Ευρώπη χωρίς Μέρκελ: Τι σηματοδοτεί για την Ελλάδα, σε αναζήτηση νέου status quo το ευρώ
© AFP 2018 / Tobias Schwarz
Η Μέρκελ αποχωρεί από τη δημόσια πολιτική σκηνή, αφήνοντας ένα μεγάλο κενό τόσο στη Γερμανία, όσο και στην Ευρώπη. Τι σηματοδοτεί η απόφαση της Καγκελαρίου για το μέλλον της Ε.Ε. και της Ελλάδας.
Αναμφίβολα τα τελευταία 15 χρόνια ανήκουν εξ ολοκλήρου σε μία γυναικεία παρουσία της πολιτικής σκηνής της Γερμανίας, η οποία κατάφερε να αναδυθεί σε μία πανευρωπαϊκή προσωπικότητα, διεθνούς εμβέλειας, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός ευρέος πολιτικο-ιδεολογικού ρεύματος σ' όλη την Ευρώπη, αλλά και ενός ισχυρού «μπλοκ» πολέμιων. Ο λόγος για την Άνγκελα Μέρκελ.
Η 64χρονη Γερμανίδα πολιτικός προανήγγειλε στις αρχές της εβδομάδας, τους «τίτλους τέλους» στη μακρά πολιτική της σταδιοδρομία, αποχωρώντας από την Καγκελαρία έως τη λήξη της τρέχουσας θητείας, δηλαδή το 2021. Πρόκειται για μία απόφαση-σταθμό στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα, σηματοδοτώντας μία σειρά αλλαγών στα όσα γνωρίζαμε και είχαμε συνηθίσει έως τώρα.
Οι αναλυτές θεωρούν ότι το λεγόμενο «Μερκελ-exit» θα έχει σημαίνουσες επιπτώσεις στη μελλοντική πορεία της Ευρωζώνης, κάτι το οποίο θα αρχίσει να διαφαίνεται τους αμέσους προσεχείς μήνες, όταν ο ρόλος της στις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις θα ξεκινήσει να περιορίζεται, λόγω του προαναγγελθέντος τέλους.
Ανοίγει ο δρόμος προς τον λαϊκισμό
Οι πολιτικές συνέπειες, αν και είναι δύσκολο να προβλεφθούν με ακρίβεια, αναμένεται να είναι ευρείες, επηρεάζοντας τους ισχύοντες πολιτικούς συσχετισμούς στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, προς την κατεύθυνση της συντηρητικοποίησης και της ενίσχυσης του λαϊκισμού.
Παρότι η ίδια έλκει την πολιτική της καταγωγή από το Συντηρητικό Κόμμα της Γερμανίας (CDU), η απόφασή της να ανοίξει τα σύνορα της Ευρώπης στους πρόσφυγες και τους μετανάστες, την κατέταξε αυτόματα στην ομάδα των προοδευτικών ευρωπαϊκών πολιτικών δυνάμεων.
Ο διάδοχός της στο κόμμα του CDU είναι σχεδόν βέβαιο, ότι θα υιοθετήσει σαφώς πιο συντηρητικές απόψεις σε μία σειρά θεμάτων, από τη διαχείριση των οικονομικών ζητημάτων έως την επίλυση του μεταναστευτικού προβλήματος. Δεδομένης μάλιστα, της αδυναμίας των Σοσιαλδημοκρατών να επωφεληθούν των πολιτικών συσχετισμών και να αναδειχθούν σε πρώτη πολιτική δύναμη, ο επόμενος επικεφαλής των Χριστιανοδημοκρατών θα είναι, κατά πάσα πιθανότητα, και ο επόμενος Καγκελάριος της Γερμανίας.
«Η Μέρκελ θα λείψει. Κι αυτό γιατί το ιστορικό Χριστιανο-δημοκρατικό Κόμμα θα εκλέξει, όπως όλα δείχνουν, όχι τη συνέχειά της αλλά μια πιο συντηρητική εκδοχή της» επιβεβαιώνει, μιλώντας στο Sputnik, o αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου της Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στη «Sciences Po» του Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ, Σπύρος Λίτσας.
