Θετική ήταν η πρώτη αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης μετά την πρόταση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής ως προς τις αμυντικές δαπάνες σε σχέση με την εφαρμογή των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων.
Άλλωστε, έρχεται μετά από μια αντίστοιχη ελληνική πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, όπως μια κοινή ευρωπαϊκή αντιπυραυλική ασπίδαΩστόσο, το κατά πόσο θα έχει θετικό πρόσημο για τον ελληνικό προϋπολογισμό ή θα αποτελέσει «παγίδα» για το ελληνικό χρέος, θα φανεί όταν αποσαφινηστούν οι όροι του σχεδίου δράσης της Κομισιόν.Αυτό που δεν έχει γίνει γνωστό από την ανακοίνωση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι οι όροι και οι προϋποθέσεις για να μπορουν τα κράτη - μέλη της ΕΕ να υπερβαίνουν τα όρια για τις αμυντικές δαπάνες.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το θέμα αναμένεται να συζητηθεί στην εαρινή σύνοδο κορυφής του Μαρτίου και να αποφασιστεί τελικά εάν οι νέοι όροι θα αφορούν σε κάθε κράτος- μέλος ξεχωριστά ή σε ομάδες κρατών.
Ανάσα ή Παγίδα
Η ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες μπορεί να αποτελέσει «ανάσα» για τον ελληνικό προϋπολογισμό.
Άλλωστε, σχετικά με αυτό ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης δήλωσε την περασμένη Τρίτη από τις Βρυξέλλες ότι «οι πρωτοβουλίες αυτές θωρακίζουν την αμυντική μας ικανότητα και στέλνουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα σε όσους απειλούν την ασφάλειά μας. Και πρέπει να υιοθετηθούν χωρίς καθυστέρηση».
Όπως επισημαίνουν πηγές του ΥΠΕΘΟ, «εάν αυξηθούν π.χ. οι αμυντικές δαπάνες για το 2024 από το 1,1 δισ. ευρώ στο 1,4 δισ. ευρώ, η αύξηση αυτή [σ.σ. θα είναι εφικτό] να γίνεται αποδεκτή χωρίς να χρειαστεί να κόψεις άλλες δαπάνες. Φυσικά θα πρόκειται για μια "ανάσα" στον προϋπολογισμό, με προσοχή πάντα να μην επηρεαστούν αρνητικά το πρωτογενές πλεόνασμα και το χρέος».
Ωστόσο, διευκρινίζεται πως η υιοθέτηση μιας τέτοιας πρότασης επ' ουδενί θα δημιουργεί πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για π.χ. επιπλέον κοινωνικές παροχές.
Την ίδια ώρα, άλλοι κυβερνητικοί παράγοντες αναφέρουν ότι η χώρα μπορεί να επωφεληθεί από την πρόταση της προέδρου της Κομισιόν, λόγω της γεωπολιτικής θέσης της και της ανάγκης για αυξημένους εξοπλισμούς.
Από την άλλη πλευρά, αν η εφαρμογή της ρήτρας διαφυγής γίνει με τρόπο που περιορίζει την ελληνική συμμετοχή, τότε η χώρα ενδέχεται να βρεθεί σε μειονεκτική θέση έναντι άλλων κρατών-μελών, παρότι ήδη συνεισφέρει σημαντικά στην ευρωπαϊκή άμυνα.
Τα ελληνικά δεδομένα
Σήμερα, οι δημοσιονομικοί κανόνες επικεντρώνονται στον ανά έτος ρυθμό αύξησης:
- των καθαρών δαπανών (μετά την αφαίρεση των εσόδων και των δαπανών για συγχρηματοδοτούμενα έργα, αλλά και των έκτακτων one off δαπανών για φυσικές καταστροφές)
- των πρωτογενών δαπανών (εξαιρούνται οι δαπάνες για τους τόκους εξυπηρέτησης του χρέους)
Ειδικά για την Ελλάδα, ο ρυθμός αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών είναι 3,7% για το 2025 (περίπου 3,5 δισ. ευρώ), 3,6% το 2026, 3,1% το 2027 και 3% το 2028.
Με τα σημερινά δεδομένα, εάν η Ελλάδα θέλει να δαπανήσει επιπλέον 1 δισ. ευρώ - από το όριο των 3,5 δισ. ευρώ, τότε θα πρέπει να βρει με κάποιο τρόπο το πρόσθετο ποσό.
Αυτό το ποσό θε «βρεθεί», είτε από την επιβολή νέων φόρων, είτε από την αύξηση των υπαρχόντων, είτε από έσοδα σε μόνιμη βάση που θα έχουν την ίδια ισχύ.
Τα συγκεκριμένα έσοδα μπορούν να προκύψουν ή από την άνοδο του ΑΕΠ, ή από άλλες πηγές όπως η αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής.
Ο νέος στόχος
Αξίζει να σημειωθεί πως ο τρέχων στόχος δαπανών του ΝΑΤΟ είναι το ετήσιο 2% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, αλλά πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν το επιτυγχάνουν.
Μάλιστα, την ώρα που η Ελλάδα επενδύει κοντά στο 3% ξεπερνώντας το ποσοστό - στόχο, η Γαλλία φτάνει μόνο στο 2,1% και το Ηνωμένο Βασίλειο στο 2,07%.
«Πρέπει να φτάσουμε στο 3 έως 3,5% του ΑΕΠ», σύμφωνα με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία δήλωσε στη Διάσκεψη Ασφάλειας του Μονάχου:
«Πρέπει να δώσουμε εντολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χρησιμοποιήσει καινοτόμα χρηματοδότηση».
«Αυτό σημαίνει είτε τον κοινό δανεισμό, είτε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Σε πρώτη φάση χρειαζόμαστε 200 δισ. ευρώ για να μπορέσουμε να επενδύσουμε»
