Το ψυχόδραμα με τους δέκα πρεσβευτές
Κρίσιμη για το μέλλον των τεταμένων σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Δύσης διαγραφόταν η συνάντηση Ερντογάν-Μπάιντεν, η οποία πραγματοποιήθηκε τελικά στη σύνοδο κορυφής της ομάδας G20, που φιλοξενήθηκε στη Ρώμη το Σαββατοκύριακο. Ο Τούρκος πρόεδρος έστειλε εγκαίρως μηνύματα συνδιαλλαγής προς την Ουάσιγκτον με συνέντευξη του κεντρικού συμβούλου του σε θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Ιμπραχίμ Καλίν, η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Milliyet, στις 12 Οκτωβρίου.
Διαβάστε επίσης
⇒Μπάιντεν – Ερντογάν: Παγωμένα χαμόγελα, αυστηρά μηνύματα
Μεταξύ άλλων, ο Καλίν πρότεινε να ξεπεραστεί ένα από τα βασικά σημεία τριβής, ο αποκλεισμός της Τουρκίας από την αγορά F-35 λόγω της εγκατάστασης ρωσικών πυραύλων S-400, με την παράδοση, από αμερικανικής πλευράς, 40 μαχητικών αεροσκαφών F-16 ώστε να καλυφθεί το ποσό του 1,4 δισ. δολαρίων που έχει δαπανήσει η Αγκυρα συμμετέχοντας στη συμπαραγωγή των F-35. Μια συμβιβαστική λύση, η οποία θα άφηνε άλυτα άλλα, σοβαρά προβλήματα που δηλητηριάζουν τις σχέσεις μεταξύ των δύο κυβερνήσεων (αίτημα έκδοσης του Φετουλάχ Γκιουλέν στην Τουρκία, υποστήριξη της συροκουρδικής πολιτοφυλακής YPG από τις ΗΠΑ κ.ά.), αλλά θα σηματοδοτούσε την επιστροφή των δύο νατοϊκών συμμάχων σε κάποιου είδους ομαλότητα.
Την Τετάρτη, ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η συνάντηση με τον Μπάιντεν δεν θα γίνει στη Ρώμη, αλλά στη Γλασκώβη, όπου πραγματοποιείται η Σύνοδος του ΟΗΕ για το Κλίμα. Εκείνο που απειλούσε να τινάξει στον αέρα τη συνάντηση ήταν το ψυχόδραμα που ακολούθησε την κοινή έκκληση των πρεσβευτών δέκα δυτικών χωρών για άμεση απελευθέρωση του επί τέσσερα χρόνια φυλακισμένου Τούρκου επιχειρηματία και ακτιβιστή Οσμάν Καβαλά.
Μιλώντας στο Εσκί Σεχίρ το προπερασμένο Σαββατοκύριακο, ένας μαινόμενος Ερντογάν κάλεσε το υπουργείο Εξωτερικών να κηρύξει personae non gratae τους εν λόγω πρεσβευτές. Δηλαδή, να εκκινήσει την αντίστροφη μέτρηση για την ομαδική απέλαση των εκπροσώπων δέκα συμμαχικών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του υπ’ αριθμόν 1 προμηθευτή αμυντικών συστημάτων της Τουρκίας, όπως και της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ολλανδίας, από τους κυριότερους οικονομικούς εταίρους της. Μια πρωτοφανής στα διπλωματικά χρονικά κίνηση, η οποία, αν υλοποιούνταν, είναι βέβαιο ότι θα προκαλούσε απαντητικές απελάσεις των Τούρκων πρεσβευτών από τις δέκα χώρες, οδηγώντας τις σχέσεις Τουρκίας – Δύσης πέρα από το σημείο μη επιστροφής.
Κρίσιμη συνάντηση με Μπάιντεν στη Γλασκώβη ενώ η τουρκική οικονομία περιδινίζεται στην κρίση.
Για να πούμε και του Ερντογάν το δίκιο, ούτε η ομαδική, μέσω Twitter, παρέμβαση δέκα πρεσβευτών εναντίον της κυβέρνησης μιας συμμαχικής χώρας έχει προηγούμενο στα διπλωματικά χρονικά. Γεγονός είναι ότι, αντιδρώντας σαν ταύρος εν υαλοπωλείω, ο Τούρκος πρόεδρος θορύβησε ακόμη και αρκετούς από τους πιο στενούς συνεργάτες του. Η Deutsche Welle ανέφερε ότι ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου προειδοποίησε τον πρόεδρο πως θα αναγκαστεί να παραιτηθεί εάν εκείνος επιμείνει στις απελάσεις. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών διέψευσε, μάλλον «στεγνά», τη συγκεκριμένη πληροφορία, όχι όμως και τα ρεπορτάζ πολλών διεθνών και τουρκικών για τις εντατικές προσπάθειες συμβούλων του Ερντογάν να τον μεταπείσουν.