Και εξηγεί χαρακτηριστικά: «Σε μια χρονική φάση, κατά την οποία η Ευρώπη και ο δυτικός κόσμος διανύουν μια φάση νέο-μερκαντιλισμού και ευρωσκεπτικισμού, η Μέρκελ θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ο "playmaker" για να κρατήσει τη μπάλα στα χέρια της, να κάνει καθυστερήσεις και να μη χαθεί η παρτίδα».
Το ελληνικό… Go Back μαντάμ Μέρκελ
H Καγκελάριος της Γερμανίας, μέχρι πρότινος, ήταν η απόλυτη κυρίαρχος της Ευρωζώνης και της Ε.Ε., καταφέρνοντας να αναδείξει τη Γερμανία ως ηγέτιδα δύναμη, διαχειρίζοντας μία σειρά οικονομικών κρίσεων, όπως η ελληνική, η κυπριακή, η ιρλανδική, η πορτογαλική, η προσφυγική, αλλά και η βρετανική (σ.σ. Brexit). Όπως συμβαίνει με κάθε σπουδαία προσωπικότητα, γύρω της δημιουργήθηκαν μύριες έριδες και δύο ισχυρά «μπλοκ», ένα των υπερμάχων και ένα των πολέμιων.
Ένα εξ αυτών ήταν και το ελληνικό, καθώς στη χώρα μας η Μέρκελ, άλλοτε δικαιολογημένα και άλλοτε αδικαιολόγητα, δαιμονοποιήθηκε και θεωρήθηκε ως η βασική πηγή των δεινών των Ελλήνων, και όχι μόνο, πολιτών. Αντίστοιχες τάσεις δημιουργήθηκαν και στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, ενώ πρόσφατα το ίδιο παρατηρήθηκε και στην Ιταλία, με αφορμή την προσφυγική κρίση.
Η αλήθεια είναι ότι η Γερμανίδα πολιτικός κατάφερε, κατά τη διάρκεια της πολυετούς πολιτική της καριέρας, να δεχθεί τα πυρά τόσο των Αριστερών, στην περίπτωση της οικονομικής κρίσης, όσο και των Δεξιών, στην περίπτωση της προσφυγικής κρίσης. Άλλωστε, διόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι σε αρκετές σφυγμομετρήσεις, η Μέρκελ είχε υψηλό ποσοστό αποδοχής στους ψηφοφόρους των Γερμανών Σοσιαλιστών (SDP) και των Πρασίνων.
Στο παραπάνω πλαίσιο μπορεί να εντάξει κανείς και τη στάση του Έλληνα πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος από το αλησμόνητο «Go Back, μαντάμ Μέρκελ» πέρασε στο «σπουδαία πολιτικός της Ευρώπης η κ. Μέρκελ». Μπορεί το πρώτο να αφορούσε την οικονομία και το δεύτερο τις προσφυγικές ροές, αλλά το διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ των δύο φράσεων δεν ήταν παραπάνω από μόλις λίγους μήνες.
Το ευρώ, την επομένη του «Μερκελ-exit»
Το «Μερκελ-exit» εκτός των πολιτικών επιπτώσεων, αναμένεται να επιφέρει και οικονομικές ανακατατάξεις. Η πολιτική αβεβαιότητα, σύμφωνα με τους αναλυτές, η οποία θα «συνοδεύσει» την αποχώρηση της Γερμανίδας πολιτικού, θα πλήξει τη σταθερότητα τόσο του ευρώ, όσο και εν γένει της ευρωπαϊκής οικονομίας. «H Μέρκελ αποτελούσε μια σταθεροποιητική δύναμη κατά τη διάρκεια της τελευταίας 10ετίας» σχολιάζουν χαρακτηριστικά, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο υπονόμευσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Οι ίδιοι αναλυτές, μιλώντας στο Sputnik, εξηγούν ότι «παρότι οι εξελίξεις θα έχουν περιορισμένες επιπτώσεις στην οικονομία της Γερμανίας, είναι πιθανό οι συνέπειες να είναι σαφώς μεγαλύτερες στο σύνολο τη Ευρωζώνης. Ο λόγος; «Ενώ κυριαρχεί το κλίμα αβεβαιότητας, η Ευρωζώνη χρειάζεται περισσότερο από ποτέ τα ασφαλή "χέρια" της Μέρκελ, η οποία συνιστούσε και το "κλειδί", στο πρόσφατο παρελθόν, για την επίτευξη ορισμένων δύσκολων συμβιβασμών»
Δεν παραλείπουν, ως εκ τούτου, να παρατηρήσουν ότι «με την αποχώρηση της Μέρκελ, τα λαϊκιστικά κόμματα θα αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στην Ευρώπη, οδηγώντας την Ε.Ε. ενώπιον μίας σειράς προκλήσεων και εγείροντας πιθανές αναταράξεις στο ευρώ».
