Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (ΜΑΙΟΣ 1941)

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (ΜΑΙΟΣ 1941)

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ''ΕΡΜΗΣ'' (UNTERNEHMEN MERKUR)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Με την ονομασία αυτή έμεινε στην ιστορία η αεραποβατική επιχείρηση, που επιχείρησε η Ναζιστική Γερμανία κατά της Κρήτης στις 20 Μαΐου 1941 και η οποία έληξε δώδεκα μέρες μετά, την 1η Ιουνίου, με την κατάληψη της Μεγαλονήσου. Ήταν μία από τις σημαντικότερες μάχες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, με πολλές πρωτιές σε επιχειρησιακό επίπεδο. Μάχη της Κρήτης (Luftlandeschlacht um Kreta) ονομάζεται η επιχείρηση κατάληψης της Κρήτης από τους Γερμανούς κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, και συγκεκριμένα από το πρωί της 20ής Μαΐου 1941...

Με την επιχείρηση αυτή οι Γερμανοί κατάφεραν να καταλάβουν το νησί από τις Αγγλοελληνικές συμμαχικές δυνάμεις, ωστόσο αυτή τους η επιτυχία κόστισε τόσο πολύ ώστε να μην επιχειρήσουν ξανά άλλη αεροπορική έφοδο της ίδιας κλίμακας κατά την διάρκεια του πόλεμου.

Η απόφαση για την επίθεση στην Κρήτη ελήφθη από το Χίτλερ στις 25 Απριλίου 1941, λίγες μέρες μετά την παράδοση της ηπειρωτικής Ελλάδας στις δυνάμεις του Άξονα, και έλαβε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ερμής» («Unternehmen Merkur»). Ήταν αμυντική και όχι επιθετική επιχείρηση, όπως αποδείχθηκε αργότερα. Οι Γερμανοί είχαν ως στόχο να εξασφαλίσουν τα νοτιοανατολικά τους νώτα, ενόψει της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα (Εκστρατεία στη Ρωσία) και να εξορμήσουν στη Βόρεια Αφρική, με εφαλτήριο την Κρήτη, όπως πίστευαν οι Σύμμαχοι.

Τις παραμονές της επίθεσης, οι Σύμμαχοι είχαν τακτικό πλεονέκτημα σε ξηρά και θάλασσα, ενώ οι Γερμανοί στον αέρα. Έτσι, το Γερμανικό επιτελείο αποφάσισε να διεξαγάγει την επιχείρηση από αέρος με τη χρησιμοποίηση δυνάμεων αλεξιπτωτιστών σε ευρεία κλίμακα, για πρώτη φορά στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία. Επικεφαλής των Γερμανικών δυνάμεων τέθηκε ο πτέραρχος Κουρτ Στούντεντ, 51 ετών, βετεράνος πιλότος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Είχε στη διάθεσή του 1190 αεροπλάνα (πολεμικά και μεταγωγικά) και 29.000 άνδρες (αλεξιπτωτιστές και πεζικάριους), ενώ οι Ιταλοί θα συνεισέφεραν 3.000 στρατιώτες.

Την Κρήτη υπερασπίζονταν όσοι Έλληνες στρατιώτες είχαν παραμείνει στο νησί και δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Βρετανοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιωτικοί), που είχαν διεκπεραιωθεί από την κατεχόμενη Ελλάδα. Το γενικό πρόσταγμα είχε ο Νεοζηλανδός στρατηγός Μπέρναρντ Φράιμπεργκ, 52 ετών, βετεράνος και αυτός του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι υπερασπιστές της Μεγαλονήσου ανήρχοντο σε περίπου 40.000, αλλά είχαν ανεπαρκή και απαρχαιωμένο οπλισμό, ιδίως οι Έλληνες.

Στην περιοχή των Χανίων είχε εγκατασταθεί ο Βασιλιάς Γεώργιος Β' και η εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση υπό τον Εμμανουήλ Τσουδερό. Οι Σύμμαχοι γνώριζαν με μεγάλες λεπτομέρειες το Γερμανικό σχέδιο επίθεσης, αφού είχαν κατορθώσει για πρώτη φορά να σπάσουν του Γερμανικό κώδικα επικοινωνιών («Επιχείρηση Αίνιγμα»). Όμως, το πλεονέκτημα αυτό δεν το εκμεταλλεύτηκαν, εξαιτίας των διαφωνιών του Φράιμπεργκ με τους ανωτέρους του στο Λονδίνο. Οι Αμερικανοί δεν είχαν εισέλθει ακόμη στον Πόλεμο.

Η Γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε στις 8 το πρωί της 20ης Μαΐου 1941, με τη ρίψη αλεξιπτωτιστών σε δύο μέτωπα: στο αεροδρόμιο του Μάλεμε και στην ευρύτερη περιοχή των Χανίων. Τα πρώτα κύματα των αλεξιπτωτιστών ήταν εύκολη λεία για τους Νεοζηλανδούς και τους Έλληνες που υπεράσπιζαν το Μάλεμε. Στις μάχες έλαβε μέρος και μεγάλος αριθμός αμάχων με ό,τι όπλο είχε στη διάθεσή του, από μαχαίρια ως όπλα από την εποχή της Κρητικής Επανάστασης.

Η συμμετοχή χιλιάδων αμάχων στις επιχειρήσεις ήταν ένας παράγων που δεν είχαν υπολογίσει οι Γερμανοί σχεδιαστές της επιχείρησης. Πίστευαν ότι οι Κρητικοί, γνωστοί για τα αντιμοναρχικά τους αισθήματα, θα υποδέχονταν τους Γερμανούς ως ελευθερωτές. Μία ακόμη λανθασμένη εκτίμηση της Γερμανικής αντικατασκοπείας υπό τον ναύαρχο Βίλχελμ φον Κανάρις ήταν ο αριθμός των μαχητών στην Κρήτη, τους οποίους υπολόγιζαν σε μόνο 5.000 άνδρες.

