Αν υπάρχει κάτι σταθερό στη διεθνή σκακιέρα μετά την επάνοδο του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, είναι η αίσθηση αβεβαιότητας για τις αξίες, τους κανόνες και τις παραδοχές που χαρακτήριζαν επί δεκαετίες την ευρωατλαντική σχέση. Το ύφος με το οποίο αναφέρθηκε ο Τραμπ στον «μεγάλο ωκεανό» που χωρίζει την Αμερική από την Ευρώπη, μάλλον δεν ήταν ένας απλός θεατρινισμός από εκείνους στους οποίους αρέσκεται ο αμερικανός πρόεδρος.

Ο αποκλεισμός της Ουκρανίας και της Ευρώπης από το αμερικανορωσικό παζάρι για την τύχη της χώρας, κατ’ επέκταση για μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας στην ευρωπαϊκή ήπειρο, συνοδεύθηκε από επικίνδυνες αναφορές του Τραμπ στα τετελεσμένα της ρωσικής εισβολής και κατοχής εδάφους μιας ανεξάρτητης και κυρίαρχης χώρας.

«Ακούω ότι αναστατώθηκαν επειδή δεν έχουν καρέκλα» είπε ο Τραμπ. «Ακόμα και ένας μισοψημένος (δηλαδή σχετικά άπειρος) διαπραγματευτής θα μπορούσε να το είχε διευθετήσει αυτό εδώ και χρόνια, νομίζω χωρίς να χαθεί πολύ έδαφος, με πολύ μικρό έδαφος. Χωρίς να χαθούν ζωές» πρόσθεσε.

Παραφράζοντας τη ρήση του αμερικανού αντιπροέδρου Τζ. Ντ Βανς ότι «στην Ουάσιγκτον υπάρχει καινούργιος σερίφης», που πάγωσε το ευρωπαϊκό ακροατήριο στη Διάσκεψη του Μονάχου, θα μπορούσε να μιλήσει κάποιος και για «καινούργιο φούρναρη» με τις δικές του συνταγές για την επιβολή του δίκαιου του ισχυρού.

Διόλου τυχαία ολοένα περισσότεροι στην Ευρώπη υιοθετούν δημόσια την επιχειρηματολογία Τραμπ για «ειρήνη διά της ισχύος», άλλοι για να κερδίσουν την εύνοια του καινούργιου σερίφη και άλλοι για να διατηρήσουν ανοιχτές τις πόρτες του διαλόγου ελπίζοντας πως θα επηρεάσουν τον φούρναρη του αμερικανικού απομονωτισμού προτού κάψει τις γέφυρες με τη Γηραιά Ηπειρο.

Εν τω μεταξύ η κυβέρνηση Τραμπ πιέζει τον ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι να υπογράψει μνημόνιο για την εκχώρηση μεγάλου μέρους του εθνικού πλούτου της χώρας του στις ΗΠΑ, ώστε να συνεχιστεί η αμερικανική στήριξη. Ο Ντόναλντ Τραμπ «στολίζει» τον Ζελένσκι με αδιανόητους πριν από λίγους μήνες και από δυτικά χείλη χαρακτηρισμούς (δικτάτορας, μέτριος ηθοποιός κ.ά.) ενώ αρνείται να δεσμευτεί για τις εγγυήσεις ασφαλείας προς το Κίεβο, αδειάζοντας ακόμα και τον ειδικό απεσταλμένο του Κιθ Κέλογκ, ο οποίος ακύρωσε προγραμματισμένη κοινή συνέντευξη Τύπου μετά τις συνομιλίες του με τον Ζελένσκι.

Οι κυρώσεις στη Ρωσία και η επόμενη μέρα

Πληροφορίες που διακινεί η ουκρανική υπηρεσία αντικατασκοπείας (GUR ) αναφέρουν ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν πρόκειται να ανακοινώσει πανηγυρικά τη νίκη επί της Ουκρανίας, πιθανώς σήμερα Δευτέρα, στην τρίτη επέτειο της εισβολής. Σύμφωνα με την ίδια πηγή ο Πούτιν ενδέχεται επίσης να κάνει λόγο για νίκη της Ρωσίας επί της «συλλογικής Δύσης», δηλαδή επί του ΝΑΤΟ.

Ο ρώσος πρόεδρος μάλλον θα αποφύγει το δεύτερο εάν επιλέξει να μη φέρει σε δύσκολη θέση τον Τραμπ, σε αυτή τη λεπτή φάση της επανεκκίνησης των αμερικανορωσικών σχέσεων. Σε κάθε περίπτωση όμως ο Πούτιν θα επιχειρήσει να εμφανιστεί δικαιωμένος μετά το «συγχωροχάρτι» του Τραμπ που έσπασε την πολιτική απομόνωση της Ρωσίας από τη Δύση.

