Μετά τον ορυμαγδό αντιδράσεων για το «χαράτσι» 100 ευρώ που επιβάλλει η κυβέρνηση σε όσους είναι άνω των 60 ετών και δεν έχουν εμβολιαστεί, έρχονται απανωτές τοποθετήσεις συνταγματολόγων περί της νομιμότητας του μέτρου.
Ο Ξενοφών Κοντιάδης ( Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου) χαρακτηρίζει την επιβολή προστίμου αντισυνταγματική.
Με ανάρτησή του στο facebook αναδεικνύει, ακόμη, ζητήματα ηλικιακών και κοινωνικών διακρίσεων.
Από την πλευρά του ο συνταγματολόγος Κώστας Μποτόπουλος, μιλώντας στον ΑΝΤ1, χαρακτήρισε το μέτρο προβληματικό και εκτίμησε ότι σε περίπτωση προσφυγής στο ΣτΕ θα καταπέσει.
Ο κ. Μποτόπουλος πρόσθεσε πως ο περιορισμός κάποιων προσωπικών ελευθεριών στο πλαίσιο του γενικού συμφέροντος δημόσια υγείας είναι θεμιτός, όχι, όμως και η επιβολή προστίμου. Παράλληλα, επεσήμανε ότι οι πολίτες άνω των 60 ετών θα πρέπει να προστατεύονται και όχι να πληρώνουν.
Είχε προηγηθεί, χθες, η τοποθέτηση του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Κώστας Χρυσόγονου, ο οποίος ανέφερε (Cnn.gr) ότι «το κράτος μπορεί, στο πλαίσιο της συνταγματικά επιβεβλημένης μέριμνάς του για τη δημόσια υγεία, να προβλέψει τους μηχανισμούς των κινήσεων των ανεμβολίαστων, όχι όμως και να τους εξαναγκάσει να εμβολιαστούν, με την επιβολή κυρώσεων με άνιση επίπτωση και σημασία για τον καθένα από αυτούς».
Εντοπίζει πρόβλημα τόσο από πλευράς της προσωπικής αυτοδιάθεσης και ελευθερίας όσο και από πλευράς ισότητας. «Μπορούν να επιβληθούν μέτρα, για παράδειγμα περιορισμός μετακινήσεων μόνο για ανεμβολίαστους πολίτες, περιορισμός της πρόσβασης των μη εμβολιασμένων πολιτών σε χώρους εστίασης ή αναστολή εργασιακών σχέσεων, ειδικά για εργαζόμενους που έρχονται σε επαφή με το ευρύ κοινό. Αλλά, μια επιβολή υποχρεώσεων αδιακρίτως, με την απειλή διοικητικού προστίμου και μάλιστα σε μηνιαία βάση, είναι αμφίβολο κατά πόσον υπηρετεί το σκοπό της προστασίας της δημόσιας υγείας. Από την άλλη μεριά, υπερβαίνει τα όρια της προστασίας της προσωπικής τους ελευθερίας», επισημαίνει.
Κληθείς να σχολιάσει τη δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη, ότι το διοικητικό πρόστιμο των 100 ευρώ θα καταβάλλεται μηνιαία σε ειδικό λογαριασμό για την ενίσχυση του ΕΣΥ, ο Κώστας Χρυσόγονος υπογραμμίζει:
«Το ΕΣΥ χρηματοδοτείται, ούτως ή άλλως από το Δημόσιο. Άρα, η επιβολή διοικητικού προστίμου, η οποία επιφέρει κάποια επιπλέον δημόσια έσοδα, στην ουσία ενισχύει αυτά τα έσοδα και συμμετέχει στη χρηματοδότηση του ΕΣΥ, που ούτως ή άλλως θα προερχόταν από τον Προϋπολογισμό. Άρα, δεν πρόκειται για σοβαρή ενίσχυση του ΕΣΥ, με αυτόν τον τρόπο. Είναι, απλώς, μια ενίσχυση γενικά των δημοσίων εσόδων».
Κατρούγκαλος στην «Εφ.Συν.»
«Το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο ευρωπαϊκός θεσμός που έχει ως κύρια αποστολή την περιφρούρηση ελευθεριών και δικαιωμάτων στην ήπειρό μας, έχει πάρει σαφή θέση κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού σε γενικές κατηγορίες του πληθυσμού. Στο ψήφισμα 2361 (2021), το οποίο υπερψηφίστηκε με μεγάλη πλειοψηφία (και με τις ψήφους των βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας!), ορίζει (παρ. 7.3.1) ότι «ο εμβολιασμός ΔΕΝ είναι υποχρεωτικός και ότι κανείς δεν πιέζεται πολιτικά, κοινωνικά ή με άλλον τρόπο να εμβολιαστεί, εάν δεν το επιθυμεί».
Αυτό επιβάλλει το γενικό δικαίωμα αυτοδιάθεσης, όπως κατοχυρώνεται από τα εθνικά Συντάγματα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά και το ειδικό δικαίωμα στην παροχή και λήψη υπηρεσιών υγείας, της Συνθήκης του Οβιέδο. Στο δικαίωμα αυτό μπορούν να επιβληθούν περιορισμοί, όπως σε κάθε άλλο δικαίωμα, ιδίως για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, χωρίς όμως να αναιρεθεί η ουσία του. Για τον λόγο αυτό είναι συνταγματικά ανεκτός ο υποχρεωτικός εμβολιασμός ειδικών ομάδων που παρέχουν υπηρεσίες στο κοινό, όπως οι υγειονομικοί, με τήρηση πάντα της αρχής της αναλογικότητας. (Η πλήρης στέρηση μισθού υπερβαίνει το μέτρο αυτό.)