Στις 4 το απόγευμα της 20ης Μαΐου ένα νέο κύμα αλεξιπτωτιστών έπεσε στο Ρέθυμνο και μία ώρα αργότερα στο Ηράκλειο. Τώρα, οι μάχες διεξάγονταν σε τέσσερα μέτωπα: Χανιά, Μάλεμε, Ρέθυμνο και Ηράκλειο. Η πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης έληξε με μεγάλες απώλειες για τους Γερμανούς και αβέβαια έκβαση. Ο διοικητής των Γερμανικών δυνάμεων, πτέραρχος Κουρτ Στούτεντ, απογοητευμένος από την εξέλιξη των επιχειρήσεων, σκέφθηκε ακόμη και την αυτοκτονία, αναλογιζόμενος την υπόσχεση που είχε δώσει στον Φύρερ για μια εύκολη νίκη.

Το βράδυ της ίδιας μέρας, μετά από μεγάλες περιπέτειες, ο βασιλιάς Γεώργιος Β' και η εξόριστη Ελληνική κυβέρνηση μεταφέρθηκαν με Βρετανικό πολεμικό στην Αίγυπτο. Από τα ξημερώματα της 21ης Μαΐου οι μάχες συνεχίσθηκαν με ιδιαίτερη σφοδρότητα και στα τέσσερα μέτωπα. Οι Γερμανοί επικεντρώθηκαν στην κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε, όπως ήταν ο πρωταρχικός τους στόχος και τα κατάφεραν προς το τέλος της ημέρας. Επωφελήθηκαν από την ασυνεννοησία στις τάξεις των Συμμάχων, αλλά υπέστησαν και πάλι μεγάλες απώλειες.

Ανάμεσα στους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές που κατέλαβαν το Μέλεμε ήταν μια μεγάλη προσωπικότητα του αθλητισμού και της πυγμαχίας, ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής βαρέων βαρών Μαξ Σμέλινγκ, 36 ετών, που έφερε το βαθμό του δεκανέα. Η κατάληψη του αεροδρομίου ήταν στρατηγικής σημασίας για την εξέλιξη των επιχειρήσεων. Οι Γερμανοί άρχισαν να μεταφέρουν μεγάλες δυνάμεις από την Ελλάδα και με τον σύγχρονο οπλισμό που διέθεταν ήταν θέμα χρόνου η κυριαρχία τους στη Μεγαλόνησο.

Στις 28 Μαΐου οι Γερμανοί είχαν απωθήσει τις συμμαχικές δυνάμεις προς τα νότια, καθιστώντας τον αγώνα τους μάταιο. Έτσι, το Λονδίνο αποφάσισε την απόσυρση των δυνάμεων της Κοινοπολιτείας από την Κρήτη και τη μεταφορά τους στην Αίγυπτο. Όσες μονάδες δεν τα κατάφεραν, παραδόθηκαν στους Γερμανούς. Πολλοί Έλληνες μαχητές και μαζί τους 500 Βρετανοί ανέβηκαν στα απρόσιτα βουνά της Κρήτης για να συνεχίσουν τον αγώνα. Την 1η Ιουνίου, με την παράδοση 5.000 μαχητών στα Σφακιά, έπεσε η αυλαία της Μάχης της Κρήτης.

Οι απώλειες για τους Συμμάχους ήταν: 3.500 νεκροί, 1.900 τραυματίες και 17.500 αιχμάλωτοι. Οι Γερμανοί, σύμφωνα με δικά τους στοιχεία, είχαν 3.986 νεκρούς και αγνοούμενους, 2.594 τραυματίες, ενώ έχασαν 370 αεροπλάνα. Σύμφωνα, όμως, με συμμαχικούς υπολογισμούς, οι Γερμανικές απώλειες ξεπέρασαν τις 16.000.

Η Μάχη στην Κρήτη ονομάστηκε και «Νεκροταφείο των Γερμανών αλεξιπτωτιστών», εξαιτίας των μεγάλων απωλειών τους, γεγονός που ανάγκασε τον Χίτλερ να διατάξει τον τερματισμό κάθε αεραποβατικής επιχείρησης στο μέλλον. Από την πλευρά τους, οι Σύμμαχοι εντυπωσιάστηκαν από τις μεγάλες δυνατότητες των αλεξιπτωτιστών στη μάχη και δημιούργησαν τις δικές τους αεραποβατικές δυνάμεις.

Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Η εδαφική ακεραιότητα και η ανεξαρτησία της Ελλάδας απειλείται ξανά κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι πανίσχυρες δυνάμεις του Άξονα, η Γερμανία και η Ιταλία αποσκοπούν στην παγκόσμια κυριαρχία. Προτού ο Μουσολίνι ζητήσει την παράδοση της Ελλάδας θα προσπαθήσει ύπουλα να την πλήξει. Θα τορπιλίσει ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο, στην Τήνο το εύδρομο ΕΛΛΗ, που σημαιοστολισμένο ναυλοχούσε εκεί.

Η αριθμητική και τεχνολογική υπεροχή των Γερμανών και Ιταλών σε όλους τους τομείς κάνουν την ιδέα και μόνο της αντίστασης - πόσο μάλλον της νίκης - να μοιάζει χίμαιρα. Γι' αυτό και το ΟΧΙ της ηγεσίας που ενεκολπώθη και βροντοφώναξε η ψυχή του Ελληνικού λαού στο Ιταλικό τελεσίγραφο, άφησε άναυδη τη Παγκόσμιο κοινή γνώμη που θεωρούσε αναπόφευκτη τη νίκη του Άξονα. Η αλαζονεία του Μουσολίνι δέχεται ηχηρό κόλαφο από το ψυχωμένο στρατό μας. Ο στόλος μας με αιχμή δόρατος τα ηρωικά μας υποβρύχια διακρίνεται.

