Ελληνες και αλλοδαποί που σπουδάζουν σε ευρωπαϊκές χώρες δίνουν μια τελείως διαφορετική εικόνα σε σχέση με αυτήν που έντεχνα καλλιεργεί η κυβέρνηση
Ορισμό της παραπλάνησης συνιστά το νομοσχέδιο της κυβέρνησης με τον τίτλο «Ελεύθερο πανεπιστήμιο», το οποίο νομιμοποιεί τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και απαξιώνει πλήρως το δημόσιο μέσω της υποχρηματοδότησης. Στην πραγματικότητα το νομοσχέδιο δεν συνιστά μεταρρύθμιση αλλά αναχρονισμό και οπισθοδρόμηση. Γιατί δεν ωφελεί τους πολλούς αλλά τους λίγους και εκλεκτούς της ολιγαρχίας του πλούτου για την οποία εργάζεται μεθοδικά η κυβέρνηση Μητσοτάκη, στερώντας το δικαίωμα της ισότιμης πρόσβασης στο κοινωνικό αγαθό της παιδείας. Με το θέμα των ιδιωτικών πανεπιστημίων να αποτελεί την… καυτή πατάτα της κυβέρνησης εγείρονται ερωτήματα κατά πόσο τα πολυδιαφημισμένα μη κρατικά πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού που έρχονται συχνά στο προσκήνιο ως παραδείγματα είναι πράγματι πρότυπο εκπαίδευσης και λειτουργίας.
Το Documento συνομίλησε με Ελληνες και αλλοδαπούς που σπουδάζουν σε ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίοι μας έδωσαν τελείως διαφορετική εικόνα της ιδιωτικής ανώτατης εκπαίδευσης σε σχέση με την εντύπωση που η κυβέρνηση εντέχνως θέλει να καλλιεργήσει με επικοινωνιακά τεχνάσματα. Ας δούμε τους μύθους και τις αλήθειες των ιδιωτικών πανεπιστημίων της Ευρώπης μέσα από την προσωπική εμπειρία έξι φοιτητών και φοιτητριών.
«Στο Βέλγιο δεν αφήνουν περιθώρια»
Η Ενι Μέτκο που σπούδασε στο Βέλγιο εξηγεί μιλώντας στο Documento τους λόγους για τους οποίους στη χώρα της βορειοδυτικής Ευρώπης με τα πολύ υψηλά πρότυπα ζωής τα ιδιωτικά πανεπιστήμια παραμένουν στα… αζήτητα:
«Σπούδασα παιδαγωγική στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης και πήρα πτυχίο πριν από δύο χρόνια. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στο Βέλγιο χωρίζεται στη βαλονική και τη φλαμανδική κοινότητα. Ωστόσο το βασικό χαρακτηριστικό του εκπαιδευτικού συστήματος είναι η διευκόλυνση όλων των φοιτητών, ασχέτως καταγωγής. Επίσης, η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση γίνεται μέσω των βαθμών του λυκείου χωρίς να υπάρχει αυτό το άγχος που έχουν οι μαθητές στην Ελλάδα με τις πανελλήνιες. Τα πανεπιστήμια χρηματοδοτούνται από το κράτος, επομένως η κυβέρνηση ορίζει ετησίως ένα ειδικό τέλος εγγραφής, το ύψος του οποίου ποικίλλει ανάλογα με το πανεπιστήμιο. Για Βέλγους και Ευρωπαίους το ποσό αυτό είναι περίπου 900 ευρώ ετησίως. Βέβαια, υπάρχουν πάρα πολλές υποτροφίες και για τους φοιτητές με χαμηλό εισόδημα και υπάρχει οικονομική βοήθεια από το κράτος. Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στο Βέλγιο έχουν τη μορφή ιδιωτικών σχολών και πηγαίνουν μόνο όσοι έχουν πολύ χαμηλές σχολικές επιδόσεις. Γενικότερα, το εκπαιδευτικό σύστημα στο Βέλγιο είναι τόσο ορθά δομημένο που δεν αφήνει σε κάποιον τα περιθώρια να στραφεί σε ιδιωτική σχολή».
«Κανείς δεν τα θυμάται»
Η Ιλιάνα Τσαχπίνη σπουδάζει στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βερολίνου. «Στη Γερμανία» λέει στο Documento «περίπου το 3% των εγγεγραμμένων φοιτητών σπουδάζει σε ιδιωτικές ανώτατες σχολές. Δεν υπάρχει αυτός ο ανταγωνισμός μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων πανεπιστημίων αλλά συνύπαρξη. Βέβαια το πρόγραμμα σπουδών στα δημόσια είναι ανώτερο. Στα ιδιωτικά πάνε οι μαθητές που δεν τα πήγαιναν καλά στο σχολείο. Η δημόσια πανεπιστημιακή εκπαίδευση στα πανεπιστήμια της Γερμανίας είναι εντελώς δωρεάν, ανεξαρτήτως αν οι φοιτητές είναι Ευρωπαίοι πολίτες ή όχι, εκτός από ένα μικρό τέλος εξαμήνου της φοιτητικής ένωσης, το οποίο καλύπτει ανάγκες όπως οι πανεπιστημιακές υπηρεσίες και πάσο περιφερειακών μετακινήσεων με δημόσια συγκοινωνία. Το κράτος ενδιαφέρεται για τους φοιτητές δίνοντάς τους υποτροφίες για όλη την περίοδο σπουδών. Για να είμαι ειλικρινής, σχεδόν κανείς δεν θυμάται ποια ακριβώς είναι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια».
