 χρόνων και όχι των 65 όπως θεωρείτο παλαιότερα. Και αυτό γιατί πάρα πολλές φορές, βλέπουμε άτομα με προχωρημένες μορφές παθήσεων σε ηλικίες γύρω στα 65 με 75, βαριά περιστατικά, που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί και που βέβαια κοστίζουν και στο κράτος», είπε ο κ. Καραϊτιανός.
Η πληγή της μετανάστευσης των Ελλήνων στο εξωτερικό
Ήταν πάρα πολλοί οι Έλληνες, κυρίως μέσα στα χρόνια της κρίσης, που επέλεξαν να φύγουν από την χώρα και να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή στο εξωτερικό. Αυτή η μετανάστευση, είναι ένας ακόμη λόγος που τείνει μειούμενος ο πληθυσμός στην Ελλάδα. Μάλιστα, οι ειδικοί επισημαίνουν τις πολλαπλές συνέπειες της τάσης αυτής, καθώς εκείνοι που φεύγουν είναι κυρίως νέοι άνθρωποι με υψηλά προσόντα, σε παραγωγική αλλά και σε αναπαραγωγική ηλικία.
«Είναι κυρίως άνθρωποι με υψηλά προσόντα και με υψηλή μόρφωση, τους οποίους έχει σπουδάσει το ελληνικό κράτος. Από την άλλη, είναι και άτομα ηλικίας από 20 μέχρι 45 με 50 χρόνων, άτομα δηλαδή σε αναπαραγωγική ηλικία τα οποία εφόσον εγκαθίστανται σε άλλες χώρες με υψηλό βιοτικό επίπεδο και ενσωματώνονται στις κοινωνίες αυτές, είναι φυσικό ότι θα κάνουνε τις οικογένειές τους εκεί και άρα το πιθανότερο είναι ότι θα μείνουν εκεί για πάντα. Πρόκειται για μια τεράστια αιμορραγία για τον ελληνικό πληθυσμό», είπε ο κ. Καραϊτιανός.
Σύμφωνα με τον κ. Κοτζαμάνη, ένας από τους πιο άμεσους τρόπους για να σταματήσει η μείωση του πληθυσμού, είναι να αποκοπεί το κύμα φυγής και ταυτόχρονα να γυρίσουν στην Ελλάδα, εκείνοι που έφυγαν στο εξωτερικό τα τελευταία χρόνια.
«Όχι να γυρίσουν όταν φτάσουν στην σύνταξη, να γυρίσουν κάποια στιγμή σύντομα, μέσα την επόμενη δεκαετία. Ώστε να μειωθεί το ισοζύγιο είσοδοι- έξοδοι. Να ανακοπεί η έξοδος και να αρχίσουν να επιστρέφουν. Αυτή είναι από τις πιο άμεσες λύσεις που όμως συνεπάγεται ριζική αλλαγή των οικονομικών συνθηκών που υπάρχουν στην Ελλάδα», είπε ο κ. Κοτζαμάνης.
Σύμφωνα με την εργατολόγο η κ. Τσίπρα, οι αλλαγές που απαιτούνται και θα οδηγούσαν και νέους ανθρώπους να επιστρέψουν στην Ελλάδα είναι αρκετές. Ένα από τα μέτρα που θα μπορούσαν να συμβάλουν είναι η μείωση της υψηλής φορολογίας και των υψηλών ασφαλιστικών εισφορών.
«Σκεφτείτε ότι για τους ελεύθερους επαγγελματίες η ασφάλιση και ο φόρος μαζί μπορεί να φτάνουν μέχρι και το 80% του εισοδήματός τους. Είναι λοιπόν δυνατόν μέσα σε αυτό το περιβάλλον να αναπτυχθεί κάτι; Είναι δυνατόν νέοι άνθρωποι να επιστρέψουνε για να μπορέσουν αν χρηματοδοτήσουν το σύστημα ασφάλισης κατά τρόπο ώστε αντίστοιχα ο γηραιότερος πληθυσμός να μπορέσει να καθίσει στην άκρη και να επωφεληθεί από τα χρόνια της εργασίας του»; Διερωτάται η κ. Τσίπρα.
Φρέσκιες ιδέες από γερασμένο εργατικό δυναμικό;
Πώς θα υπάρξει καινοτομία, φρέσκιες ιδέες και γιατί να επιλέξουν οι επενδυτές την Ελλάδα εάν το προσωπικό της είναι γερασμένο;
«Όταν μιλάμε για ψηφιακή επανάσταση μου κάνει εντύπωση πως θα γίνει σε χώρες σαν τη δική μας που όχι μόνο έχει γήρανση αλλά ο πληθυσμός των εν δυνάμει ενεργών πολιτών, αρχίζει και είναι πολύ ηλικιωμένος. Φυσικά όλα γίνονται. Απαιτούνται όμως προγράμματα εξειδικευμένα δια βίου μάθησης ώστε να αντισταθμιστεί η γήρανση», είπε ο κ. Κοτζαμάνης.
Σύμφωνα πάντως με την κ. Τσίπρα, η λύση του προβλήματος βρίσκεται και πάλι, στους νέους που εργάζονται και προσφέρουν έξω τις ιδέες και τις ικανότητές τους τους.
«Προσφέρουν ένα πολύτιμο επιστημονικό φορτίο σε κάποιες άλλες χώρες και όχι στην πατρίδα τους. Αν όλα μπαίνανε σε μια σειρά και προσελκύονταν επιτέλους οι περίφημες επενδύσεις είμαι βεβαία ότι και οι Έλληνες θα γύριζαν και ανάπτυξη θα υπήρχε», είπε η κ. Τσίπρα.
