Παρά τους λεονταρισμούς του Βίκτορ Όρμπαν, παρά τα μεγάλα λόγια των ηγετών της Ε.Ε., η υπόθεση της ένταξης της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κάτι εξαιρετικά δύσκολο και προϋποθέτει συνταρακτικές αλλαγές εντός της Ένωσης. Και δεν είναι μόνο η Ουκρανία, αλλά και οι υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Η ιταλική La Repubblica κάνει ορισμένες πολύ σημαντικές επισημάνσεις στη σκιά της επεισοδιακής Συνόδου Κορυφής η οποία βαπτίστηκε ως ιστορική. Ιστορική για το πρώτο βήμα ενταξιακής διαδικασίας της Ουκρανίας, το οποίο δεν συνοδεύτηκε με έγκριση του πολύ σημαντικού πακέτου βοήθειας προς την χειμαζόμενη από τον πόλεμο χώρα.
Και το συμπέρασμα; Θα πρέπει να αλλάξουν όλα, από την αγροτική πολιτική και την κατάρτιση των προϋπολογισμών, μέχρι την ομοφωνία στη λήψη αποφάσεων. Άλλωστε, εάν μιλάμε μόνο για την Ουκρανία, μιλάμε για μια χώρα με 40 εκατομμύρια πληθυσμό και μια τεραστίων διαστάσεων επικράτεια.
Ριζικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγή ισορροπιών
Το καταστροφικό σενάριο είναι, το 2030 η Ευρωπαϊκή Ενωση να έχει 35 μέλη, μόνο για την Ουκρανία να έχει διαθέσει περί τα 200 δισεκατομμύρια ευρώ, να μην μπορεί να λάβει καμία απόφαση λόγω της απόλυτης ανυπαρξίας ομοφωνίας, να βρεθεί αντιμέτωπη με την μεγάλη δυσαρέσκεια μεγάλης μερίδας του πληθυσμού της αφού το Κίεβο θα έχει «αδειάσει» τα ταμεία για τον αγροτικό τομέα του και την ανάπτυξη. Και φυσικά θα συνορεύει πλέον με τη Ρωσία, με την πιθανότητα να πρέπει κάποια στιγμή να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός εκείνος που προβλέπει την υποχρέωση όλων να υπερασπιστούν χώρα-μέλος στην περίπτωση επίθεσης από τρίτη χώρα, χωρίς μάλιστα να έχει κοινή εξωτερική πολιτική και με τον κίνδυνο να εμπλέξει έτσι και το ΝΑΤΟ.
Για να αποφευχθούν όλα αυτά, απαιτούνται ριζικές μεταρρυθμίσεις και μια πολιτική τάξη με ηγέτες ικανούς να δουν τι θα χρειαστούν οι επόμενες γενιές.
Στην πραγματικότητα, η ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ- εκτιμά η Repubblica- μπορεί να συγκριθεί με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης όπως την ξέρουμε σήμερα, την άφιξη του ευρώ και την διεύρυνση προς Ανατολάς το 2004.
Στο παρασκήνιο- γράφει η ιταλική εφημερίδα- δόθηκε υπόσχεση στην Ουκρανία για ένταξη της το 2030. Λίγοι πιστεύουν ότι αυτό είναι εφικτό. Μπορεί να πάρει περισσότερα χρόνια. Υπάρχει κι άλλο ένα σενάριο που δεν μπορεί να αποκλειστεί: ότι η Ουκρανία θα καταλήξει όπως η Τουρκία, θα γίνει δηλαδή ο εσαεί απογοητευμένος υποψήφιος.
Το βάρος στην Κομισιόν
Από την τεχνοκρατική πλευρά, το βάρος για τις διαπραγματεύσεις ένταξης καταρχήν πέφτει στην Κομισιόν, που πρέπει να φέρει εις πέρας ένα τεράστιο έργο: θα πρέπει να χτενίσει όλη την νομοθεσία της Ουκρανίας για να εντοπίσει τα σημεία εκείνα που δεν είναι συμβατά με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και νόμους. Μέχρι τώρα το Κίεβο έχει περιοριστεί στην μεταρρύθμιση του Συνταγματικού Δικαστηρίου και στην εξασφάλιση δικαιωμάτων των μειονοτήτων, ενώ έχει κάνει μια χαοτική αρχή στο τεράστιο θέμα της διαφθοράς. Ολη η υπόλοιπη νομοθεσία στην ουσία πρέπει να ξαναγραφτεί. Ενα τιτάνιο έργο από γραφειοκρατική, πολιτική και νομοθετική άποψη από το ουκρανικό κράτος εν μέσω πολέμου.