«Η Αυστρία δεν εξαιρεί κανέναν»
Η Σιντορέλα Μπέμπρι σπούδασε στη Βιέννη, από πανεπιστήμιο της οποίας πήρε πτυχίο νοσηλευτικής πριν από ένα χρόνο. «Στην Αυστρία» δηλώνει στο Documento «τα ιδιωτικά πανεπιστήμια αναγνωρίστηκαν μόλις πριν από 15 χρόνια και παραμένουν πολύ λίγα, μικρά και πολύ χαμηλής και κακής ποιότητας. Συνεπώς, σχεδόν κανείς δεν τα επιλέγει. Το αυστριακό εκπαιδευτικό σύστημα δεν εξαιρεί κανέναν από το δημόσιο πανεπιστήμιο. Γιατί λοιπόν να επιλέξεις ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο που σχεδόν κανείς δεν το θεωρεί αξιόπιστο και επιστημονικά καταρτισμένο; Ακόμη και για τους ξένους φοιτητές υπάρχουν πολλές διευκολύνσεις δίνοντάς τους υποτροφίες».
«Η παιδεία δεν εμπορευματοποιείται»
Η Στέλλα Γκ. που σπουδάζει βιολογία στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης μάς αναφέρει ότι «υπάρχουν αρκετά ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ισπανία, τα οποία ωστόσο έχουν σοβαρή πορεία χρόνων. Δεν είναι κερδοσκοπικά και ελέγχονται από επιτροπές με κριτήρια όχι ιδιωτικοοικονομικά».
«Συνεπώς» τονίζει «προσφέρουν επιστημονική κατάρτιση η οποία είναι σοβαρά σχεδιασμένη. Δεν είναι όπως στην Ελλάδα που ανοίγουν με ευκολία ιδιωτικά κολέγια ως δήθεν παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων. Βέβαια και στην Ισπανία παιδιά ευκατάστατων οικογενειών θα επιλέξουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Εννοείται πως τα δημόσια πανεπιστήμια είναι καλύτερα. Δεν υπάρχει αυτή η εξίσωση ιδιωτικών και δημόσιων πανεπιστημίων. Στην Ισπανία η παιδεία δεν εμπορευματοποιείται όπως στην Ελλάδα».
«Λίγα και όχι αξιόλογα»
Ο Ρεφάτ Αγκόλι σπουδάζει διεθνές δίκαιο στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ. Στην Ολλανδία, όπως μας επισημαίνει, «τα κρατικά πανεπιστήμια κυριαρχούν και τα ιδιωτικά είναι λίγα και όχι αξιόλογα. Η συντριπτική πλειονότητα, άνω του 95% των εγγεγραμμένων φοιτητών πλήρους φοίτησης σε προγράμματα σπουδών επιπέδου Bachelor ή ισοδύναμου, φοιτά σε δημόσια πανεπιστήμια. Για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ολλανδία γίνονται γραπτές κεντρικές εξετάσεις και σχολικές εξετάσεις. Η τελική βαθμολογία προκύπτει από τον μέσο όρο της βαθμολογίας των σχολικών εξετάσεων και της βαθμολογίας των εθνικών εξετάσεων. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως είναι λίγοι οι μαθητές που θα μπουν στο πανεπιστήμιο. Αντιθέτως. Μπορεί απλώς να περάσουν σε κάποιο πανεπιστήμιο το οποίο είναι μακριά από τον τόπο κατοικίας τους. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε το κράτος προσφέρει επιπρόσθετη οικονομική βοήθεια. Οι φοιτητές πληρώνουν κάποια δίδακτρα, τα οποία βέβαια είναι πολύ χαμηλά σε σχέση με τον βασικό μισθό και τις υποτροφίες που προσφέρει το κράτος, ενώ υπάρχουν πολλές ευκαιρίες υποτροφιών για διεθνείς φοιτητές. Ορισμένα από τα διαθέσιμα προγράμματα προσφέρονται απευθείας από τα πανεπιστήμια, ενώ άλλα από οργανισμούς όπως η Nuffic».