Η επακόλουθη Γερμανική εισβολή καταφέρει σοβαρά πλήγματα στον Ελληνικό στόλο, όμως εκείνος δεν πτοείται. Μετά την κατάληψη της Κρήτης στις 20-28 Μαΐου του 1941 από τους Γερμανούς, το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, το μόνο από όλα τα Ναυτικά των Ευρωπαϊκών κρατών που κατελήφθησαν από τον Άξονα, δεν παρεδόθη, αλλά και σύσσωμος ο Ελληνικός Στόλος, όσος δηλαδή διεσώθη από τις επιχειρήσεις στη Μάχη της Ελλάδας κατά του Άξονα, έπλευσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Εκεί, μαζί με διαφυγόντες από την κατεχόμενη Ελλάδα, άνδρες του Στρατού Ξηράς και της Πολεμικής Αεροπορίας, συνέχισε τον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων όχι μόνο μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας τον Οκτώβριο του 1944, αλλά μέχρι την τελική νίκη των Συμμάχων στην Ευρώπη, που πραγματοποιήθηκε με την πλήρη κατάρρευση της Γερμανίας το Μάιο του 1945. Τα επιτεύγματα και ο ηρωισμός των Ελλήνων ναυμάχων προσέδωσαν στον αγώνα αίγλη αρχαίου μεγαλείου.

Τα κατορθώματα των θρυλικών πλοίων Α/Τ ΟΛΓΑ, ΑΔΡΙΑΣ και του Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ δε λησμονιούνται. Η συμμετοχή των Ελληνικών πλοίων στις αποβάσεις της Νορμανδίας και Νότιας Γαλλίας αποτελεί την κορωνίδα της δράσης του Ελληνικού Ναυτικού εκείνη την περίοδο.

Ας σημειωθεί και ότι:

1) Τα λαμπρά κατορθώματα του Ελληνικού στρατού στη Βόρειο Ήπειρο είχαν ως στήριξη το Ελληνικό εμπορικό ναυτικό, το οποίο σε μια άλλη αδιανόητη εποποιία επέτυχε τη μεταφορά μεγάλου αριθμού ανδρών και εφοδίων προς το μέτωπο χωρίς καμία απώλεια. Παράλληλα το Ελληνικό πολεμικό ναυτικό όχι μόνο προστάτευε με πλήρη ασφάλεια τις νηοπομπές, αλλά προέβαινε και σε επικίνδυνες εξορμήσεις στην Αδριατική αντιμετωπίζοντας ένα εχθρικό στόλο δεκαπλασίας ισχύος και δυνάμεως.

Συνέπεια αυτών ήταν το Αιγαίο και το Ιόνιο να μείνουν απόρθητα ακόμα και από τα σχεδόν υπερσύγχρονα θωρηκτά του Ιταλικού στόλου. Οι σχετικά μικρές Ελληνικές ναυτικές δυνάμεις υπήρξαν το φόβητρο του Ιταλικού Ναυτικού Γενικού Επιτελείου.

2) Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό είχε την τιμή να δεχθεί μόνο αυτό μαζί με τους Βρετανούς την παράδοση του Ιταλικού Στόλου μετά την ανακωχή της 8ης Σεπτεμβρίου 1943. Είχε ακόμα την τιμητική συμμετοχή του με δύο κορβέτες στη μεγάλη Συμμαχική Απόβαση της Νορμανδίας στις 6 Ιουνίου 1944 και 4 φορτηγά πλοία του Εμπορικού Ναυτικού.

Το «ΑΓIOΣ ΣΠYPIΔΩN» με πλοίαρχο το Γεώργιο Σαμοθράκη, το «ΓEΩPΓIOΣ Π.» με την πλοιαρχία του Δημητρίου Παρίση, το «ΑMEPIKH» με τη διακυβέρνηση του Σπυρίδωνα Θεοφιλάτου και το «EΛΛAΣ» με την πλοιαρχία του Γεωργίου Τριλίβα. Ακόμα 8 Ελληνικά πολεμικά συμμετείχαν στην απόβαση της Νοτίου Γαλλίας την 15η Αυγούστου 1944, μάλιστα ο ίδιος ο Τσώρτσιλ που παρευρίσκονταν εκεί χαιρέτησε με μήνυμα το ηρωικό Ελληνικό ναυτικό.

3) Το Ελληνικό Εμπορικό Ναυτικό θρήνησε πάνω από 2.000 άνδρες κατά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο και το 60% των ωκεανοπόρων πλοίων του από τα 600 ατμοκίνητα πλοία και τα 700 πετρελαιοκίνητα καΐκια. Οι Ελληνικές απώλειες των εμπορικών μας πλοίων έφθασαν στο 14% του συνόλου των συμμαχικών απωλειών σε όλες τις θαλάσσιες επιχειρήσεις ένα τεράστιο ποσοστό για μια μικρή χώρα. Το Πολεμικό Ναυτικό έχασε κατά τη διάρκεια του Πολέμου 28 μάχιμα πλοία και 700 άνδρες.

ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ Ν.Α ΕΡΥΡΩΠΗ

Δέκα έξι ημέρες μετά την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου (12 Νοεμβρίου 1940) ο Χίτλερ σε οδηγίες επιχειρήσεων εκδηλώνει τις προθέσεις του για την κατάληψη της Ελλάδας, για να καταστή δυνατή ή χρησιμοποίησις των Γερμανικών εναέριων δυνάμεων εναντίον στόχων στην Ανατολική Μεσόγειο και για να διασφάλιση το νότιο πλευρό κατά τις μελλοντικές στη Ρωσία επιχειρήσεις του.

Βραδύτερον, την 13ην Δεκεμβρίου 1940, εκδίδεται ή ύπ' άριθ. 20ή διαταγή γενικών κατευθύνσεων, διά της όποιας καθορίζετε ή αποστολή της αεροπορίας καθ' όλες τις φάσεις της επιθέσεως κατά της Ελλάδος και, έφ' όσον καθίστατε δυνατόν, έπρεπε να καταληφθούν Βρετανικά στηρίγματα επί των Ελληνικών νήσων για απόβαση από αέρος.

Κατά την εξέλιξη της Γερμανικής Επιθέσεως εναντίον τής Ελλάδος και εν όψει των ανωτέρω προθέσεων του Χίτλερ, ο Πτέραρχος Λώρ (Loehr), Διοικητής του 4ου Γερμανικού Αεροπορικού Στόλου, στον όποιον είχαν ανατεθεί οι αεροπορικές επιχειρήσεις στην Ν.Α. Ευρώπη, υπέβαλε στον Στρατάρχη Γκαίριγκ (την 15ην Απριλίου 1941) σχέδιο περί καταλήψεως της Κρήτης, το όποιο είχε εκπονηθεί από τον Αντιπτέραρχο Στούντεντ (Student) Διοικητού του XI Αεροπορικού Σώματος.

