Η ανάλυση και η κριτική που ασκήθηκε στην εμπορική συμφωνία-πλαίσιο μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ εστίασε κυρίως στον δασμολογικό συντελεστή 15% για τις περισσότερες εξαγωγές των 27 χωρών-μελών της (εκτιμάται ότι αφορά στο 70% της συνολικής αξίας τους).
Ο
συντελεστής αυτός είναι πολύ υψηλότερος από τον μέσο δασμό 2,5% που
επιβαρύνονταν τα ευρωπαϊκά προϊόντα πριν την απόφαση του Αμερικανού
προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, να αναμορφώσει το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα,
επικαλούμενος τα υψηλά ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο και την
αποβιομηχάνιση της χώρας του.
Σε
κάθε περίπτωση, ο συντελεστής 15% θα μειώσει την ανταγωνιστικότητα των
ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στην αμερικανική αγορά, με πιθανές συνέπειες τη
μείωση των εξαγωγών τους ή/και τη μείωση της κερδοφορίας τους, στον
βαθμό που έχουν τα περιθώρια να επωμισθούν μέρος του αυξημένου κόστους. Η
σημαντική ανατίμηση του ευρώ το τελευταίο εξάμηνο - η οποία
περιορίστηκε πάντως μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας - αποτελεί έναν
πρόσθετο παράγοντα διάβρωσης της ανταγωνιστικότητας.
Ωστόσο, η
εμπορική συμφωνία έχει και άλλες πτυχές, οι οποίες είναι σημαντικές για
τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και οικονομίες, αλλά δεν έχουν ξεκαθαριστεί
ακόμη βασικές λεπτομέρειές τους, ώστε να υπάρξει μία καλύτερη και
συνολική αξιολόγηση της συμφωνίας. Οι πρώτες εκδοχές της συμφωνίας, όπως
καταγράφηκαν σε ενημερωτικά σημειώματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αφενός
και του Λευκού Οίκου αφετέρου, έχουν διαφορές μεταξύ τους, ενώ και οι
δύο πλευρές συμφωνούν ότι η διαπραγμάτευση θα συνεχισθεί για να υπάρξει
μία πιο ξεκάθαρη εικόνα.
- Μία βασική πτυχή της συμφωνίας αφορά
στο άνοιγμα της ευρωπαϊκής αγοράς σε αμερικανικά προϊόντα, κάτι που
επιθυμεί διακαώς η Ουάσιγκτον. Αυτό που φαίνεται να έχει ξεκαθαρίσει
είναι ότι η Ε.Ε. θα καταργήσει και τους υπάρχοντες χαμηλούς δασμούς -
κατά μέσο όρο 1% - σε βιομηχανικά προϊόντα των ΗΠΑ.
Η
κατάσταση είναι πιο συγκεχυμένη αναφορικά με τις εισαγωγές αγροτικών
προϊόντων από τις ΗΠΑ. Στην ανακοίνωση της Κομισιόν αναφέρεται ότι θα
υπάρξει καλύτερη πρόσβαση για περιορισμένες ποσότητες αμερικανικών
αλιευτικών προϊόντων, αναφέροντας ότι θα μπορούν να εισάγονται χωρίς
δασμούς μέχρι μίας ορισμένης ποσότητας (tariff rate quotas), μεταξύ
άλλων, μπακαλιάρος από την Αλάσκα, σολωμός από τον Ειρηνικό και γαρίδες,
«με όφελος για τη μεταποιητική βιομηχανία της ΕΕ».
Αναφέρει,
επίσης, ότι θα υπάρχει καλύτερη πρόσβαση «για ορισμένες μη ευαίσθητες
αγροτικές εξαγωγές των ΗΠΑ αξίας 7,5 δις. ευρώ», που αφορούν σε προϊόντα
όπως η σόγια, φυτικοί σπόροι, δημητριακά ή ξηροί καρποί καθώς και
κατεργασμένα τρόφιμα - κέτσαπ, κακάο και μπισκότα - με βάση ποσοστώσεις,
«μειώνοντας το κόστος για τους αγρότες και μεταποιητές μας και
προστατεύοντας παράλληλα τις αγροτικές ευαισθησίες της ΕΕ». Σε άλλο
σημείο, η Κομισιόν αναφέρει ότι «η συμφωνία προστατεύει ευαίσθητους
τομείς της γεωργίας της ΕΕ, όπως το θέμα του βοδινού κρέατος ή των
πουλερικών».