«Στη Γαλλία η παιδεία είναι δημόσια»
Η Μ.Σ. σπουδάζει γαλλική φιλολογία στο Université de Sorbonne Nouvelle στη Γαλλία και μεταφέρει στο Documento την εικόνα για τα… περίφημα ιδιωτικά πανεπιστήμια και το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης της χώρας στην οποία φοιτά: «Κάθε χρόνο ο φοιτητής στη Γαλλία θα πρέπει να πληρώνει ένα ποσό της τάξης των 200-250 ευρώ για το ακαδημαϊκό έτος. Από εκεί και πέρα είναι όλα δωρεάν. Ακόμη και η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο γίνεται χωρίς παράλληλη φοίτηση σε κάποιο φροντιστήριο. Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι ελάχιστα και αφορούν κατά βάση τις σχολές καλών τεχνών και κάποια κολέγια διοίκησης επιχειρήσεων. Συνεπώς στη Γαλλία δεν υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια με τη στενή έννοια του όρου, αλλά ιδιωτικές σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Λίγοι είναι εκείνοι οι οποίοι θα φοιτήσουν σε ιδιωτικές σχολές – όχι μόνο επειδή τα δίδακτρα είναι υψηλά αλλά και γιατί κανείς δεν τα λαμβάνει και τόσο σοβαρά υπόψη. Οι ιδιωτικές σχολές δεν έχουν επιστημονική έρευνα στη Γαλλία και περιορίζονται στην προετοιμασία των φοιτητών για το επάγγελμα που επέλεξαν, χωρίς το πρόγραμμα σπουδών να έχει ακαδημαϊκό βάθος. Για τη Γαλλία η παιδεία είναι αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα και δεν μπορεί παρά να είναι δημόσια».
Κοροϊδία τα «μη κρατικά»
Το συμπέρασμα που προκύπτει και από τις μαρτυρίες των φοιτητών του εξωτερικού είναι ότι σε καμία χώρα δεν υπάρχει εξίσωση ιδιωτικών και δημόσιων πανεπιστημίων όπως θέλει να επιτύχει η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Πορτογαλία, όπου το εγχείρημα του ιδιωτικού πανεπιστημίου υπήρξε τεράστια αποτυχία, καθώς τη δεκαετία του 1980 ιδρύθηκαν εκατοντάδες ιδιωτικά πανεπιστήμια τα οποία έκλεισαν μέσα σε μια πενταετία λόγω της ιδιαίτερα χαμηλής ποιότητας αλλά και της έλλειψης φοιτητών. Στην Ευρώπη τα ιδιωτικά πανεπιστήμια υποβάλλονται σε συνεχή και αυστηρό έλεγχο από το κράτος, ενώ χρηματοδοτούνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το ίδιο. Η έρευνα και η επιστημονική δραστηριότητά τους ουσιαστικά χρηματοδοτούνται κατά τεράστιο ποσοστό από αυτό.
Εφόσον τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα χρηματοδοτούνται από funds δεν μπορεί να υπάρχει η έννοια των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων. Κανένας επιχειρηματίας δεν επενδύει χωρίς να περιμένει κέρδος. Αφού, λοιπόν, υπάρχουν επιχειρηματίες που θέλουν να γίνουν χορηγοί στην ανώτατη εκπαίδευση, γιατί δεν επενδύουν τόσα χρόνια στην εκπαίδευση και την ακαδημαϊκή έρευνα των δημόσιων πανεπιστημίων;
Ουραγός η Ελλάδα στη χρηματοδότηση της παιδείας
Τα δημόσια πανεπιστήμια της Ελλάδας βρίσκονται τελευταία στη λίστα των ευρωπαϊκών ανώτατων ιδρυμάτων αναφορικά με τη χρηματοδότηση ως προς τη στελέχωση και ως προς τις υποδομές. Με βάση την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Παιδεία στην Ευρωπαϊκή Ενωση για το 2023, για κάθε φοιτητή σε ευρωπαϊκή χώρα αντιστοιχούν περίπου 11.500 ευρώ.
Στην Ελλάδα, όμως, το ποσό αυτό είναι μόλις 2.300 ευρώ. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με την επιτροπή CULT του Ευρωκοινοβουλίου, η οποία ειδικεύεται στα ζητήματα παιδείας και πολιτισμού, σε γενικές γραμμές περίπου το 9,6% του ετήσιου προϋπολογισμού μιας ευρωπαϊκής χώρας κατευθύνεται στην παιδεία. Στην Ελλάδα, όμως, μόλις το 7,1% του ΑΕΠ διατίθεται για την παιδεία. Απόδειξη συνιστά το γεγονός πως στην Ελλάδα ένας καθηγητής πανεπιστημίου αντιστοιχεί σε 47 φοιτητές, ενώ σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης σε 13 φοιτητές.
Ως εκ τούτου, καμία συσχέτιση δεν μπορεί να υπάρξει με την υπόλοιπη Ευρώπη η οποία στηρίζει τη δημόσια παιδεία ως βασικό μέλημά της.
Στην Ελλάδα, λοιπόν, τα δημόσια πανεπιστήμια συρρικνώνονται, υποχρηματοδοτούνται και υποβαθμίζονται με σκοπό να αναδειχθεί η άμεση ανάγκη ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Μάλιστα η χρηματοδότηση της Ελλάδας είναι πιο χαμηλή και από αυτή της Βουλγαρίας. Η αλήθεια, λοιπόν, είναι ότι η Ελλάδα είναι από τις λίγες χώρες στον κόσμο που υποβαθμίζουν τα δημόσια πανεπιστήμια για να ανοίξουν με ευκολία τον δρόμο στα ιδιωτικά, κάτι που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί «μεταρρύθμιση»