Τι πρέπει, όμως, να γίνει από την πλευρά της Ε.Ε. για να μην βουλιάξει υπό το βάρος της Ουκρανίας, μιας χώρας που θα πρέπει να «ξανακτιστεί» μετά την λήξη του πολέμου, αλλά και των άλλων 7 χωρών που θα ακολουθήσουν και που είναι αδύνατον να περιμένουν άλλο στην αίθουσα αναμονής εάν ενταχθεί το Κίεβο), δηλαδή τις Βαλκανικές χώρες, τη Μολδαβία και την Γεωργία.
Καταρχήν, η κοινή αγροτική πολιτική της Ε.Ε., ιστορικά το πρώτο θέμα στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, θεμελιώδες για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα της ηπείρου, θα καταρρεύσει. Μόνο η Ουκρανία με την ένταξή της, θα δικαιούται 95 δισ. ευρώ, ενώ ένα 20% αντίστοιχα θα είναι οι περικοπές στις επιδοτήσεις για τις άλλες χώρες. Το Κίεβο θα εισπράξει ακόμα 61 δισ. από τα ταμεία συνοχής, για υποδομές και ανάπτυξη. Στο τέλος η συντριπτική πλειοψηφία των χωρών-μελών θα καταλήξουν να εισπράττουν λιγότερα από τις Βρυξέλλες από όσα πληρώνουν. Από μόνο του αυτό διαταράσσει τις ισορροπίες.
Η Κοινή Αγροτική Πολιτική λοιπόν και η κατανομή των κονδυλίων από το Ταμείο Συνοχής πρέπει να αλλάξουν. Πρώτα από όλα με τη διεύρυνση του προϋπολογισμού, καθώς η διάθεση μόνο του 1% του ΑΕΠ των χωρών μελών πλέον δεν θα επαρκεί. Με δυο λόγια οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να συμφωνήσουν να αυξήσουν τις δαπάνες τους και να ξαναγράψουν τα κριτήρια κατανομής των κονδυλίων. Αλλο ένα τιτάνιο έργο, εάν σκεφτεί κανείς τις διαφωνίες που ήδη υπάρχουν για μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ...
Τέλος, είναι και η θεσμική διάσταση της διεύρυνσης αυτής: εάν ήδη, με 27 μέλη η λήψη αποφάσεων με ομοφωνία είναι τόσο δύσκολη, με 35 μέλη θα είναι αδύνατη. Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να μεταρρυθμίσει τις συνθήκες της για να αποφύγει την «ακυβερνησία», μια πρόκληση την οποία οι ηγέτες εδώ και χρόνια αποφεύγουν με το φόβο ότι θα εμπλακούν σε ατελείωτες διαπραγματεύσεις και για το κάθε κόμμα που θα υπάρχει μέσα στα κείμενα.
Το φάντασμα της ουκρανικής χρεοκοπίας την 1η Μαρτίου
Δεν είναι, πάντως, λίγοι εκείνοι που εκτιμούν ότι το βέτο Όρμπαν στο πακέτο οικονομικής βοήθειας ίσως και να είναι σημαντικότερο από το τρικ του Σολτς που έβγαλε τον Ούγγρο πρωθυπουργό από την αίθουσα για να υπάρξει ομοφωνία στο θέμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Το σημαντικό σε αυτό, όπως σημειώνει η Reppublica, μπορεί να συνοψιστεί σε μια ημερομηνία, την 1η Μαρτίου. Κι αυτό γιατί τα ουκρανικά ταμεία χωρίς διεθνή βοήθεια θα αδειάσουν σε τρεις μήνες και εκείνη την ημέρα, όπως εκτιμούν Βρυξέλλες και Κίεβο, η χώρα θα κηρύξει χρεοκοπία.
Τα 50 δισ. που περιλαμβάνονται στις συζητήσεις για τον προϋπολογισμό είναι, συνεπώς, ζωτικής σημασίας για τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι και την χώρα του και για τον λόγο αυτό μια έκτακτη Σύνοδος Κορυφής αναμένεται να πραγματοποιηθεί τον Γενάρη.