Την ίδια ημέρα, ή Ανωτάτη Διοίκησις του Στρατού υπέβαλε σχέδιο περί καταλήψεως τής Μάλτας. Την 20ήν Απριλίου 1941 ο Χίτλερ, επειδή οι διατιθέμενες δυνάμεις δεν επαρκούσαν για την εφαρμογή και των δύο σχεδίων (κατάληψις Μάλτας και Κρήτης), σε σύσκεψη στην οποία συμμετείχε και ο Στούντεντ, απεφάσισε να προηγηθεί η επιχείρηση προς την κατάληψη της Κρήτης.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Με την είσοδο στον πόλεμον τής "Ελλάδος, οι Βρετανοί αναλαμβάνουν την ευθύνη ασφαλείας της Κρήτης μετά από συμφωνία με την Ελληνική Κυβέρνηση και η εδρεύουσα στην Κρήτη Μεραρχία μεταφέρεται στην Ήπειρο, για τις ανάγκες του υπ' όψιν μετώπου. Oι Βρετανοί αρχικώς προέβησαν στην οργάνωση βάσης καυσίμων στον κόλπο της Σούδας και απέστειλαν διαδοχικά για την ασφάλεια του νησιού ελάχιστες δυνάμεις, δεδομένης της κυριαρχίας του Βρετανικού στόλου στην Μεσόγειο.

Κατ' αυτόν τον τρόπο αφίχθησαν διαδοχικά μέχρι τέλους Μαρτίου 1941, το Επιτελείο τής 14ης Βρετανικής Ταξιαρχίας, το 2ον τάγμα της Υόρκης και Λάγκαστερ, το 2ον τάγμα τής Μαύρης Φρουράς, το 1ον τάγμα των Ουαλλών, μία Μονάδα Καταδρομών μικράς δυνάμεως για την διενέργειαν εγχειρημάτων, κατά της Δωδεκανήσου. Η 14η Β.Τ. είχε ως αποστολή να προάσπιση την ναυτική βάση ανεφοδιασμού στον κόλπον της Σούδας και σε συνεργασία μετά των Ελληνικών δυνάμεων να εμποδίσει και να απόκρουση κάθε απόπειρα εισβολής του εχθρού στο νησί.

Από της 1ης Μαρτίου 1941 ή κατά τής Ελλάδος Γερμανική Επίθεση αναμένετο από ημέρα σε ημέρα, μετά την είσοδο στη Βουλγαρία των εις Ρουμανία σταθμευόντων Γερμανικών στρατευμάτων. Ταυτοχρόνως, τα Βουλγαρικά αεροδρόμια καταλαμβάνονταν από τις Γερμανικές Αεροπορικές Μονάδες. Ή νέα αυτή απειλή οδήγησε το Βρετανικό Στρατηγείο στην απόφαση, ότι ή Κρήτη έπρεπε να παύση να θεωρείται ως μία απλή βάση εφοδιασμού ες καύσιμα και ότι έπρεπε να οργανωθεί ως μία βάση Ναυτική και Αεροπορική, η δε σχετική απόφαση ελήφθη την 1ην Απριλίου του 1941.

Την 29ην Μαρτίου απεστάλη στο νησί ο Διοικητής τής MNBDO (MOBIL NAVAL BASE DEFENSE ORGANISATION - Οργανισμός Κινητής Αμύνης Ναυτικών Βάσεων) Υποστράτηγος Ουέστων, με εντολή να μελετήσει το όλο θέμα της άμυνας του νησιού. Την 15ην Απριλίου 1941 υπέβαλε έκθεση κατά την οποία ή Σούδα και το Ηράκλειο εθεωρούντο περιοχές ζωτικής σημασίας και προτείνει την σοβαρά ενίσχυση σε δυνάμεις και μέσα. Προς τις προτάσεις του ανωτέρω υποστρατήγου συμφώνησε το Γενικό Στρατηγεΐο Μέσης Ανατολής.

Ενώ συνετελούνταν η εκ της Ελλάδος αποχώρηση από 25 έως 30 Απριλίου (έξεκενώθησαν στο σύνολο 45.000 περίπου άνδρες προς Κρήτη και Αίγυπτο, εκ των οποίων 25.000 παρέμειναν τελικά στην Κρήτη, πολλοί άοπλοι, άνευ ατομικών ειδών και άνευ βαρέος οπλισμού και οχημάτων), διατάχθηκε ο Διοικητής του Εκστρατευτικού Σώματος στην Ελλάδα Στρατηγός Ουίλσων (την 28ην Απριλίου 1941), να μελετήσει και να αναφέρει τις απαιτούμενες προς τούτο κατάλληλες δυνάμεις εκ των στο νησί ευρισκόμενες.

Οι υπόλοιπες θα μεταφέρονταν στην Αίγυπτο, όπου υπήρχε μεγίστη ανάγκη στρατευμάτων. Κατόπιν γενομένης σύσκεψης, ο Στρατηγός Ουΐλσων ανέφερε, ότι θεωρεί δυνατή βίαια απόβαση των Γερμανών από αέρος και θαλάσσης υπό την κάλυψη της αεροπορίας των, οπότε η επέμβαση του Βρετανικού στόλου θα ήταν δύσκολη, δεδομένου ότι η Γερμανική αεροπορική υποστήριξη μιας τέτοιας επιχείρησης θα ήταν τεράστια σε σύγκριση με τις δυνατότητες της Βρετανικής Αεροπορίας.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες το να διατηρήσουν δυνάμεις στο νησί ήταν μία δυσχερής αποστολή, εκτός εάν ήταν δυνατή ή διατήρησις στο νησί μιας επαρκούς δυνάμεως Στρατού ξηράς, Αεροπορίας και Στόλου. Ως ελάχιστες δυνάμεις πρότεινε τρεις ταξιαρχίας των τεσσάρων ταγμάτων, ένα μηχανοκίνητο τάγμα και επί πλέον τις δυνάμεις της MNBDO για τον κόλπο της Σούδας.

