Βλέπουμε τον έναν μετά τον άλλον, ταγούς της παγκοσμιοποίησης, να αποκηρύττουν τις αρχές τους προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον θανατηφόρο ιό. Μέρκελ, Μακρόν, Τραμπ, Τζόνσον, Σι, υψώνουν τείχη, επιβάλλουν απαγορεύσεις, εφαρμόζουν πολιτικές προστατευτισμού, καθώς αντιλαμβάνονται ότι η δική τους εκδοχή της ελευθερίας είναι καταστροφική για τις χώρες τους. Κλεισμένοι πίσω από τα τείχη και αρματωμένοι με φραγμούς και απαγορεύσεις, προσπαθεί ο καθένας να σώσει το τομάρι και τη χώρα του. Εγιναν αρνητές της ίδιας της θρησκείας τους
ΟΙ ΙΣΧΥΡΟΙ του κόσμου για να χτίσουν το σύγχρονο μεταπολεμικό σύστημα αξιοποίησαν τέσσερις λέξεις: γενναιοδωρία, ελευθερία, ευημερία και αλληλεγγύη. Η βοήθεια των ΗΠΑ για τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Δυτικής Ευρώπης εμφανίστηκε ως γενναιοδωρία. Η ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών, ανθρώπων και κεφαλαίων, ως ελευθερία. Οι αποφάσεις των πολιτικών και οι πρακτικές των πολυεθνικών, ως ευημερία. Οι συμμαχίες και οι συνασπισμοί όπως η Ε.Ε, ως αλληλεγγύη.
Με την επίκληση των λέξεων αυτών και με την αρωγή της τεχνολογίας οργανώθηκε η παγκόσμια οικονομία και σύντομα η παγκοσμιοποίηση από εργαλείο μετατράπηκε σε δόγμα, το οποίο κανείς δεν αμφισβητούσε και όλοι προσαρμόζονταν σε αυτήν. Για να επιβληθεί και να διατηρηθεί η «θρησκεία» της παγκοσμιοποίησης αξιοποιήθηκαν μέσα, εργαλεία και όπλα που σκόρπισαν τον αυταρχισμό, την ανελευθερία, την ανισότητα και την εκμετάλλευση. Ο κόσμος της παγκοσμιοποίησης φάνταζε στέρεος, άτρωτος και συμπαγής.
ΚΙ ΟΜΩΣ δεν χρειάστηκαν περισσότεροι από πέντε μήνες για να ταρακουνηθεί συθέμελα και να αποκαλύψει τις αδυναμίες, τα κουσούρια και τις ολέθριες επιπτώσεις των κατασκευαστικών του ατελειών. Ο κορονοϊός, στην πραγματικότητα, διέλυσε τον παγκοσμιοποιημένο τρόπο οργάνωσης της οικονομίας, ανέδειξε τη βουλιμία, την απληστία και τον κυνισμό αυτών που επωφελήθηκαν από την παγκοσμιοποίηση και ξεμπρόστιασε την υποκρισία και την αδυναμία των πολιτικών που υποκλίνονταν στην πανσοφία των αγορών.
Οσα συμβαίνουν με την παραγωγή των ιατρικών μασκών ή των αναγκαίων εξαρτημάτων για την ανίχνευση του δολοφονικού ιού, δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά μία από τις πολλές αποτυχίες της παγκοσμιοποίησης.
ΣΗΜΕΡΑ, η κατασκευή βασικών υλικών που χρησιμοποιούν τα εργαστήρια για την ανίχνευση του ιογενούς RNA είτε βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα είτε έχουν εξαντληθεί σε πολλές χώρες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δυο εταιρείες κυριαρχούν στην παραγωγή των απαραίτητων αντιδραστηρίων: η ολλανδική εταιρεία Qiagen (που αγοράστηκε πρόσφατα από τον αμερικανικό γίγαντα Thermo Fisher Scientific) και τα εργαστήρια της Roche, η οποία εδρεύει στην Ελβετία. Αμφότερες δεν κατάφεραν να παρακολουθήσουν την εξαιρετική αύξηση της ζήτησης για τα προϊόντα τους. Οι ελλείψεις έχουν καθυστερήσει την παραγωγή δοκιμαστικών κιτ στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες αναγκάζονται να περιμένουν στην ουρά πίσω από άλλες χώρες για να αγοράσουν ό,τι χρειάζονται.