Υπάρχει και ο αστερίσκος για τις εξελίξεις στις ΗΠΑ, καθώς η χώρα αναμένει κι από εκεί ένα τεράστιο οικονομικό πακέτο, το οποίο, όμως απομακρύνεται λόγω του αδιεξόδου στο Κογκρέσο.
Πού θα βρεθούν τα χρήματα;
Μέσα στη νύχτα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου επιβεβαίωσε ότι οι δεσμεύσεις θα ικανοποιηθούν, πρώτον γιατί η χρηματοδότηση θα έχει οριστικοποιηθεί μέχρι τον Μάρτιο και δεύτερον γιατί στις αρχές του 2024 οι ηγέτες της Ε.Ε. θα εντατικοποιήσουν την προσπάθεια να μεταπείσουν τον Βίκτορ Όρμπαν.
Πάντως εάν δεν κοπούν οι δεσμοί ανάμεσα σε Βουδαπέστη και Μόσχα θα πρέπει να αναζητηθούν διαφορετικές λύσεις. Στην πραγματικότητα, από τα 50 δισ. προς την Ουκρανία τα 33 είναι δάνεια και οι εγγυήσεις για την περίπτωση που δεν αποπληρωθούν ή για τους τόκους θα πρέπει να ενσωματωθούν στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.
Συνεπώς αυτά είναι δάνεια που χορηγούνται απευθείας από την Ε.Ε.. Η εναλλακτική είναι να συγκεντρωθεί το ποσό από την αγορά με τη μορφή ομολόγου και πως οι 26 χώρες της Ε.Ε. (δηλαδή χωρίς την Ουγγαρία) θα είναι εγγυήτριες του δανείου. Μια πολύ περίπλοκη διαδικασία, αλλά εφικτή.
Πώς όμως μπορούν τα υπόλοιπα 17 δισ. να μεταφερθούν στο Κίεβο να ανακτηθούν; Σε αυτή την περίπτωση οι 26 εταίροι θα πρέπει να τα συγκεντρώσουν από τους δικούς τους προϋπολογισμούς με ποσόστωση. Η διαδικασία αυτά μπορεί να έχει άμεσες επιπτώσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς και να προκαλέσουν αντιδράσεις στην κοινή γνώμη. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, θα αντιστοιχούν μερικά δισεκατομμύρια σε ένα ήδη άδειο ταμείο.
Πάντως ο κίνδυνος να καταρρεύσει η Ουκρανία για λόγους οικονομίας και όχι από τα ρωσικά χτυπήματα δεν προσφέρει κανέναν εφησυχασμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Υπό αυτό το πρίσμα υπάρχει και μια ακόμη σημαντική παρενέργεια. Από τα επιπλέον 22,5 δισ. στον προϋπολογισμό, τα 17 θα μεταφερθούν στην Ουκρανία, όμως τα υπόλοιπα 5,5 δισ. υποτίθεται ότι θα πήγαιναν σε τομείς που σχετίζονται με το μεταναστευτικό. Η Κομισιόν είχε δεσμευθεί για 12 δισ. προς αυτή την κατεύθυνση, τα οποία στη συνέχεια μειώθηκαν στα 8 δισ.. Λίγα εάν σκεφτεί κανείς ότι πρόκειται για πόρους που πρέπει να χρησιμοποιηθούν τα επόμενα τέσσερα χρόνια για τον τομέα της μετανάστευσης συνολικά και όχι μόνο για τη Μεσόγειο.
Η Γερμανία και οι λεγόμενες «φειδωλές» (“frugal”) χώρες που μιλούν για νίκη έχουν πατήσει φρένο για επιπλέον έξοδα, με εξαίρεση την Ουκρανία. Το σκληρό πόκερ που έπαιξε τον τελευταίο καιρό ο Όρμπαν μόλις ξεκίνησε. Χθες ο Ούγγρος πρωθυπουργός πήρε 10 δισ. από την Κομισιόν σε κονδύλια που είχαν παγώσει επειδή η χώρα του δεν συμμορφώθηκε με μια σειρά από κανόνες. Όμως ήταν αρκετά για το «πράσινο φως» και την έναρξη των διαπραγματεύσεων για ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΈ. Τώρα έχει αρχίσει να ζητάει κι άλλα, δηλαδή τα υπόλοιπα 21 δισ. που παραμένουν παγωμένα.
Μέσα σε όλα αυτά πλησιάζουν και οι Ευρωεκλογές...
