Εύβοια: Το «επιτελικό κράτος» πνίγηκε στα λασπόνερα
Οι φτηνές υποσχέσεις Χατζηδάκη, ο ρόλος του περιφερειάρχη Μπακογιάννη και η άναρχη δόμηση
Αντιπλημμυρικά έργα που δεν έγιναν, υποσχέσεις από την κυβέρνηση Μητσοτάκη που δεν υλοποιήθηκαν, οικιστική ανάπτυξη στο δέλτα του Λήλαντα ποταμού αλλά και ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο… Πρόκειται για το παζλ των αιτιών που οδήγησαν στην τραγωδία στην Εύβοια, όπως προκύπτει από τη δημοσιογραφική έρευνα του Documento.
Η τραγωδία στοίχισε τη ζωή σε οκτώ άτομα, μεταξύ αυτών και ένα βρέφος μόλις οκτώ μηνών που τα ορμητικά νερά το άρπαξαν από την αγκαλιά του πατέρα του. Κατεστραμμένα σπίτια, λάσπες, περιουσίες που χάθηκαν σε λίγα δευτερόλεπτα, με την οργή των κατοίκων να ξεχειλίζει. Οργή για τον κρατικό μηχανισμό που σε ακόμη μια περίπτωση στάθηκε κατώτερος των περιστάσεων, άσχετα αν τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ προσπάθησαν να παρουσιάσουν την καταστροφή ως απόρροια αποκλειστικά και μόνο του ακραίου φυσικού φαινομένου. Σε αντίθεση με ό,τι έκαναν με την προ ολίγων ετών πλημμύρα στη Μάνδρα.
Το νούμερο-σημαία και ο… σίφουνας Χατζηδάκης
Το περιβόητο 112, το οποίο στελέχη της ΝΔ αλλά και ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχαν κάνει σημαία προεκλογικά, δεν λειτούργησε ποτέ. Μόνο ως μέσο πολιτικής τυμβωρυχίας από τη ΝΔ, το οποίο όμως αυτήν τη φορά γυρίζει μπούμερανγκ. Ανεξάρτητα από την ένταση του φυσικού φαινομένου, ευθύνες πολιτικές και μη στην προκειμένη περίπτωση υπάρχουν, τις οποίες ήδη έχει αναλάβει να αναζητήσει η Δικαιοσύνη.
Τον Αύγουστο του 2019 ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης μετέβη στην κεντρική Εύβοια στον απόηχο καταστροφικών πυρκαγιών που ακόμη μια φορά την είχαν πλήξει. Εκεί εξήγγειλε την ταχεία διεξαγωγή αντιπλημμυρικών έργων αξιοποιώντας κονδύλι μόλις 75.000 ευρώ, το οποίο είχε προβλεφθεί για την πυρκαγιά του 2018 στην περιοχή αλλά κατά τον υπουργό δεν είχε εκταμιευτεί. Δυστυχώς έναν χρόνο μετά οι υποσχέσεις του Χατζηδάκη παρέμειναν στα χαρτιά.
Το SOS του δημάρχου τον Οκτώβριο
Οπως αποκάλυψε το documentonews.gr, στις 22 Νοεμβρίου 2019 ο δήμαρχος Διρφύων – Μεσσαπίων Γιώργος Ψαθάς απέστειλε επιστολή προς το Δασαρχείο Χαλκίδας με θέμα «την επίσπευση των διαδικασιών συγκεκριμένου έργου». Ο δήμαρχος αναφερόταν στα «έργα πρόληψης αποκατάστασης των καμένων εκτάσεων από τις πυρκαγιές του Αυγούστου 2019 στις περιοχές του Δήμου Διρφύων – Μεσσαπίων» με προϋπολογισμό 1,659 εκατ. ευρώ. Επρόκειτο για «έργα αντιπλημμυρικά (κορμοφράγματα και κορμοδέματα) και διευθέτησης χειμάρρου Μαντάνια στην ευρύτερη περιοχή του δήμου». Στο επίμαχο έγγραφο ο Γ. Ψαθάς εξέπεμπε SOS προς το δασαρχείο ζητώντας να επισπευστούν οι διαδικασίες.