Το μέτρο υποχρεωτικότητας εμβολιασμού των ηλικιωμένων όμως είναι πολλαπλά αντισυνταγματικό. Πρώτον, αυτοί αποτελούν γενική κατηγορία του πληθυσμού, δεν αποτελούν πρόσθετη πηγή διακινδύνευσης για το κοινωνικό σύνολο, όπως οι προαναφερθείσες ειδικές ομάδες. Μάλιστα, λόγω τής -κατά τεκμήριο- σχετικά μειωμένης κινητικότητας και κοινωνικοποίησης των μεγαλύτερων τουλάχιστον από αυτούς, οι ηλικιωμένοι αποτελούν μικρότερο κίνδυνο για μετάδοση του ιού σε σχέση με νεότερους ανεμβολίαστους. Δεύτερον, το μέτρο του ατομικού διοικητικού προστίμου, με αυτοματισμό μάλιστα που δεν επιτρέπει την υποβολή αντιρρήσεων από αυτούς που έχουν, ενδεχομένως, λόγους υγείας για να μην εμβολιαστούν, είναι ευθέως αντίθετο στο άρθρο 20 παρ. 2 του Συντάγματος, που προβλέπει το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης για κάθε διοικητική ενέργεια ή μέτρο που λαμβάνεται σε βάρος των δικαιωμάτων ή των συμφερόντων μας.
Επίσης, η πρόσβαση της ΑΑΔΕ, που θα επιβάλλει το πρόστιμο, σε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα υγείας, χωρίς άδεια της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, παραβιάζει τόσο το άρθρο 9Α του Συντάγματος όσο και τον ευρωπαϊκό Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων.
Ενόψει όλων των ανωτέρω και των δικαιολογημένων αντιδράσεων που θα προκύψουν, εύλογα χαρακτήρισε ο Αλέξης Τσίπρας τον πρωθυπουργό “σαμποτέρ του εμβολιασμού”».
Η αντίθετη άποψη
Ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Εσωτερικών, Αντώνης Μανιτάκης, θεωρεί πως το μέτρο είναι θεμιτό συνταγματικά και η κύρωση δικαιολογημένη, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν εξαντληθεί όλα τα ηπιότερα μέσα πειθούς για όσους δεν έχουν εμβολιαστεί.
«Αν η κυβέρνηση θεωρεί μετά από εισήγηση των αρμόδιων επιτροπών υγείας ότι επιβάλλεται για την προστασία της δημόσιας υγείας και της ζωής όλων μας και την επίτευξη της ανοσίας να εμβολιαστούν όλοι οι άνω των 60, τότε δεν τίθεται θέμα αντισυνταγματικότητας, όπως έχει σχετικά κρίνει και η νομολογία, αλλά και θεωρία στη χώρα μας και στην Ευρώπη», επισημαίνει (iatronet.gr) και προσθέτει: «Eφόσον έχουν εξαντληθεί όλα τα μέσα πειθούς και ο κίνδυνος για την ζωή όλων είναι μεγάλος, τότε το μέτρο είναι χωρίς αμφιβολία συνταγματικά θεμιτό».
Όλα καλά τα βλέπει ο Γ. Οικονόμου
Στην υποχρεωτικότητα εμβολιασμού στους άνω των 60 αναφέρθηκε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου σε τηλεοπτική συνέντευξή του στο OPEN, επιχειρώντας να απαντήσει στην κριτική και υποστηρίζοντας ότι «ήταν μία δύσκολη απόφαση, χωρίς αμφιβολία. Ήταν, όμως, μια υπεύθυνη απόφαση της κυβέρνησης, η οποία υπηρετεί απολύτως τη στρατηγική μας που είναι να μείνει η οικονομία, η κοινωνία και η παιδεία ανοιχτή», τόνισε.
Και τόνισε «οι ρυθμίσεις και οι αποφάσεις της κυβέρνησης είναι πλήρως συμβατές με το Σύνταγμα. Ήδη, έγκριτοι συνταγματολόγοι έχουν μιλήσει δημόσια γι' αυτό. Όταν είμαι σε μια ηλικιακή ομάδα που κινδυνεύω να νοσήσω βαριά, επειδή αρνούμαι να εμβολιαστώ - με ένα εμβόλιο το οποίο είναι δωρεάν, εγκεκριμένο, και δεν εγκυμονεί κανέναν κίνδυνο - υποβάλλω τον εαυτό μου σε κίνδυνο. Υποβάλλω ταυτόχρονα σε τεράστιο κίνδυνο το δημόσιο συμφέρον και την κοινωνία. Επιβαρύνω με πολύ μεγαλύτερη πίεση το Εθνικό Σύστημα Υγείας, με τελικό αποτέλεσμα αυτές οι υπηρεσίες που θα μπορούσε να δώσει σε άλλες ομάδες, που έχουν κάνει αυτό που τους έχει ζητήσει η Πολιτεία, αλλά βρίσκονται αντιμέτωποι και με άλλου τύπου ασθένειες, δεν μπορούν να έχουν την περίθαλψη που πρέπει».