Επίσης ούτε οι προπαρασκευές αμύνης κατά σοβαρής εκτάσεως εχθρικής προσβολής είχαν αρχίσει ακόμη μέχρι τέλους Απριλίου, καίτοι από εξαμήνου ή Κρήτη τελούσε υπό Βρετανική ευθύνη. Ή Κρήτη, παρά τις περί του αντιθέτου απόψεις του Βρετανού Πρωθυπουργού, ο όποιος φιλοδοξούσε να δει την Κρήτη οργανωμένη σε ένα δεύτερον Σκάπα Φλόου (εκ των σπουδαιότερων βάσεων του Βρετανικού στόλου στον Ατλαντικό στις Όρκάδας νήσους).

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Την V Μεραρχία η οποία μεταφέρθηκε στην Ηπειρωτική Ελλάδα, αντικατέστησε η από αυτήν συγκροτηθείσα Στρατιωτική Διοίκησις Χανίων, έχουσα υπό τις διαταγές της τα έμπεδα Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Υπό των Έμπεδων οργανώθηκαν συνολικά τρία τάγματα πεζικού, των δύο λόχων το καθένα και διμοιρίες πολυβόλων Σαίντ Έτιέν. Με την δύναμη αυτή και με των εις το νησί Βρετανικών δυνάμεων, φρουρείτο ή νήσος με την κάλυψη του Βρετανικού στόλου της Μεσογείου. Κατά τον μήνα Ιανουάριο 1941 τα τρία τάγματα μεταφέρθηκαν στην Ηπειρωτική Ελλάδα.

Έτσι παρέμειναν στο νησί οι πυρήνες των Έμπεδων, με δύναμη κυρίως εκ διερχομένων οπλιτών και με οπλισμό 1000 τυφεκίων Γκρά, μιας δωδεκάδας πολυβόλων Σαίντ-'Ετιέν και 40 περίπου οπλοπολυβόλων ύποδ. 1915. Προς ενίσχυση της άμυνας του νησιού αποφασίσθηκε από το Γενικό Στρατηγείο κατά τον μήνα Δεκέμβριο 1940, η οργάνωση Μονάδων Πολιτοφυλακής, αποστολή των οποίων θα ήταν ή ασφάλεια τεχνικών έργων και ευπαθών εν γένει σημείων από ενδεχομένη δράση αλεξιπτωτιστών ή αμφίβιων ενεργειών, η δε δύναμή τους θα ανέρχεται σε 3.000 περίπου άνδρες.

Κατά τον μήνα Φεβρουάριο 1941 η δύναμη της πολιτοφυλακής ελαττώθηκε σε 1500 περίπου και οργανώθηκαν τελικά τέσσερα τάγματα, ένα για κάθε Νομό. Οι Βρετανοί είχαν υποσχεθεί τον εξοπλισμό της πολιτοφυλακής, πλην όμως μέχρι της Γερμανικής αεραποβατικής ενέργειας δεν πραγματοποιήθηκε. Κατά τον μήνα Μάρτιο του 1941, προς ενίσχυση των εν Κρήτη δυνάμεων, μεταφέρθηκε σ' αυτήν ή Σχολή οπλιτών χωροφυλακής, συνολικής δύναμης 15 Αξιωματικών και 900 περίπου οπλιτών, η οποία εγκαταστάθηκε στο Ρέθυμνο.

Επίσης, η πρόβλεψη της συνέχισης του πολέμου εκτός της Ηπειρωτικής Ελλάδας και για να (οι κληθέντες προς εκπαίδευση νεοσύλλεκτοι κλάσεων 1940 και 1941) εκπαιδευθούν απερίσπαστοι κατά το δυνατόν εκ των πολεμικών γεγονότων, οδήγησε την Ελληνική στρατιωτική Ηγεσία στην απόφαση να μεταφέρει στην Κρήτη το 2ον δεκαπενθήμερο του Απριλίου 1941 οκτώ τάγματα από τα κέντρα εκπαιδεύσεως Πελοποννήσου. Οι εν λόγω νεοσύλλεκτοι είχαν μια ολιγοήμερη και υποτυπώδη εκπαίδευση.

Η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων μετακινήθηκε με βενζινόπλοια, αφίχθηκε στο Κολυμπάρι Χανίων την 29ην Απριλίου 1941, μετά από αυθόρμητη ενεργεία ορισμένων αξιωματικών και μαθητών της Σχολής.

Η ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Δεν υπήρχε καμιά ελπίδα να συνεχισθεί ο τακτικός ένοπλος αγώνας στην Ηπειρωτική Ελλάδα, τότε ο Βασιλεύς των Ελλήνων Γεώργιος Β' και ή κυβέρνηση Τσουδερού αποφάσισαν την συνέχισή του, όπου ήταν δυνατόν να διεξαχθεί αυτός, σύμφωνα προς την γενική γραμμή τής Εθνικής και εντίμου πολιτικής, την οποία η Ελλάδα ακολούθησε έναντι των φίλων και συμμάχων της και έναντι του εαυτού της. Γι' αυτό, ο Βασιλεύς με τον πρίγκιπα Πέτρο, ο Πρωθυπουργός 'Εμμ. Τσουδερός και μερικά μέλη της Κυβέρνησης, επιβαίνοντες σε Βρετανικό υδροπλάνο, αφίχθησαν την 23ην Απριλίου στην Κρήτη.

Η προσθαλάσσωση του υδροπλάνου έγινε στον κόλπον της Σούδας, ο όποιος μόλις προ ολίγου τον είχαν βομβαρδίσει. Την Ιδίαν ημέρα με διάγγελμα προς τον Ελληνικό Λαό και προς τον κόσμο ολόκληρο, ο Βασιλεύς «δήλωνε την απόφαση του έθνους, όπως συνέχιση τον αγώνα μέχρι τής τελικής νίκης». Μετά τον Βασιλιά άφίχθη στην Κρήτη και ο στην Ελλάδα πρεσβευτής τής Μ. Βρετανίας.