ΚΑΤΙ ΑΝΑΛΟΓΟ συνέβη και με τις ιατρικές μάσκες. Ακόμη και πριν ξεκινήσει η επιδημία Covid-19, Κινέζοι κατασκευαστές έφτιαχναν τις μισές ιατρικές μάσκες του κόσμου. Αυτοί οι κατασκευαστές αύξησαν την παραγωγή λόγω της κρίσης, αλλά η κινεζική κυβέρνηση ουσιαστικά αγόρασε ολόκληρη την παραγωγή μασκών της χώρας, εισάγοντας παράλληλα μεγάλες ποσότητες από μάσκες και αναπνευστήρες από το εξωτερικό. Αποτέλεσμα αυτών των αγορών της ήταν μια κρίση εφοδιασμού που κλόνισε την αντίδραση των άλλων χωρών στην ασθένεια.
Ανάλογες πρακτικές ακολούθησαν και άλλες χώρες. Η Ρωσία και η Τουρκία απαγόρευσαν την εξαγωγή ιατρικών μασκών και αναπνευστήρων. Η Γερμανία έκανε το ίδιο, παρόλο που είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία υποτίθεται ότι έχει μια «ενιαία αγορά» με απεριόριστο ελεύθερο εμπόριο μεταξύ των κρατών-μελών της. Η γαλλική κυβέρνηση έκανε το απλούστερο βήμα, να κατασχέσει όλες τις διαθέσιμες μάσκες. Οι αξιωματούχοι της Ε.Ε. κατήγγειλαν ότι τέτοιες ενέργειες υπονόμευσαν την αλληλεγγύη και εμπόδισαν την Ε.Ε. να υιοθετήσει μια κοινή προσέγγιση για την καταπολέμηση του νέου ιού, αλλά απλώς αγνοήθηκαν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, που είχαν προβλέψει νομοθετικά την ύπαρξη ενός εθνικού αποθέματος, έπαψαν από το 2009 να αναπληρώνουν τις απώλειες, με αποτέλεσμα όταν ξέσπασε η κρίση να έχουν πολύ λιγότερο αριθμό μασκών από εκείνον που είχε προβλεφθεί και ακόμα λιγότερο από αυτόν που ζητούσε η αγορά και έτσι ο δρόμος των φραγμών έγινε μονόδρομος.
ΤΟ ΔΟΓΜΑ της εξειδίκευσης έπληξε και άλλους κρίσιμους τομείς όπως την ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την παραγωγή μιας εξειδικευμένης μονάδας παραγωγής ηλεκτρονικών εξαρτημάτων που βρίσκονται στην Ιταλία, την παραγωγή φορητών υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων.
Βλέπουμε τον έναν μετά τον άλλον ταγούς της παγκοσμιοποίησης να αποκηρύττουν τις αρχές τους προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον θανατηφόρο ιό. Μέρκελ, Μακρόν, Τραμπ, Τζόνσον, Σι, υψώνουν τείχη, επιβάλλουν απαγορεύσεις, εφαρμόζουν πολιτικές προστατευτισμού, καθώς αντιλαμβάνονται ότι η δική τους εκδοχή της ελευθερίας είναι καταστροφική για τις χώρες τους. Κλεισμένοι πίσω από τα τείχη και αρματωμένοι με φραγμούς και απαγορεύσεις, προσπαθεί ο καθένας να σώσει το τομάρι και τη χώρα του. Εγιναν αρνητές της ίδιας της θρησκείας τους.
ΚΑΠΟΙΟΙ οικονομολόγοι έχουν αρχίσει να μιλούν για το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Λαθεύουν. Αν έχουν κάτι κοινό, ο κορονοϊός και ο τρόπος διαχείρισης της κρίσης της παγκοσμιοποίησης είναι, ότι τόσο ο ένας όσο και ο άλλος στοχεύουν στο πιο ευάλωτο τμήμα του πληθυσμού: τους ήδη λαβωμένους και τους αδύναμους. Ετσι, όταν τελειώσει η κρίση, η παγκοσμιοποίηση θα βγει ακόμα πιο ενισχυμένη. Οι ανισότητες θα διευρυνθούν και οι ισχυροί θα γίνουν ακόμα πιο ισχυροί και ο αυταρχισμός θα ενταχθεί στην πολιτική ατζέντα και των φιλελεύθερων πολιτικών. Και αυτή είναι η πιο κυνική, απάνθρωπη και συνάμα αποτρόπαια πλευρά της παγκοσμιοποίησης, που αποδεικνύει ότι οι σημερινές ηγεσίες -οικονομικές και πολιτικές- είναι τόσο αδίστακτες, ώστε να χρησιμοποιούν τον τρόμο για να εξασφαλίσουν τα κέρδη τους. Γιατί ας μη γελιόμαστε, οι κατασκευαστικές ατέλειες της παγκοσμιοποίησης διορθώνονται, αλλά οι ανθρώπινες πληγές δεν επουλώνονται.
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