«Εξαιτίας της επικινδυνότητας στα όρια του οικισμού της Δ.Κ. Ψαχνών, όπως έχει περιγραφεί στα σχέδια διαχείρισης πλημμυρών και της σπουδαιότητας των έργων. Σας παρακαλούμε για την άμεση έναρξη των εργασιών δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στο έργο που αφορά τη μελέτη διευθέτησης του χειμάρρου Μαντάνια, διότι αποτελεί ουσιαστική αντιπλημμυρική παρέμβαση συγκράτησης λασπορροής και φερτών υλικών σε συνδυασμό με τη μείωση της ταχύτητας ροής του νερού από την επίτευξη τελικής κλίσης ισορροπίας όπως περιγράφεται στη μελέτη. Παρακαλούμε για την επίσπευση έναρξης εργασιών των έργων» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Παρά τις επισημάνσεις του δημάρχου, τα έργα δεν προχώρησαν. Οπως κατήγγειλε ο βουλευτής Εύβοιας του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγγέλης Αποστόλου, «οι σχετικές μελέτες προέβλεπαν τέσσερα υποέργα. Από αυτά εκτελέστηκε μόλις ένα έργο με προϋπολογισμό 85.000 ευρώ, ενώ για τα υπόλοιπα βασικά έργα κόστους 1 εκατ. ευρώ δεν έγινε τίποτε».
Στα μέσα του περασμένου Δεκεμβρίου ο ποταμός Λήλας, βασικός υποδοχέας των υδάτων της οροσειράς Δίρφυος, πλημμύρισε στο δέλτα του. Το αποτέλεσμα ήταν να εκκενωθούν περί τα 150 σπίτια. Το καμπανάκι χτυπούσε αλλά κάποιοι δεν άκουγαν.
Ευθύνες της περιφέρειας από την περίοδο Μπακογιάννη
Εκτός όμως από τις ευθύνες για τα έργα που είχε εξαγγείλει ο Κ. Χατζηδάκης, ευθύνες προκύπτουν και για την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας – ξεκινούν από την περίοδο που περιφερειάρχης ήταν ο σημερινός δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακ ο γιάννης με α ντι περιφερειάρχη τον διάδοχό του στην περιφέρεια και κουμπάρο του Φάνη Σπανό.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με όσα κατήγγειλε ο Βαγγ. Αποστόλου, ο Κ. Μπακογιάννης είχε στη διάθεσή του 2,56 εκατ. ευρώ για την εκτέλεση έργων αποκατάστασης του αρδευτικού καναλιού του Λήλαντα. Ωστόσο το 2018, όταν η περιφέρεια χρειάστηκε να εντάξει το έργο «Εκσυγχρονισμός και βελτίωση υπαρχόντων αρδευτικών δικτύων περιοχής Ληλαντίου πεδίου», προϋπολογισμού 9 εκατ. ευρώ, «υπέβαλε φάκελο χωρίς κανένα δικαιολογητικό», κατήγγειλε.
«Υπάρχουν ευθύνες της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας για το γεγονός ότι δεν υλοποίησε τα απαραίτητα έργα στην περιοχή, όπως και της κυβέρνησης επειδή ακριβώς αθέτησε τις υποσχέσεις Χατζηδάκη» σημειώνει στο Documento ο επικεφαλής της παράταξης Στερεά Υπεροχής του Περιφερειακού Συμβουλίου Στερεάς Ελλάδας Δημήτρης Αναγνωστάκης.