- Μία άλλη σημαντική πτυχή της συμφωνίας αφορά στα
λεγόμενα μη δασμολογικά εμπόδια, όπως είναι οι προδιαγραφές που πρέπει
να πληρούν προϊόντα τρίτων χωρών για να μπορούν να πωληθούν στην
ευρωπαϊκή αγορά. Στο θέμα αυτό υπάρχει μάλλον η μεγαλύτερη ασάφεια
σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι. Στο ενημερωτικό σημείωμα του Λευκού
Οίκου αναφέρεται ότι «οι ΗΠΑ και η ΕΕ σκοπεύουν να συνεργαστούν για να
αντιμετωπίσουν μη δασμολογικά εμπόδια που επηρεάζουν το εμπόριο σε
τρόφιμα και αγροτικά προϊόντα, περιλαμβανομένου του εξορθολογισμού των
απαιτήσεων για υγειονομικά πιστοποιητικά σχετικά με το αμερικανικό
χοιρινό κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα».
Η Κομισιόν
αναφέρει από την πλευρά της για το θέμα αυτό ότι θα μειωθούν τα μη
δασμολογικά εμπόδια, «μεταξύ άλλων μέσω συνεργασίας για τα πρότυπα των
αυτοκινήτων και με τη διευκόλυνση της αμοιβαίας αναγνώρισης αξιολογήσεων
συμμόρφωσης (με τα πρότυπα) και σε άλλους βιομηχανικούς κλάδους».
Τονίζει, όμως, ότι «η συμφωνία σέβεται πλήρως την κυριαρχία της ΕΕ στον
καθορισμό του ρυθμιστικού πλαισίου». Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι σε
πρόσφατη συνέντευξή του, ο Αμερικανός υπουργός Εμπορίου, Χάουαρντ
Λούτνικ, σημείωσε ότι η Κομισιόν έδωσε κατά τη διαπραγμάτευση ιδιαίτερη
έμφαση στην προστασία του αγροτικού τομέα της ΕΕ, όπως και του τομέα των
φαρμάκων και των ημιαγωγών.
Ιδιαίτερη σημασία έχει το κεφάλαιο
της συμφωνίας για τα ευρωπαϊκά προϊόντα που θα εξαιρούνται από τον
συντελεστή 15%, το οποίο, όμως, επίσης πρέπει να αποσαφηνισθεί. Στο
ενημερωτικό σημείωμα της Κομισιόν αναφέρεται ότι «από την 1η Αυγούστου,
οι αμερικανικοί δασμοί στα αεροπλάνα και τα ανταλλακτικά τους, σε
ορισμένα χημικά, ορισμένα γενόσημα φάρμακα ή εθνικούς πόρους θα
επανέλθουν στα προ του Ιανουαρίου επίπεδα… Αυτό θα προσφέρει άμεση
ελάφρυνση για βασικές βιομηχανίες της ΕΕ, ενώ η ΕΕ και οι ΗΠΑ συμφώνησαν
να συνεχίσουν να εργάζονται για να ενταχθούν και άλλα προϊόντα στη
λίστα αυτή». Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι κατά την προφορική ενημέρωση
που έγινε από ευρωπαϊκής πλευράς για τη συμφωνία είχαν περιληφθεί στη
λίστα των προϊόντων που δεν θα επιβαλλόταν δασμός 15% και «ορισμένα
αγροτικά προϊόντα». Είχε αναφερθεί μάλιστα ότι υπάρχουν συζητήσεις για
εξαίρεση του κρασιού και γενικότερα των οινοπνευματωδών ποτών. Ωστόσο,
όπως είπε ο εκπρόσωπος της Κομισιόν την Πέμπτη, δεν έχει υπάρξει ακόμη
συμφωνία για αυτό και δεν αναμενόταν να συμπεριληφθούν τα προϊόντα αυτά
στην πρώτη ομάδα εξαιρέσεων που θα ανακοίνωναν οι ΗΠΑ.
Πόσο επηρεάζονται τα ελληνικά προϊόντα;
Την
επισημοποίηση της συμφωνίας ΕΕ- ΗΠΑ για τους δασμούς αναμένουν στο
οικονομικό επιτελείο, προκειμένου σε συνέχεια, μέσω διμερών συζητήσεων
σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να επιτευχθεί η εξαίρεση των ελληνικών προϊόντων.
Πρόκειται κυρίως για το ελαιόλαδο, τη φέτα, το γιαούρτι, το κρασί και τις ελιές που αποτελούν προϊόντα ΠΟΠ και στηρίζουν, συν τοις άλλοις, το εξαγωγικό «αποτύπωμα» της χώρας, και ήδη μελετώνται όλες οι πτυχές των επόμενων κινήσεων.
