Δεν τέλειωσε καλά το 2024. Οσοι πιστεύουν, κάπως μεταφυσικά, ότι στην Ιστορία η ανθρωπότητα ακολουθεί διαρκή ανοδική πορεία προς την ειρήνη και την πρόοδο, ίσως χρειαστεί να το ξανασκεφτούν.
Μέσα στο 2024:
● Περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι –ο ένας στους οκτώ κατοίκους του πλανήτη– εκτέθηκαν σε κινδύνους λόγω πολεμικών συρράξεων. Απώλεια στέγης, έλλειψη τροφής και περίθαλψης, ασθένειες, βασανιστήρια, αναπηρίες, θάνατος.
● Μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου καταγράφηκαν 233.597 θάνατοι αμάχων και ενστόλων παγκοσμίως. Το ποσοστό είναι 30% υψηλότερο σε σχέση με το 2023, όταν είχαν καταγραφεί 179.099 θάνατοι.
● 50 κράτη συγκροτούν άτυπη μαύρη λίστα. Σε περιοχές τους ή σε όλη την επικράτειά τους, διεξάγονται αιματηρές συγκρούσεις. Πόλεμοι κηρυγμένοι ή ακήρυκτοι, απελευθερωτικοί αγώνες, αντάρτικα, δράση παραστρατιωτικών οργανώσεων, μπρα ντε φερ ισχυρών «διεθνών παικτών» διά αντιπροσώπων κ.λπ.
● Το 2024 ο πατήρ πάντων πόλεμος μεταφέρθηκε σε αστικές περιοχές. Επικεντρώθηκε εμμονικά σε αυτές, πλήττοντας επανειλημμένα τους ίδιους στόχους: πυκνοκατοικημένες γειτονιές της Γάζας, του Κιέβου ή της πόλης Χσι Χσενγκ στη Μιανμάρ. Η Χσι Χσενγκ δέχτηκε μάλιστα και επιθέσεις με χημικά όπλα από τη χούντα της ασιατικής χώρας.
● Πλάι στη στρατιωτική καταγράφεται και η πολιτική βία. Το 2024 διεξήχθησαν εκλογές σε περισσότερα από 80 κράτη. Συχνά σημαδεύτηκαν από δολοφονίες κομματικών αντιπάλων, βομβιστικές επιθέσεις, καταστροφές εκλογικών κέντρων και τουλάχιστον 143.000 διαδηλώσεις, όχι πάντα ειρηνικές.
Ηταν μια χρονιά βίας, πολέμου και αδικίας. Τα στοιχεία έδωσε στη δημοσιότητα η Μη Κυβερνητική Οργάνωση ACLED (Armed Conflict Location & Event Data) η οποία από το 2005 συγκεντρώνει και αναλύει χιλιάδες δεδομένα για ένοπλες συγκρούσεις σε κάθε γωνιά της Γης. Τα αίτια είναι πολλά και διαφορετικά. Ενας συνδυασμός τοπικών παιχνιδιών ισχύος, πολιτικής, εδαφικής, οικονομικής και θρησκευτικής-πολιτισμικής (επί)κυριαρχίας σε εύθραυστο διεθνές πλαίσιο σφαιρών επιρροής.
Στην Ουκρανία χύθηκε το περισσότερο αίμα, εκεί σκοτώθηκαν τουλάχιστον 67.000 άνθρωποι από την 1η Ιανουαρίου του 2024 μέχρι και πριν από λίγες μέρες. Ακολουθεί στη δεύτερη θέση η πολύπαθη Παλαιστίνη –Λωρίδα της Γάζας και Δυτική Οχθη του ποταμού Ιορδάνη– με 35.000 επιβεβαιωμένους θανάτους για το ίδιο χρονικό διάστημα. Παλαιστίνη, Μιανμάρ, Συρία, Μεξικό και Νιγηρία είναι, κατά σειρά επικινδυνότητας, οι πέντε περιοχές στις οποίες η ζωή των κατοίκων «απειλείται από ακραίους κινδύνους».
Ειδικά για τα κατεχόμενα από το Ισραήλ παλαιστινιακά εδάφη η ACLED τονίζει ότι «το 81% του πληθυσμού είναι εκτεθειμένο στη σύρραξη και κάθε μέρα σημειώνονται κατά μέσον όρο 52 περιστατικά πολεμικής βίας».
