Την περασμένη εβδομάδα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης βρέθηκε στο Λονδίνο και φρόντισε «άνευ επιφυλάξεων» σε ακροατήριο αποτελούμενο από στελέχη και πελάτες της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Morgan Stanley να διαβεβαιώσει ότι οι τράπεζες πρόκειται να διανείμουν «κανονικά» μέρισμα πρώτη φορά από το 2009. Στόχος του ήταν να «διαφυλάξει» αυτό που ο ίδιος χαρακτηρίζει «επενδυτικό κλίμα» με ενίσχυση της ανόδου στο Χρηματιστήριο, όπου οι τράπεζες μπορούν να παίξουν καταλυτικό ρόλο. Και επιπλέον να ικανοποιήσει τους «επενδυτές του», οι οποίοι πολύ γρήγορα θα πάρουν πίσω ένα κομμάτι των κεφαλαίων που έχουν τοποθετήσει ήδη σε τραπεζικές μετοχές και όχι μόνο… Και κυρίως να πείσει τους Σαουδάραβες φίλους του να αγοράσουν το 20% της Εθνικής Τράπεζας.
Οι διαρροές Σταϊκούρα
Είχαν προηγηθεί διαρροές από τον ίδιο τον υπουργό Οικονομικών Χρ. Σταϊκούρα ότι σε συνάντηση που είχε με την ηγεσία των συστημικών τραπεζών (Εθνική, Πειραιώς, Alpha, Eurobank) είχε ζητήσει να παίξουν τον ρόλο για τον οποίο προορίζονται οι τράπεζες, δηλαδή του χρηματοδότη της οικονομίας (σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας από 192,7 δισ. ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2018 η χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας έχει συρρικνωθεί στα 142,9 δισ. τον Σεπτέμβριο του 2022 ) και παράλληλα να συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος των κόκκινων δανείων.
Οι ίδιες πληροφορίες θέλουν τον κ. Σταϊκούρα να διαβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει δυνατότητα για επέκταση και το 2023 του προγράμματος επιδότησης των δόσεων των στεγαστικών δανείων («Γέφυρα»), καθώς η οικονομική κρίση αναμένεται να δημιουργήσει νέα γενιά κόκκινων δανείων μεταξύ επιχειρήσεων και ιδιωτών, μια και οι καταβαλλόμενοι μηνιαίως τόκοι ήδη έχουν ήδη υπερδιπλασιαστεί. Σχετικές ανησυχίες είχε διατυπώσει πρόσφατα και ο επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδας.
Η διαρροή αυτή, που συνοδεύτηκε και από κάποιες «υποψιασμένες» δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών στο ΑΠΕ, προκάλεσαν μεγάλη αναταραχή, την οποία έσπευσε ταχύτατα και ενώπιον του «κατάλληλου κοινού» να διαψεύσει κατηγορηματικά ο ίδιος ο Κ. Μητσοτάκης. Δηλώσεις που θεωρήθηκαν μήνυμα προς τους τραπεζίτες, αφού έγιναν λίγα εικοσιτετράωρα μετά τη συνάντηση που είχε με τους επικεφαλής των τραπεζών. Συνάντηση στην οποία συζητήθηκαν κυρίως οι παρενέργειες που προκαλεί η αύξηση των επιτοκίων στα δάνεια εξαιτίας της πολιτικής που ακολουθεί η ΕΚΤ για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού.
Ποια κέρδη;
Οι τράπεζες έχουν «λύσει» το θέμα των κόκκινων δανείων για τον εαυτό τους μεταβιβάζοντάς τα ποικιλοτρόπως («Ηρακλής», funds κ.λπ.). Το θέμα, όμως, δεν έχει λυθεί για την κοινωνία. Καταγράφοντας έτσι τις ζημιές τους τα προηγούμενα χρόνια για τη χρήση 2022, αναμένεται να υπάρξει υψηλή κερδοφορία.
Υπάρχουν, όμως, μερικά... ζητηματάκια
- Πολλά από τα έσοδα του 2022 είναι one off, δηλαδή μη επαναλαμβανόμενα. Και κατά κύρια βάση προέρχονται από την πώληση ακινήτων, αλλά (και κυρίως…) από το γεγονός ότι οι τράπεζες, εκμεταλλευόμενες τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για την αντιμετώπιση της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης, δανείστηκαν με αρνητικά επιτόκια (-1%) περί τα 55 δισ. ευρώ, αποκομίζοντας έσοδα 550 εκατ. ευρώ, χωρίς να αναλάβουν κανένα ρίσκο. Απλώς, τα «κλωσούσαν» περιμένοντας την ώρα της επιστροφής τους, καθώς επέστρεψαν το αρχικό κεφάλαιο μείον το 1%, δηλαδή τα 550 εκατ. ευρώ.
- Μη επαναλαμβανόμενα είναι και τα έσοδα από μεταβίβαση-πώληση ακινήτων τους.