Εξάλλου,
εκτός από την αποφυγή πληγμάτων στους Έλληνες παραγωγούς, στόχος είναι
να μην καταστεί ελλειμματικό το ισοζύγιο με τις ΗΠΑ, το οποίο σήμερα
είναι ελαφρά πλεονασματικό. Καθώς, οι ελληνικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ
ανήλθαν πέρυσι σε 2,4 δισ. ευρώ, ενώ οι αμερικανικές εισαγωγές
διαμορφώθηκαν σε 2,16 δισ. ευρώ.
Παράλληλα, η κυβέρνηση στρέφει το
βλέμμα της και σε νέους εναλλακτικούς προορισμούς, με την Ινδία και τη
Μέση Ανατολή να βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα. Με κυβερνητικούς
παράγοντες να αναφέρουν ότι η χώρα δεν μπορεί να βασιστεί αποκλειστικά
στις αποφάσεις που θα ληφθούν στις Βρυξέλλες, όπου όλα τα κράτη- μέλη θα
δώσουν τον ατομικό «υπέρ πάντων αγώνα» για τα δικά τους προϊόντα (π.χ. η
Γαλλία με τη σαμπάνια).
Το «στίγμα» για τις κυβερνητικές σκέψεις
έδωσε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος
Πιερρακάκης, ο οποίος κατ' αρχάς ανέφερε ότι η συμφωνία «αποτρέπει έναν
εμπορικό πόλεμο με αλυσιδωτές συνέπειες» και «διασφαλίζει τη διατλαντική
ενότητα». Ωστόσο, πρόσθεσε με έμφαση ότι «η Ελλάδα θα ήθελε ένα
χαμηλότερο ποσοστό δασμών, ιδανικά μηδενικό. Το 15% είναι μεν χαμηλότερο
από το αρχικό σχέδιο, αλλά εξακολουθεί να βαραίνει».
Την ίδια
ώρα, το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή εκπόνησε ειδική
μελέτη για τις επιπτώσεις από τους αμερικανικούς δασμούς. Το κείμενο
εργασίας επικεντρώνεται σε 20 κλάδους με εξαγωγές προς τις ΗΠΑ για το
διάστημα 2000- 2024. Μάλιστα πέρυσι, οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ των
συγκεκριμένων κλάδων κάλυπταν το περίπου 76% της συνολικής αξίας των
εξαγωγών προς τις ΗΠΑ για το συγκεκριμένο έτος.
Για την περίοδο
2000 -2024, η μέση ετήσια αξία των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ ανά κατηγορία
προϊόντων είχε ως εξής (εντός παρένθεσης η αξία σε εκατ. ευρώ):
Αλιεύματα- Ψάρια (18,4), Λαχανικά (1), Φρούτα (14), Ροφήματα (1),
Ελαιώδεις καρποί (2), Παρασκευασμένα λαχανικά, φρούτα εκτός από ελιές
(60), Κρασιά (10), Τσιμέντα υδραυλικά (65), Ορυκτά καύσιμα (320),
Φαρμακευτικά (2), Υλικά (23), Χάλυβας (7), Τεχνουργήματα από χάλυβα
(74), Αργίλιο (80), Μηχανήματα (28,3), Ηλεκτρικές συσκευές (71,8),
Αεροπλοΐα (57,5), Ελιές (100), Ελαιόλαδο (30) και Τυρί φέτα (27).
Το
Γραφείο Προϋπολογισμού προτείνει, εξάλλου, να στηριχθούν στοχευμένα οι
εξαγωγικοί κλάδοι που είναι πιο ευάλωτοι σε δυσμενείς εμπορικές
διαταραχές, να υπάρξει ανακατεύθυνση των εξαγωγών προς νέες διεθνείς
αγορές, παρότι αυτή συνεπάγεται κόστος, και να εξεταστούν προσωρινά
μέτρα ανακούφισης των πληττόμενων εξαγωγέων. Όπως είναι οι μειώσεις μη
μισθολογικού κόστους ή ενέργειας, με στόχο την άμεση ελάφρυνσή τους, τη
διατήρηση της απασχόλησης και της επιχειρησιακής συνέχειας, καθώς και να
υλοποιηθούν πρωτοβουλίες κατάρτισης για την ενίσχυση των δεξιοτήτων του
εργατικού δυναμικού.