Ο Βασιλεύς και ή Κυβέρνηση από τις πρώτες ώρες της άφίξεώς των άρχισαν την προσπάθεια για να επιτύχουν τον εξοπλισμό των κατοίκων και του στην Κρήτη Ελληνικού Στρατού, καθώς και την ισχυροποίηση των στην Κρήτη Βρετανικών δυνάμεων, και μάλιστα στην αεροπορία. Προέβησαν προς τούτο σε έντονες ενέργειες, τόσον προς τις εν Κρήτη Βρετανικές Στρατιωτικές Αρχές, όσον και προς την Βρετανική Κυβέρνηση μέσω του εν Κρήτη Βρετανού πρεσβευτού.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ 

Η Στρατιωτική Αξία του Νησιού 

Η Κρήτη, βρίσκεται στο μέσον της Ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, αποτελεί φυσικό τμήμα της προστατευτικής γραμμής Γιβραλτάρ - Μάλτα - Κύπρος - Συρία. Από την Κρήτη και μόνον ήταν δυνατόν να εκτελούνται κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου οι από της διώρυγας του Σουέζ προς την Μ. Βρετανία μεταφορές, από τις πηγές ανεφοδιασμού της Αυστραλίας και Ινδίας, ως και από την Μεγάλη Βρετανία προς την Μ. Ανατολή για τις ανάγκες των εκεί διεξαγόμενων επιχειρήσεων.

Ευνόητη είναι η μεγάλη σημασία την οποία είχε για τους Βρετανούς, η παρ' αυτών κατοχή του νησιού ή τουλάχιστον η παραμονή του νησιού σε φίλια χέρια. Κατεχόμενη λοιπόν, από τις συμμαχικές δυνάμεις, η Κρήτη παρείχε τα παρακάτω πλεονεκτήματα :

(1) Παρενέβαλλε μεγάλες δυσχέρειες στην εχθρική αεροπορία για την διενέργεια προσβολών κατά των στην Βόρεια Αφρική Βρετανικών βάσεων, των εχθρικών αεροπορικών δυνάμεων που ήταν υποχρεωμένοι να εξορμούν από απομακρυσμένα αεροδρόμια.

(2) Μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους συμμάχους ως προκεχωρημένη αεροναυτική βάση, η οποία θα αποτελούσε σοβαρή απειλή κατά των Ρουμανικών πηγών πετρελαίου και των υπολοίπων στην Ν.Α. Ευρώπη στόχων και περισσότερο των αμφιβίων επιχειρήσεων προς τις ακτές και τα νησιά του Αιγαίου και της Δωδεκανήσου, η οποία Κρήτη θα έλεγχε την θαλάσσια και εναέρια επικοινωνία με την υπόλοιπη Ευρώπη. Το νησί μειονεκτούσε στο ότι οι ζωτικοί χώροι του βρίσκονται επί της βόρειας ακτής, εύκολοι σε αιφνιδιαστική από αέρος προσβολή.

(3) Επιπλέον η Κρήτη ήταν πολύτιμο εθνικό έδαφος, η δε διατήρηση αυτής ελεύθερης, είχε τεράστια εθνική, ηθική και πολιτική σημασία για την Ελλάδα, γιατί στην εξεταζόμενη χρονική περίοδον ήταν το μόνον ελεύθερο τμήμα της Ελληνικής επικρατείας που διαθέτει Ελληνική και Βρετανική πολεμική Ισχύ και ήταν ακόμη η έννοια και η ουσία του Ελευθέρου Ελληνικού Κράτους, με την παρουσία του Βασιλέως, της Κυβέρνησης, καθώς και των εθνικών ένοπλων δυνάμεων.

Αντιθέτως, καταλαμβανόμενη η Κρήτη από τις δυνάμεις του Άξονα, παρείχε στις δυνάμεις αυτού τα εξής στρατηγικά πλεονεκτήματα:

(1) Επέτρεπε την άμεση αεροπορική απειλή των δια της Μεσογείου διενεργουμένων μεταφορών των αντιπάλων του και εναντίον τού Βρετανικού Στόλου, τον όποιον θα μπορούσε να απωθήσει προς τα παράλια της Βορείου Αφρικής και να διευκολύνει κατόπιν τούτου την δράση του Ιταλικού Στόλου στην Μεσόγειο.

(2) Αποτελούσε βάση εξορμήσεως προς τον χώρο της Μέσης Ανατολής και γενικότερα της Βορείου Αφρικής.

(3) Καθιστά, την Τουρκία να παραμείνει ουδέτερη ή φίλη του Άξονα, και τό Αιγαίο μια φιλογερμανική και φιλοαξονική λίμνη επικοινωνίας χωρίς καμία ναυτική ενόχληση με τα λιμάνια του Ευξείνου, όπως και της Αδριατικής διάμεσου του Ισθμού της Κορίνθου.

Η Εδαφική Διαμόρφωση - Εγκαταστάσεις 

Από απόψεως μορφολογίας του εδάφους, η Κρήτη κατά το μεγαλύτερο τμήμα της είναι ορεινή, διασχισμένη καθ' όλην την έκταση τής από Δυτικά προς Ανατολικά από ψηλά και απόκρημνα βουνά. Στο Βόρειο διαμέρισμα, λόγω των ομαλών κλίσεων των προς την θάλασσα κατερχομένων αντερεισμάτων, δημιουργούνται πολύ ευρείες κοιλάδες, ομαλοί αιγιαλοί με αμμώδεις ακτές και φυσικοί λιμένες, όπως η κοιλάδα Αλικυανού - Αγυϊάς, οι αιγιαλοί Καοτελλίου, Γεωργιουπόλεως, Χανίων, Ρεθύμνου, Ηρακλείου, πολύ κατάλληλοι για αποβάσεις από θαλάσσης ή αέρος και ο λιμένας της Σούδας.

Αντιθέτως στο Νότιο διαμέρισμα, λόγω των απότομων κλίσεων των οροσειρών μέχρι τη θάλασσα, δεν υπάρχουν φυσικοί λιμένες, εκτός μικρών όρμων, όπως της Χώρας Σφακιών. Από απόψεως συγκοινωνιών, η μόνη κυρία οδική αρτηρία έβαινε κατά μήκος τής Βόρειας ακτής, σκυρόστρωτος κατ' εκείνη την εποχή, και συνέδεε το Καστέλλι με το Μάλεμε, τα Χανιά, το Ρέθυμνο, το Ηράκλειο, τον Άγιο Νικόλαο και την Σητεία και προς Νότο την Ιεράπετρα. Ακόμη χειρότερα ήταν η κατάσταση των κατευθυνόμενων οδών από Βορρά προς Νότο.