«Κυβέρνηση και περιφέρεια αδιαφόρησαν»
Από την πλευρά του ο Βαγγ. Αποστόλου σε δήλωσή του στο Documento επισημαίνει: «Είναι βολικό για πολλούς όταν συμβαίνουν καταστροφές σαν κι αυτές που βιώσαμε στην Εύβοια να απαντούν με τη φράση “υπάρχουν διαχρονικές ευθύνες” και να σταματούν εκεί, που σημαίνει διάχυση ευθυνών με κατάληξη την αμνηστία. Κάποτε όμως πρέπει να αναδειχτούν με συγκεκριμένη τεκμηρίωση τα αίτια και οι ευθύνες που οδήγησαν σε τραγωδίες όπως αυτή της Εύβοιας. Ο Λήλας, το μεγαλύτερο ποτάμι της κεντρικής Εύβοιας, τον Δεκέμβρη του 2019, λίγους μήνες μετά την πυρκαγιά της Δίρφυος, μας έστειλε μήνυμα αφύπνισης όταν πλημμύρισε το δέλτα του. Πώς αντέδρασαν τόσο η κυβέρνηση όσο και η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση Στερεάς Ελλάδας; Αδιαφόρησαν. Αναφέρω χαρακτηριστικά ότι η πρώτη δεν είχε υλοποιήσει τη δέσμευσή της για την κατασκευή των απαραίτητων αντιδιαβρωτικών και αντιπλημμυρικών έργων και η δεύτερη, ως αρμόδια, δεν προχώρησε στην εκτέλεση των απαραίτητων έργων αποκατάστασης του αρδευτικού καναλιού του Λήλαντα, παρότι είχε στη διάθεσή της το απαραίτητο ποσό. Ανάλογα έπραξαν και στη διαχείριση της τραγωδίας, τη μια λέγοντας ότι η χρήση του 112 θα προκαλούσε πανικό και την άλλη ότι φταίνε οι μετεωρολόγοι».
Τι απαντά ο Χατζηδάκης
Σε ό,τι αφορά τις καταγγελίες το ΥΠΕΝ εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία επισημαίνεται μεταξύ άλλων: «Η χρηματοδότηση για τα πέντε έργα, προϋπολογισμού 1,7 εκατ. ευρώ, εξασφαλίστηκε σταδιακά μέχρι τον Νοέμβριο του 2019 από το ΠΕΠ Στερεάς Ελλάδας, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και το Πράσινο Ταμείο… Η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Στερεάς Ελλάδας - Θεσσαλίας προχώρησε στη δημοπράτηση και των πέντε έργων… Τα δύο φράγματα με κορμοδέματα στο Κοντοδεσπότι και στα Πυργάκια ολοκληρώθηκαν. Για τα άλλα τρία αντιπλημμυρικά έργα αναδείχτηκε προσωρινός ανάδοχος. Ωστόσο, στις 4 και 5 Αυγούστου 2020 η Ανεξάρτητη Αρχή Προδικαστικών Προσφύγων (ΑΑΕΠ) με αποφάσεις της έκανε δεκτές τις προδικαστικές προσφυγές εργολάβων και για τα τρία αυτά έργα με το σκεπτικό ότι… δεν έχουν κατεπείγοντα χαρακτήρα».
Η φύση εκδικείται από την αλόγιστη επέμβαση
Εκτός από τις κρατικές ευθύνες, μεγάλο ρόλο στην καταστροφή έπαιξαν αφενός η ένταση του φυσικού φαινομένου, αφετέρου η οικοδόμηση στην εκβολή του ποταμού. Οπως ανέφερε μιλώντας στην ΕΡΤ ο καθηγητής και πρόεδρος του ΟΑΣΘ Ευθύμιος Λέκκας, οι κύριοι λόγοι για την τραγωδία στην Εύβοια ήταν «οι αυθαίρετοι οικισμοί στην εκβολή ποταμού, νομιμοποιημένοι στο πέρασμα του χρόνου από την πολιτεία, τα καμένα δάση, οι περιοχές που αδυνατούσαν να εμποδίσουν τα νερά αλλά και το μέγεθος της έντασης του ίδιου του καιρικού φαινομένου». Κάτι ανάλογο δηλαδή με αυτό που από την πρώτη στιγμή είχαμε υποστηρίξει με εμπεριστατωμένα ρεπορτάζ στο Documento τόσο για τη Μάνδρα όσο και για την τραγωδία στο Μάτι. Ανεξάρτητα από τις ολιγωρίες του κρατικού μηχανισμού, η άναρχη δόμηση σε συνδυασμό με την ένταση των φυσικών φαινομένων λόγω και της κλιματικής αλλαγής καθιστά την αντιμετώπισή τους πολύ δύσκολη.