Και από αυτή την κατάσταση, φυσικά, δεν μπορεί να απουσιάζει και η Ελλάδα, με τους αναλυτές να εκτιμούν ότι σε περίπτωση αναβίωσης της ελληνικής κρίσης, οι τρέχουσες πολιτικές δυνάμεις, εν τη απουσία της Μέρκελ, δεν αποκλείεται να υιοθετήσουν μετ' επιθυμίας την περιβόητη πρόταση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, το θυελλώδες καλοκαίρι του 2015, περί εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη.
© ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : ARIS OIKONOMOU/SOOC
Ο ρόλος των τοπικών εκλογών σε Έσση, Μοναχό
«Η ανακοίνωση της Μέρκελ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια μορφή αυτοεξορίας, όπως τόσοι και τόσοι σημαντικοί πολιτικοί πριν από την ίδια, εξαναγκάστηκαν να επιλέξουν» τονίζει παράλληλα, ο κ. Λίτσας. Την απόφαση της Καγκελαρίου «πρόλαβαν» οι ραγδαίες εξελίξεις στις τοπικές εκλογές των κρατιδίων της Έσσης και της Βαυαρίας, οι οποίες επίσπευσαν το χρονοδιάγραμμα αποχώρησης της Μέρκελ από την κεντρική πολιτική σκηνή της Γερμανίας.
Οι Γερμανοί ψηφοφόροι, και στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις, εμφανίστηκαν «κουρασμένοι» από την πολυετή διακυβέρνηση της Μέρκελ, κάτι το οποίο αποτυπώθηκε τόσο στην ενίσχυση του κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD), όσο και στην ενίσχυση του κόμματος των Πρασίνων.
Από τη μία, διακρίνονται οι απογοητευμένοι ψηφοφόροι, οι οποίοι αυτο-τοποθετούνται στα δεξιά του πολιτικού φάσματος και πλέον στοιχίζονται με μια εναλλακτική συντηρητική επιλογή (σ.σ. AfD) και από την άλλη, διακρίνονται οι απογοητευμένοι ψηφοφόροι, οι οποίοι αυτο-προσδιορίζονται ως προοδευτικοί και συσπειρώνονται γύρω από το κόμμα των Πρασίνων.
Εν αναμονή του νέου status quo
Πρόκειται για δύο κοινές διαπιστώσεις, οι οποίες αντικατοπτρίζουν ανάγλυφα τις εκλογικές μετατοπίσεις που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη και αναπτύσσονται στη Γερμανία τον τελευταίο χρόνο, μετά δηλαδή τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2017, κατά τις οποίες ο πολιτικός σχηματισμός της Μέρκελ απώλεσε το 8% της εκλογικής της δύναμης σε σχέση με τις εκλογές του 2013.
Το «τι μέλλει γενέσθαι» στη Γερμανία και κυρίως, στην Ευρωζώνη, μετά την έξοδο της Μέρκελ, είναι κάτι, το οποίο προς το παρόν δεν μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια. Αντίθετα, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να εξυφαίνουμε σενάρια, αναμένοντας τις εξελίξεις και τη διαμόρφωση του νέου status quo στη Γηραιά Ήπειρο.
