Ενώ στο Αιγαίο επικρατεί ηρεμία, το διπλωματικό παιχνίδι για την Ανατολική Μεσόγειο εντείνεται σε τρία πεδία.
Το πρώτο πεδίο είναι η επανέναρξη των διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Το δεύτερο είναι οι διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση της ΑΟΖ.
Τέλος, το τρίτο πεδίο είναι η τριγωνική σχέση Αθήνας-Παρισιού-Βερολίνουυπό το πρίσμα της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης.
Οι διερευνητικές επαφές
Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις συνεχίζεται η πορεία προς την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας, οι οποίες είχαν διακοπεί το 2016 με απόφαση της Τουρκίας.
Η κυβέρνηση επιθυμεί να στείλει δύο μηνύματα:
- Δεν κάνει διάλογο υπό το καθεστώς απειλών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει να περάσουν κάποιες μέρες ηρεμίας μέχρι να αρχίσουν οι συνομιλίες.
- Συζητάει μόνο το θέμα την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών και όχι την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών ή την έκταση του ελληνικού εναέριου χώρου.
Είναι ενδεικτικά όσα είπε σήμερα στο briefing ο Στέλιος Πέτσας:
«Η χώρα μας διανύει μια δύσκολη και ταυτόχρονα κρίσιμη περίοδο, με ταυτόχρονες πολύ σοβαρές εξωγενείς προκλήσεις. Στα ανατολικά σύνορά μας, μετά τη ματαίωση της εξόδου του Oruc Reis, επανέρχεται η βασική προϋπόθεση για σχέσεις καλής γειτονίας: Η έμπρακτη αποκλιμάκωση από πλευράς της Τουρκίας των προκλητικών ενεργειών της. Αν αυτό γίνει, με συνέπεια και συνέχεια, τότε θα μπορούσαμε να είμαστε πιο αισιόδοξοι για την ειλικρινή στάση της Τουρκίας, ότι πράγματι επιθυμεί, με βάση το Διεθνές Δίκαιο και ειδικότερα τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, να συζητηθεί, η μια -και μόνη- εκκρεμότητα, που αφορά στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας».
Ωστόσο, στο κυβερνητικό στρατόπεδο φαίνεται όμως ότι υπάρχουν και άλλες απόψεις.
Ο πολύ στενός συνεργάτης του Αντώνη Σαμαρά, Χρύσανθος Λαζαρίδης, έγραψε σε άρθρο του στην Καθημερινή της Κυριακής:
«Διερευνητικός διάλογος» με την Τουρκία, έχει ήδη γίνει. Επί 20 χρόνια γίνεται! Έχουν ξεκαθαρίσει απολύτως οι θέσεις εκατέρωθεν:
- Εμείς θέλουμε επίλυση των διαφορών μας με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο ευνοεί τις δικές μας θέσεις.
- Εκείνοι θέλουν παράκαμψη του Διεθνούς Δικαίου, το οποίο δεν το έχουν προσυπογράψει – ακριβώς γιατί δεν ευνοεί τις δικές τους διεκδικήσεις εις βάρος μας.
Τώρα μας λένε κάποιοι, πως όσα προβλέπει το Διεθνές Δίκαιο υπέρ της Ελλάδας είναι... λέει, «μαξιμαλισμός» να τα ζητάμε! Εντάξει, παιδιά. Καταλάβαμε...»
Η Κύπρος
Ο ελληνοτουρκικός διάλογος περιπλέκεται ως ένα βαθμό από τις επικείμενες έρευνες του Barbaros εντός της κυπριακής ΑΟΖ, καθώς και από τις πληροφορίες ότι στο τραπέζι έχει μπει γενικό μορατόριουμ στις έρευνες υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η δήλωση του συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας Αλέξανδρου Διακόπουλου ότι είναι διαφορετικά πράγματα οι έρευνες του Barbaros στην Κύπρο που «δεν γίνονται για πρώτη φορά» και οι ενδεχόμενες έρευνες του Oruc Reis, προκάλεσαν αρνητικό αντίκτυπο στη Λευκωσία.
Γι΄αυτό ο κ. Διακόπουλος προχώρησε σε επανόρθωση σε συνέντευξή του στην κυπριακή εφημερίδα Σημερινή και τον δημοσιογράφο Μάριο Πούλλαδο.