Στην εποχή μας ο πόλεμος διεξάγεται από αέρος. Σε όλα τα μέτωπα οι βομβαρδισμοί από αεροπλάνα και από drones (η λεγόμενη «βία από απόσταση») αυξήθηκαν κατά 50% στη διετία 2023-2024.
Κίνα-Ταϊβάν: το εφιαλτικό σενάριο
«Δυστυχώς όλα δείχνουν ότι οι ένοπλες συρράξεις θα συνεχίσουν να αυξάνονται, με πιο επικίνδυνες περιοχές το Ιράν, το Τσαντ, το Εκουαδόρ και το Πακιστάν», δηλώνει η Κλίονα Ράλι, ιδρύτρια της ACLED και καθηγήτρια Πολιτικής Γεωγραφίας και Συγκρούσεων στο Πανεπιστήμιο του Εσεξ στην Αγγλία.
Και κάτι τελευταίο. Μια ζοφερή προοπτική μεταφέρεται πάλι στη νέα χρονιά.
«Η στρατιωτική επέμβαση της Κίνας για την κατάληψη της Ταΐβάν παραμένει μια πιθανότητα. Θα μπορούσε να είναι η χειρότερη διεθνής σύγκρουση των τελευταίων δεκαετιών», προειδοποιεί ο Αμερικανός καθηγητής Πολ Ποστ, που διδάσκει διεθνείς σχέσεις στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.
Δέκα θερμές περιοχές για το 2025
Οι αναλυτές της οργάνωσης ACLED επικεντρώνουν την προσοχή τους σε δέκα περιοχές και εκτιμούν ότι η νέα χρονιά θα φέρει αλλαγές σε κάποια μέτωπα. Δύο από αυτά, «το Ισραήλ και οι γείτονές του» και «το Ιράν και οι σύμμαχοί του», ήδη μεταμορφώνονται δραστικά.
«Η στρατηγική ισορροπία ευνοεί το Τελ Αβίβ καθώς έχουν λυγίσει δύο πυλώνες του Ιράν: η περιφερειακή επιρροή μέσω του Αξονα της Αντίστασης και η ισχύς μέσω πυραύλων και drones», εξηγεί ο διεθνολόγος Λούκα Νεβόλα.
Και στο μέτωπο «Ρωσία-Ουκρανία» τα πράγματα αλλάζουν υπέρ της Μόσχας, αφού το 2024 σημειώθηκε μέση μηνιαία αύξηση ρωσικών επιθέσεων κατά 63% σε σχέση με το 2023, όπως και επέκταση των εδαφών που κατέχουν οι Ρώσοι εισβολείς.
Το Πακιστάν βιώνει τη χειρότερη βία των τελευταίων ετών, κυρίως λόγω της δράσης ένοπλων αυτονομιστών του Βελουχιστάν και τζιχαντιστών, κατάσταση που δεν αναμένεται να αλλάξει το 2025.
Στη Μιανμάρ δρουν περισσότερες από 170 ένοπλες οργανώσεις και το στρατιωτικό καθεστώς ελέγχει μόλις το 40% του εδάφους της χώρας. Τουλάχιστον 17 εκατομμύρια άμαχοι εξαρτώνται από την αρωγή της διεθνούς κοινότητας.
Τρεις περιοχές στην Αφρική έχουν παραδοθεί στις φλόγες μακροχρόνιων συρράξεων: το πάμφτωχο Σουδάν των τουλάχιστον 60.000 νεκρών και των επτά εκατομμυρίων προσφύγων την τελευταία διετία, οι αφρικανικές Μεγάλες Λίμνες (Μπουρούντι, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και Ρουάντα) και οι στέπες της υποσαχάριας Αφρικής (Μπουρκίνα Φάσο, Μάλι και Νίγηρας) με διεφθαρμένους ηγέτες, διαφυλετικές συγκρούσεις και ένοπλους ισλαμιστές.
Στη Λατινική Αμερική, τέλος, το Μεξικό και η Κολομβία αντιμετωπίζουν κλιμακούμενη δράση ένοπλων αντάρτικων ομάδων και πανίσχυρων συμμοριών του οργανωμένου εγκλήματος.
Οι τελευταίες επέκτειναν τις «δουλειές» από το ναρκεμπόριο στο δουλεμπόριο, την κλοπή καυσίμων, τους εκβιασμούς και τα συμβόλαια θανάτου.