Από το Μάλεμε προς Παλαιοχώραν και από το Ηράκλειο προς το Τυμπάκι αμαξιτοί οδοί απλής κυκλοφορίας κατευθύνονταν προς τις Νότιες ακτές, ενώ 5 χιλ. ανατολικά της Σούδας και από το Ρέθυμνο, παρόμοιοι οδοί έφθαναν περί τα δύο χιλιόμετρα άνωθεν των όρμων Χώρας Σφακιών και της Πλάκας, αντιστοίχως. Το Ηράκλειο είχε εκσυγχρονισμένες λιμενικές εγκαταστάσεις, στις όποιες μπορούσαν να δένουν πλοία εκτοπίσματος μέχρι 3000 τόννων, ενώ στον κόλπον της Σούδας δεν υπήρχαν σοβαρές εγκαταστάσεις.

Στα Χανιά οι παλιές προκυμαίες δεν μπορούσαν να δεχθούν τίποτε άλλο παρά μόνον πολύ μικρά σκάφη και στο Ρέθυμνο τα πλοία μπορούσαν να εκφορτωθούν μόνον δια φορτηγίδων. Ένα σύγχρονο για εκείνη την εποχή αεροδρόμιο είχε κατασκευασθεί στο Ηράκλειο, ενώ στο Μάλεμε ένας ημιτελής διάδρομος προσγειώσεως ήταν διευθετημένος επί της άμμου και στο Ρέθυμνο μία στενή λωρίδα προσγειώσεως έβαινε παραλλήλως προς τον δρόμο 10 χιλ. ανατολικά της πόλης, πλησίον του χωριού Πηγή.

Στο Μάλεμε και το Ρέθυμνο οι διάδρομοι προσγειώσεως δεν επιτρέπουν την προσγείωση καταδιωκτικών αεροπλάνων και μόνον το αεροδρόμιο του Ηρακλείου ήταν κατάλληλο προς τούτο. Από πλευράς επικοινωνιών, οι τηλεγραφικές και τηλεφωνικές ήταν στοιχειώδεις, ενώ βαθιά υποβρύχια καλώδια συνέδεαν την Σούδα και το Ηράκλειο με την Αλεξάνδρεια.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ & ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Σκοπός της κατάληψης της Κρήτης από τους Γερμανούς ήταν η χρησιμοποίηση της νήσου σαν αεροπορική βάση εναντίον της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ιδιαίτερα ως βάση για την προστασία των θαλάσσιων επικοινωνιών στο Αιγαίο από Βρετανικές επιθέσεις που προέρχονταν από την Αλεξάνδρεια και ιδιαίτερα για την προστασία της μεταφοράς πετρελαίου στην Ιταλία.

Η απόφαση για την κατάληψη της Κρήτης λήφθηκε από τον ίδιο τον Χίτλερ στις 25 Απριλίου 1941, λίγες ημέρες μετά την παράδοση της ηπειρωτικής Ελλάδας στις δυνάμεις του Άξονα, και έλαβε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ερμής» (« Unternehmen Merkury»). Στόχος ήταν να εξασφαλιστούν τα νοτιοανατολικά νώτα των Γερμανών ενόψει της μεγάλης «Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα» (η Εκστρατεία για την κατάληψη της Ρωσίας) και να εφορμήσουν στη συνέχεια από εκεί στη βόρεια Αφρική, με εφαλτήριο την Κρήτη.

Το σχέδιο για την κατάληψη της Κρήτης εκπονήθηκε από το διοικητή της 7ης Γερμανικής μεραρχίας αλεξιπτωτιστών στρατηγό Kurt Studend και παρουσιάστηκε στο Χίτλερ από το αρχηγό της Γερμανικής αεροπορίας Goring. Σύμφωνα με το σχέδιο Στούντετ και την απόφαση του Χίτλερ, στις 25 Απριλίου 1941 εκδόθηκε η υπ' αριθμόν 28 διαταγή γενικών κατευθύνσεων (ντερεκτίβα) και την υπό συνθηματική ονομασία MERKUR (ΕΡΜΗΣ) επιχείρηση για την κατάληψη της Κρήτης.

Για την κατάληψη της Κρήτης είχαν διατεθεί από τους Γερμανούς η 7η Μεραρχία αλεξιπτωτιστών, η 5η Ορεινή μεραρχία και ένα σύνταγμα της 5ης Θωρακισμένης μεραρχίας. Επίσης κάπου 1.370 Γερμανικά αεροπλάνα έριξαν περίπου 60.000 Γερμανούς αλεξιπτωτιστές στην Κρήτη με παντός είδους οπλισμό.

Οι συμμαχικές δυνάμεις που έλαβαν μέρος στη Μάχη της Κρήτης ήταν 30-32000 στρατιώτες και 1500 αξιωματικοί, Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί. Επίσης 11.500 Έλληνες νεοσύλλεκτοι (Υπήρχαν στο νησί οκτώ τάγματα νεοσύλλεκτων που μεταφέρθηκαν από την Τρίπολη και το Ναύπλιο αγύμναστοι και χωρίς οπλισμό) και μια αξιόμαχη δύναμη της Σχολής χωροφυλακής. Και σύσσωμος ο ηρωικός Κρητικός λαός.

Επικεφαλής της Δύναμης Κρήτης (Creforce) ήταν ο στρατηγός Μπέρναρντ Φρέιμπεργκ, Νεοζηλανδός, ήρωας του Α΄ παγκόσμιου Πολέμου. Είχε έρθει στην Κρήτη στις 29 Απριλίου του 1941.

ΚΑΤΑΣΤΑΣH ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ - ΔΙΑΤΑΞΙΣ 

Α. Tων Γερμανικών Δυνάμεων 

Στις 25 Απριλίου, ο Αδόλφος Χίτλερ υπέγραψε την Διαταγή του υπ' αριθμ. 28, διατάζοντας έτσι την εισβολή στην Κρήτη. Οι δυνάμεις του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού από την Αλεξάνδρεια διατηρούσαν τον έλεγχο του υδατικού χώρου γύρω από την Κρήτη, έτσι κάθε αμφίβια επίθεση θα αποφασιζόταν από τη φύση μίας μάχης αέρος-θαλάσσης, κάνοντας το ένα ριψοκίνδυνο τόλμημα στην καλύτερη περίπτωση. Με τη Γερμανική υπεροχή από αέρος δεδομένη, αποφασίστηκε εισβολή από αέρος.