- Μέγα μέρος των ιδίων εποπτικών κεφαλαίων τους είναι «χάρτινα», καθώς προέρχονται από τον λεγόμενο «αναβαλλόμενο φόρο» που έχει ημερομηνία λήξης. Τα ίδια κεφάλαια είναι το πλέον κρίσιμο μέγεθος για την «κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών», που αποτελεί προϋπόθεση για τη λειτουργία τους.
- Οι τράπεζες την ίδια στιγμή που ζητάνε διανομή μερίσματος δανείζονται πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για μακρότατα χρονικά διαστήματα με απίθανα επιτόκια μέχρι και 10%, προκειμένου να ενισχύσουν τα ίδια κεφάλαιά τους και όχι, βεβαίως, τη ρευστότητά τους, μια και οι ίδιες διακηρύττουν ότι έχουν αρκετή.
Σε τέτοιες συνθήκες, το λογικό είναι να μην διανεμηθεί μέρισμα και τα υπό διανομή κέρδη να παραμείνουν στην τράπεζα και να ενισχύσουν τα ίδια κεφάλαια. Ο κ. Μητσοτάκης, όμως, άλλα είχε στο μυαλό του.
Ψίχουλα στους καταθέτες
Μια μεγάλη κοινωνική κατηγορία που πλήττεται από την πολιτική των τραπεζών είναι οι καταθέτες. Ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη μετά την άνοδο του πληθωρισμού τα επιτόκια κυμαίνονται από 1,5%-2%, το ονομαστικό επιτόκιο που εισπράττουν είναι πολύ χαμηλότερο από τον πληθωρισμό, στην Ελλάδα οι καταθέσεις έχουν σχεδόν μηδενικό επιτόκιο. Στην Ελλάδα ο πληθωρισμός ξεπερνά ήδη το 9% σε ετήσια βάση, αλλά τα επιτόκια καταθέσεων είναι αμετάβλητα κοντά στο μηδέν.
Την ίδια στιγμή τα επιτόκια δανεισμού έχουν απογειωθεί, καθώς σε πολλά δάνεια, των στεγαστικών συμπεριλαμβανομένων, βάση είναι ένα σταθερό ποσοστό 1%-3% συν το Euribor τριμήνου, που ήδη έχει φτάσει στο 1,5% περίπου. Δηλαδή, ένας δανειολήπτης που πριν μερικούς μήνες που το Euribor ήταν αρνητικό πλήρωνε 3% τώρα πληρώνει 4,5%, δηλαδή 50% τόκους επιπλέον ετησίως.
Η ρελάνς Σταϊκούρα
Την περασμένη Πέμπτη έγινε νέα συνάντηση Σταϊκούρα-τραπεζιτών. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του υπ. Οικονομικών, μεταφέρθηκε η άποψη της κυβέρνησης που εναντιώνεται τελικά στη διανομή bonus στα στελέχη! (σ.σ.: άγνωστο βεβαίως κατά πόσο δεσμεύονται οι ίδιοι οι τραπεζίτες από την κυβερνητική έκκληση.) Παράλληλα, κοινοποιήθηκε η κυβερνητική απόφαση να στηριχθούν οι ευάλωτοι δανειολήπτες «χωρίς δημοσιονομικό κόστος», δηλαδή με κόστος των ιδίων των τραπεζών, και το σχετικό σχέδιο να παρουσιαστεί από τις τράπεζες εντός 15 ημερών, προφανώς πριν τη δημοσιοποίηση ημερομηνίας εκλογών (πάλι, δηλαδή, θα αποφασίσουν οι τραπεζίτες).
Ζητήθηκαν, επίσης, η αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων και η βελτίωση των επιδόσεων του εξωδικαστικού συμβιβασμού με κατάθεση νέων προτάσεων ως τις 31.12, αλλά και η μείωση των τραπεζικών προμηθειών. Είναι σαφές ότι οι τράπεζες θα αποφασίσουν, καθώς ακόμη και στην Εθνική που το 46,5% ανήκει στο Δημόσιο η κυβέρνηση δεν έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες, ως όφειλε να προβλέπει ο νόμος για το ΤΧΣ που αναθεωρήθηκε πρόσφατα.
Και στο βάθος ιδιωτικοποίηση της Εθνικής Τράπεζας
Μια πολύ περίεργη υπόθεση βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και μερικούς μήνες. Μια υπόθεση που όλα δείχνουν ότι τη χειρίζεται προσωπικά ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, και μάλιστα λίγο πριν τη διεξαγωγή γενικών εκλογών.
Η υπόθεση αφορά την πώληση του 20% της Εθνικής Τράπεζας στο «κρατικό επενδυτικό fund» της Σαουδικής Αραβίας.