Τελικά, η ομάδα των δέκα έριξε στον Ερντογάν το σχοινί που χρειαζόταν για να βγει από τον λάκκο με τα φίδια, όπου είχε, με δική του ευθύνη, εγκλωβιστεί. Την ώρα που ο Ερντογάν ετοιμαζόταν να προεδρεύσει συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου όπου θα συζητούσαν το θέμα των απελάσεων, η αμερικανική πρεσβεία (προφανώς, ύστερα από παρασκηνιακές συνεννοήσεις με πιο ψύχραιμες φωνές της Αγκυρας) εξέδωσε ανακοίνωση όπου σημείωνε ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν «συνεχίζει να τηρεί τη συνθήκη της Βιέννης» για τις διπλωματικές σχέσεις, ιδιαίτερα δε το άρθρο 41 που κάνει λόγο για μη επέμβαση στις υποθέσεις της φιλοξενούσας χώρας. Στην τουρκική παραλλαγή της δήλωσης, η φρασεολογία ήταν λίγο διαφορετική, επιτρέποντας στον αναγνώστη να συμπεράνει ότι οι ΗΠΑ «θα τηρούν στο μέλλον» την αρχή της μη επέμβασης και στον Ερντογάν να δηλώσει ότι οι πρεσβευτές των δέκα «θα είναι πιο προσεκτικοί από εδώ και εμπρός». Με αυτά και με αυτά, ο Τούρκος πρόεδρος έκανε πίσω στις απελάσεις, διατηρώντας κάτι από την υπερηφάνεια του.
Οι δημοσκοπήσεις
Οι σπασμωδικές μεταπτώσεις του Ερντογάν ερμηνεύονται εύκολα από τον κοινό παρονομαστή τους: την αγωνία του για τη διευρυνόμενη κοινωνική δυσφορία εναντίον της κυβέρνησής του – οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δίνουν στο κόμμα του, το ΑΚΡ, ποσοστά 25-32%, πολύ κάτω από το 43% του 2018. Η κόπωση των πολιτών από δύο δεκαετίες μονοπώλησης της εξουσίας από τους ισλαμιστές, ο αυταρχισμός και η διαφθορά παίζουν τους ρόλους τους, αλλά ο βασικός παράγοντας υπονόμευσης του ΑΚΡ είναι η οικονομία: ο πληθωρισμός αγγίζει το 20%, η λίρα έχει χάσει το ένα τέταρτο της αξίας της από τον Ιανουάριο, το κόστος της φοιτητικής και της λαϊκής στέγης εκτοξεύεται στα ουράνια και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατρακύλησε από 12.500 δολάρια το 2013 σε 8.500 (στην Ελλάδα είναι περίπου 18.000).
Σε αυτό το φόντο, ο Ερντογάν δελεάζεται να καταφύγει στον αντιδυτικό εθνικισμό για να στήσει, ενόψει των βουλευτικών και προεδρικών εκλογών του 2023 (εκατό χρόνια μετά την ίδρυση του νέου τουρκικού κράτους από τον Ατατούρκ), ένα σκηνικό σε στυλ «οι νεοαποικιοκράτες της νέας Αντάντ σε μια νέα εκστρατεία εναντίον μας, για να εμποδίσουν την ανάδυση μιας μεγάλης και ισχυρής Τουρκίας». Εδώ εντάσσονται η παρ’ ολίγον απέλαση των δέκα, η σύλληψη 15 πρακτόρων της ισραηλινής Μοσάντ και η συζήτηση για πιθανή νέα εισβολή στη Συρία εναντίον των Κούρδων. Την ίδια στιγμή ο Ερντογάν χρειάζεται απελπισμένα μια εξομάλυνση με τη Δύση ώστε να ενισχυθούν οι επενδύσεις και να ορθοποδήσει η τουρκική οικονομία. Δυστυχώς γι’ αυτόν, δεν μπορεί να τα έχει και τα δύο.
Εκθετος σε πολλά μέτωπα
Το ραντεβού του Ερντογάν με τον Μπάιντεν δεν βρήκε τον Τούρκο πρόεδρο στην ισχυρότερη διπλωματική θέση. Δικαστήριο της Νέας Υόρκης έκρινε ότι είναι νομικά δικαιολογημένη η δίωξη κατά της τουρκικής τράπεζας Halkbank για παραβίαση των κυρώσεων κατά του Ιράν (υπόθεση στην οποία εμπλέκεται και ο γαμπρός του Ερντογάν, Μπεράτ Αλμπαϊράκ). Νωρίτερα, ο διεθνής οργανισμός FATF έβαλε την Τουρκία στην «γκρίζα ζώνη», δηλαδή σε αυστηρή επιτήρηση για ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος. Στο ανατολικό μέτωπο, η πρόσφατη συνάντηση Πούτιν – Ερντογάν στο Σότσι ήταν η συντομότερη από τις πολλές που έχουν γίνει, ενώ δεν υπήρξε κοινή συνέντευξη Τύπου – σιωπή που λέει πολλά. Οσο για τον ίδιο τον Μπάιντεν, είναι πασίγνωστο ότι χωρίζει τον κόσμο σε δημοκρατίες και αυταρχικά καθεστώτα και ότι προεκλογικά είχε εκμυστηρευθεί στη σύνταξη των New York Times ότι θα επιδιώξει να ανατρέψει τον Ερντογάν στηρίζοντας τη δημοκρατική αντιπολίτευση. Επομένως, το μέγιστο που θα μπορούσε να προσδοκά από τη Γλασκώβη ο Τούρκος ηγέτης είναι μια ανακωχή, όχι μια συμφιλίωση