«O σύγχρονος άνθρωπος που χαρακτηρίζεται από απληστία, με τις ευλογίες τόσο της κεντρικής εξουσίας όσο και της αυτοδιοίκησης που πάντα έκαναν τα στραβά μάτια, παρενέβη άναρχα και ανεξέλεγκτα χτίζοντας εξοχικά ή παίρνοντας περισσότερη γη για μεγαλύτερες καλλιέργειες, αποθήκες, θερμοκήπια και άλλα πολλά. Αυτό συνέβαινε κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν ο Λήλας ήταν πάντα στεγνός, αρνούμενοι να δεχτούν ότι η φύση θα πεθάνει τελευταία. Ομως ο Λήλας ξύπνησε, όπως θα συμβαίνει πάντα» τονίζει στο Documento ο φυσικός – περιβαλλοντολόγος, μέλος της γραμματείας του Δήμου Χαλκιδέων Γιάννης Μπάρμπας.
Φτηνές δικαιολογίες για 112 και μετεωρολόγους
Ενδεικτικά της ολιγωρίας του κρατικού μηχανισμού ήταν και όσα τραγελαφικά συνέβησαν με τις δηλώσεις του υφυπουργού Πολιτικής Προστασίας Νίκου Χαρδαλιά. Αρχικά τα… έριξε στους μετεωρολόγους, ότι δηλαδή δεν είχαν δώσει «σωστή πρόβλεψη». Η αντίδραση ήταν άμεση, με τον διευθυντή της ΕΜΥ Θοδωρή Κολυδά και τον διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Κώστα Λαγουβάρδο να τον διαψεύδουν.
Ακολούθησε η δήλωση Χαρδαλιά για τη μη λειτουργία του 112. Οτι δηλαδή δεν ενεργοποιήθηκε προς αποφυγή «εκατόμβης νεκρών». Ωστόσο η αντίληψη των ανθρώπων της αγοράς είναι διαφορετική. «Το 112 επιτρέπει –εκτός των άλλων δυνατοτήτων του– την ομαδική προειδοποίηση των πολιτών σε περιπτώσεις και φυσικών καταστροφών με την αποστολή μηνυμάτων μέσω διάφορων τεχνολογιών και καναλιών επικοινωνίας. Με τη λογική αυτή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας στην πρόσφατη πλημμύρα της Εύβοιας –υπήρχε έγκαιρη ενημέρωση της ΕΜΥ– ώστε να δοθούν ειδικότερες οδηγίες στους πολίτες και όχι εντολή εκκένωσης της περιοχής, που σίγουρα θα δημιουργούσε περισσότερα θύματα.
Η έγκαιρη και εξειδικευμένη πληροφόρηση των πολιτών μόνο καλό θα έκανε και θα περιόριζε τις ζημιές και ενδεχομένως τα θύματα» σημειώνει στο Documento o σύμβουλος διαχείρισης κρίσεων Αγγελος Αγραφιώτης. Παρόμοια είναι και η άποψη του Δ. Αναγνωστάκη: «Το ότι δεν λειτούργησε το 112 για να μην υπάρξουν κι άλλοι νεκροί είναι φτηνή δικαιολογία. Θα μπορούσε να λειτουργήσει στέλνοντας προειδοποιητικό μήνυμα για έντονα καιρικά φαινόμενα».