Οι προνομιακές σχέσεις του Κ. Μητσοτάκη με το κατηγορούμενο διεθνώς για ακραίες πρακτικές ανελευθερίας καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας επαναβεβαιώθηκαν πριν από λίγο καιρό, με την επίσκεψη Σαλμάν στην Αθήνα. Φαίνεται όμως πως είχαν εδραιωθεί από την εποχή που η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στην πώληση πυραύλων αεράμυνας Patriot σε ένα καθεστώς και μια χώρα που έχει εξαπολύσει εδώ και σχεδόν εννέα χρόνια μια βάρβαρη επίθεση στη γειτονική της Υεμένη, προκαλώντας τεράστια ανθρωπιστική κρίση, πολύ χειρότερη από αυτή της Ουκρανίας. Μια επίθεση που πριν πολλούς μήνες καταδίκασε και ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπάιντεν.
Το εκπληκτικό στην περίπτωση Εθνικής-Σαουδαράβων είναι ότι δόθηκε προνομιακή ρήτρα αποκλειστικής διαπραγμάτευσης μεταξύ του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και του κρατικού fund της Σαουδικής Αραβίας PIF για την εξαγορά τού 20% της Εθνικής Τράπεζας. Δηλαδή ουδείς άλλος μπορεί να υποβάλει προσφορά!
Ζημιογόνος τακτική
Το μείζον βεβαίως είναι ότι σε μια τράπεζα στην οποία το Δημόσιο μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) ελέγχει το 46% περίπου, η κυβέρνηση επιλέγει προεκλογικά να δώσει το 20% και μία θέση στο Διοικητικό Συμβούλιο. Στην πραγματικότητα όμως ανοίγει τον δρόμο για τη σιωπηλή ιδιωτικοποίηση, χωρίς μάλιστα να αποζημιώνεται το Δημόσιο για τη μελλοντική απώλεια του μάνατζμεντ (που είναι υψηλού κόστους άυλη αξία, η οποία προφανώς δεν είναι ενσωματωμένη στην τρέχουσα αξία της μετοχής της Εθνικής Τράπεζας).
Το μάνατζμεντ συνήθως πωλείται με το μετοχικό πακέτο που εξασφαλίζει πλειοψηφία. Μετά όμως την απόκτηση του 20%, ουδείς εμποδίζει τους Σαουδάραβες να «μαζέψουν» ένα επιπλέον 10% από την ελεύθερη χρηματιστηριακή αγορά και να εμφανιστούν ως πλειοψηφών μέτοχος διεκδικώντας το μάνατζμεντ της Εθνικής. Αυτό είναι προφανώς το σχέδιο επί χάρτου. Αλλά…
Πριν έναν χρόνο
Οι Σαουδάραβες εκδήλωσαν το αρχικό τους ενδιαφέρον για την ΕΤΕ πριν από περίπου έναν χρόνο απευθείας στον Κ. Μητσοτάκη.
Αργότερα προσελήφθη η Rothschild (ως σύμβουλος του ΤΧΣ για την αποεπένδυση από τις τράπεζες). Το αρχικό της σχέδιο προέβλεπε τη διάθεση μετοχών Εθνικής από το Ταμείο μέσω βιβλίου προσφορών, με ανοιχτό το ενδεχόμενο μέρος τους να κατέληγε σε βασικό επενδυτή ή ομάδα βασικών επενδυτών.
Στην επίσκεψή του όμως στην Αθήνα τον περασμένο Ιούλιο, ο διάδοχος του θρόνου Σαλμάν ζήτησε και πήρε από τον Κ. Μητσοτάκη τη ρήτρα του αποκλειστικού υποψηφίου. Το Public Investment Fund (PIF) of Saudi Arabia εισήλθε, πριν περίπου έναν μήνα, σε περίοδο αποκλειστικών διαπραγματεύσεων με το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για το έως 20% του μετοχικού κεφαλαίου της Εθνικής Τράπεζας και μια θέση στο Διοικητικό της Συμβούλιο. Η περίοδος αποκλειστικότητας έληξε όμως χωρίς αποτέλεσμα στις 30 Νοεμβρίου, δημιουργώντας πολλά ερωτήματα για το αν το σαουδαραβικό ενδιαφέρον εξακολουθεί να υπάρχει. Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, δόθηκε, ως προβλεπόταν, παράταση.
Εγινε γνωστό επιπλέον ότι η σαουδαραβική πλευρά καθυστερεί σε δευτερεύοντα θέματα. Η προκαταρκτική αξιολόγηση -με βάση τα κριτήρια της ΕΚΤ- καταλληλότητας του επενδυτή αποτελεί αναγκαίο στάδιο. Οι Σαουδάραβες ήδη έχουν λάβει γνώση ότι δεν εμπίπτουν στην κατηγορία «ανεπιθύμητων» επενδυτών για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι μπορούν να λάβουν προέγκριση για την απόκτηση ειδικής συμμετοχής ως παθητικός μέτοχος (passive investor).