Μάλιστα ο κ. Διακόπουλος τόνισε ότι:
«Δεν υπάρχει περίπτωση να δεχθεί η Κύπρος επίθεση και να μη βρεθεί ένοπλα η Ελλάδα στο πλευρό της. Μην ξεχνάτε ότι στην Κύπρο βρίσκεται μία από τις πιο ενισχυμένες και άρτια εξοπλισμένες Ταξιαρχίες των Ελληνικών Δυνάμεων, που είναι η ΕΛΔΥΚ».
Οι συνομιλίες με την Αίγυπτο
Το δεύτερο πεδίο του διπλωματικού παιχνιδιού είναι οι συνομιλίες με την Αίγυπτο για την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Μια ενδεχόμενη συμφωνία με το Κάιρο «σπάει» στην πράξη το τουρκολιβυκό σύμφωνο.
Είναι άλλωστε χαρακτηριστική η διαμαρτυρία του αιγυπτιακού ΥΠΕΞ για την τουρκική NAVTEX.
Η κυβέρνηση διαρρέει ότι είμαστε κοντά σε συμφωνία με την Αίγυπτο. Στο παρελθόν οι διαπραγματεύσεις «κόλλησαν» σε δύο ζητήματα:
- Πρώτον, στην επήρεια της ΑΟΖ της Κρήτης την οποία η ελληνική πλευρά έχει ζητήσει να είναι πλήρης.
- Δεύτερον, στο εύρος της περιοχής που θα καλύψει η συμφωνία. Έτσι κι αλλιώς, θα είναι τμηματική η οριοθέτηση της ΑΟΖ, αφού για να καλυφθεί και η περιοχή που ορίζει το Καστελόριζο απαιτείται, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, η σύμφωνη γνώμη της Τουρκίας. Το ζήτημα όμως είναι αν το όριο της συμφωνίας θα είναι ο 28ος Μεσημβρινός. Αν το όριο μετακινηθεί δυτικότερα, μένει εκτός συμφωνίας μεγάλο μέρος της Ρόδου.
Στη συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ με την Ιταλία έγινε δεκτή μειωμένη επήρεια για τα Διαπόντια νησιά (70%) και τις Στροφάδες (32%).
Ωστόσο, η Κρήτη δεν θεωρείται ανάλογη περίπτωση.
Είναι χαρακτηριστικά όσα είπε ο Αλέξης Τσίπρας στην ΚΕΑ του ΣΥΡΙΖΑ στις 27 Ιουνίου:
«Όποιοι θεωρούν ότι η Κρήτη μπορεί να έχει την ίδια επήρεια με κάποιο νησί όπως οι Οθωνοί ή με κάποιο μικρότερο νησί, όπως σωστά οδηγηθήκαμε σε συμφωνία για την ΑΟΖ, κάνουν λάθος. Είμαστε υπέρ μιας συμφωνίας, αλλά δεν μπορεί η συμφωνία αυτή να είναι όπως – όπως και ό,τι να’ ναι.»
Οι γαλλικές φρεγάτες
Ένα τρίτο πεδίο διπλωματικού παιχνιδιού είναι η σχέση της Αθήνας με το Παρίσι και το Βερολίνο. Η Γερμανία για πρώτη φορά στα χρονικά μεσολάβησε για την αποκλιμάκωση της ελληνοτουρκικής έντασης. Η γερμανική διαμεσολάβηση συνέπεσε με την ακύρωση της παραγγελία των δύο υπερσύγχρονων γαλλικών φρεγατών Belh@rra, η οποία ήταν στα στάδιο των υπογραφών. Επίσημη δικαιολογία ήταν ότι το κόστος τους (3,2 δισ.) υπερβαίνει τις αντοχές των δημόσιων ταμείων σε μια συγκυρία βαθιάς ύφεσης.
Ωστόσο, η κυπριακή κυβέρνηση φαίνεται να κινείται σε διαφορετική τροχιά.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Κυρικάκου Πιερίδη στην Εφημερίδα των Συντακτών, στις 28 Ιουλίου ο Νίκος Αναστασιάδης ενημέρωσε τους Κύπριους πολιτικούς αρχηγούς για τη στρατηγική ταύτιση συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας με τη Γαλλία, η οποία θα εκφραστεί με την παραχώρηση διευκολύνσεων προς το γαλλικό ναυτικό και την αεροπορία, καθώς και νέο εξοπλιστικό πρόγραμμα.