Σύμφωνα με πηγές του Reuters στο τραπέζι έχει πέσει και η ιδέα να διατεθούν για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, στο πλαίσιο ενός ειρηνευτικού σχεδίου, περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας ύψους 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία είναι «παγωμένα» στη Δύση, υπό τον όρο ένα μέρος αυτών να διατεθεί στις ανατολικές περιοχές που κατέχουν οι ρωσικές δυνάμεις.

Ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, αφού είδε «απίστευτες ευκαιρίες για συνεργασία» στις συνομιλίες που είχε με τον ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ στο Ριάντ, διαβεβαίωσε (με μια σειρά τηλεφωνημάτων σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες) ότι η Ουάσιγκτον και η Μόσχα έκαναν ένα «πρώτο βήμα» χωρίς να σχεδιάζουν να επιβάλουν στους συμμάχους οποιαδήποτε διμερή συμφωνία.

Ο Ρούμπιο επιχείρησε να καθησυχάσει τους Ευρωπαίους, άφησε όμως ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας περιορισμένης χαλάρωσης των κυρώσεων εφόσον η Ρωσία αρχίσει να κινείται προς την κατεύθυνση που επιδιώκουν οι ΗΠΑ, όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά σε ανάλυση των «New York Times».

Αμερικανοί διπλωμάτες και αναλυτές αποδίδουν την προσέγγιση Τραμπ – Πούτιν στην προσπάθεια της νέας αμερικανικής κυβέρνησης να αποσπάσει τη Ρωσία από την αγκαλιά της Κίνας, την οποία θεωρούν ως τη μεγαλύτερη απειλή για τις ΗΠΑ και την παγκόσμια ασφάλεια.

Την ίδια ώρα η Ευρώπη αναζητεί κοινό βηματισμό για την άμυνά της πάνω σε σχέδια για την ανάπτυξη στην Ουκρανία μιας στρατιωτικής δύναμης που θα έχει ως αποστολή να επιβλέψει μια κατάπαυση του πυρός στη γραμμή του μετώπου, όχι να την επιβάλει. Προσώρας, η Ουάσιγκτον δεν δεσμεύεται για την παροχή ομπρέλας ασφαλείας μέσω του άρθρου 5 της συμμαχικής αλληλεγγύης του ΝΑΤΟ ενώ το Κρεμλίνο απορρίπτει οποιαδήποτε παρουσία νατοϊκών δυνάμεων υπό άλλη (ευρωπαϊκή) σημαία.

Η πρωτοβουλία Μακρόν και η στάση της Αθήνας

Προσφάτως, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πρότεινε να ενεργοποιηθεί η ρήτρα διαφυγής για τις επενδύσεις στην άμυνα, και ενώ φάνηκε κάτι να κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, οι δύο έκτακτες διασκέψεις που συγκάλεσε ο Μακρόν για την Ουκρανία, μία διά ζώσης στο Παρίσι και μία τηλεδιάσκεψη, έδειξαν πόσο μακριά βρίσκεται η Ευρώπη από τους στόχους της. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης πήρε μέρος στη δεύτερη, μη κρύβοντας τη δυσαρέσκειά του για τους χειρισμούς του γάλλου προέδρου.

«Η Ευρώπη οφείλει να μιλάει με μία φωνή, στόχος που δεν εξυπηρετείται από επιλεκτικά format συζήτησης ηγετών, ιδιαίτερα όταν από αυτά δεν προκύπτει ενιαία στάση για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα» είπε στην τηλεδιάσκεψη του ΕΛΚ, η οποία προηγήθηκε.

Η Αθήνα παρακολουθεί πολύ στενά τις εξελίξεις. Ο Πρωθυπουργός ανήκει στους ευρωπαίους ηγέτες που πιστεύουν ότι πλέον είναι ώρα αποφάσεων για την ανάγκη συγκρότησης αμυντικής πολιτικής της ΕΕ με αποτρεπτική ισχύ και απεξάρτηση από τις ΗΠΑ, χωρίς ωστόσο να διαρραγεί η ευρωατλαντική συμμαχία. Εκτός από την αύξηση των δαπανών για την άμυνα έχει προτείνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού κοινού δανεισμού, για την υλοποίηση μεγάλων πρότζεκτ, όπως είναι η ευρωπαϊκή αντιπυραυλική ασπίδα.

Τα θέματα αυτά αναμένεται να συζητηθούν ξανά στη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου και ενδεχομένως σε μια έκτακτη εμβόλιμη Σύνοδο. Στις προτεραιότητες της κυβέρνησης παραμένει η διαφύλαξη της ισχυρής σχέσης που έχει οικοδομήσει η χώρα μας με τις ΗΠΑ.

Στο πλαίσιο αυτό ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης πραγματοποιεί από σήμερα μέχρι την Τρίτη επίσκεψη στη Νέα Υόρκη, κατά την οποία θα συμμετάσχει τη Δευτέρα στη συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης στον ΟΗΕ και στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας για την Ουκρανία και την Τρίτη σε αντίστοιχη σύσκεψη για τη Μέση Ανατολή