Αυτή θα ήταν η πρώτη πραγματική μεγάλης κλίμακας αεροπορική εισβολή, παρόλο που οι Γερμανοί είχαν χρησιμοποιήσει αλεξιπτωτιστές και ανεμοπλάνα σε επιθέσεις (αλλά σε πολύ μικρότερη κλίμακα) στην εισβολή στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες, στη Νορβηγία αλλά και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, Γερμανοί αλεξιπτωτιστές είχαν σταλεί να καταλάβουν την γέφυρα της διώρυγας της Κορίνθου που οι Βρετανοί Βασιλικοί Μηχανικοί (σκαπανείς) ετοιμάζονταν να ανατινάξουν.

Γερμανοί μηχανικοί προσγειώθηκαν με ανεμοπλάνα κοντά στη γέφυρα, ενώ πεζικό αλεξιπτωτιστών ασκούσαν πίεση στις περιμετρικές δυνάμεις άμυνας. Η γέφυρα υπέστη ζημιές κατά τη διάρκεια της σύρραξης, κάτι που καθυστέρησε την Γερμανική προέλαση και έδωσε στους Συμμάχους χρόνο να μεταφέρουν 18.000 στρατιώτες στην Κρήτη και 23.000 ακόμα στην Αίγυπτο, με κόστος όμως την απώλεια ενός μεγάλου τμήματος του βαρέως οπλισμού.

Υπήρχε η πρόθεση να χρησιμοποιηθούν Fallschirmjäger (Γερμανοί αλεξιπτωτιστές της Γερμανικής αεροπορίας) για να καταληφθούν θέσεις-κλειδιά του νησιού, συμπεριλαμβανομένων και αεροδρομίων τα οποία μετέπειτα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για μεταφορά προμηθειών και πολεμοφοδίων από αέρος.

Για την πραγματοποίηση της επίθεσης, το 11ο Αερομεταφερόμενο Σώμα (XI Fliegerkorps) θα έπρεπε να συνεργαστεί με την 7η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία, η οποία και θα έρριπτε τους άνδρες της με αλεξίπτωτα και ανεμοπλάνα, ακολουθούμενη από την 22η Μεραρχία Αεραπόβασης, όταν τα αεροδρόμια θα ήταν ασφαλή. Η επίθεση ήταν αρχικά προγραμματισμένη για τις 16 Μαΐου, αναβλήθηκε, όμως, για τις 20 και η 5η "Ορεινή" Μεραρχία αντικατέστησε την 22η Μεραρχία.

Κατάσταση

Βάσει του υπό του Πτέραρχου Λώρ υποβληθέντος σχεδίου του Στούντεντ και των αποφάσεων του Χίτλερ, εξεδόθη την 25ην Απριλίου 1941 η ύπ' άριθ. 28 διαταγή γενικών κατευθύνσεων, με την συνθηματική ονομασία «Ερμής» επιχείρηση προς την κατάληψη της Κρήτης, με σκοπόν την χρησιμοποίηση της νήσου, ως αεροπορικής βάσης εναντίον της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Με την διαταγή αυτή, η Ανώτατη Διοίκηση της επιχείρησης ανετέθη στον Στρατάρχη της αεροπορίας Γκαΐριγκ.

Η τακτική προπαρασκευή αυτής στον Διοικητή του 4ου αεροπορικού Στόλου, Πτέραρχο Λώρ. Η Διοίκηση των δια την Κρήτη ισχυρών δυνάμεων του XI Σώματος Αεροπορίας στον Αντιπτέραρχο Στοϋντεντ. Το VIII Σώμα Αεροπορίας, υπό τον Αντιπτέραρχο Φόν Ριχτχόφεν (von Richthofen), θα ανελάμβανε να εξασθενήσει προ της ημέρας της επιθέσεως την άμυνα και έπειτα θα υποστήριζε τις αεραποβάσεις και τις επί του εδάφους ενεργούσες δυνάμεις.

Ο Αντιπτέραρχος Κόνραντ (Conrant) διετάχθη να μελετήσει και να ενεργήσει τις δι' αεροπλάνων και ανεμοπλάνων μεταφορά των Μονάδων και εφοδίων. Στον Διοικητή των Ναυτικών δυνάμεων Ν.Α. Ευρώπης, υποναύαρχο Σχούστερ (SCHUSTER), ανετέθη να οργανώσει τις θαλάσσιες μεταφορές που αφορούν την επιχείρηση, με όλα τα εις την διάθεσήν του μέσα.

Ο Μουσσολίνι ζήτησε στην επιχείρηση να συμμετέχει και ο Ιταλικός Στρατός, ενεργών εκ Δωδεκανήσου δια δυνάμεως ενισχυμένου Συντάγματος, αποβιβαζομένου στις Ανατολικές ακτές της Κρήτης. Χαρακτηριστικό μειονέκτημα των περισσότερων προς χρησιμοποίηση αεροδρομίων (στην Ηπειρωτική Ελλάδα), ήταν η έλλειψη διαδρόμων προσγειώσεως από σκυρόδεμα ή ασφάλτου ή μεταλλικών πλαισίων. Αποτέλεσμα τούτου ήταν τα πυκνά σύννεφα σκόνης σε κάθε απογείωση και προσγείωση.

Κατά την προπαρασκευή της επίθεσης κατεβλήθη προσπάθεια για την άρση του κωλύματος αυτού και έγινε πρόβλεψη συγκέντρωσης πυροσβεστικών αντλιών και άλλων μέσων, για την εξάλειψη της σκόνης. Υπολογίσθηκε ότι θα χρειαζόταν διάστημα δύο εβδομάδων για την συγκέντρωση του προσωπικού και υλικού. Οι μονάδες μεταφορών δεν βρίσκονταν στην Ελλάδα κατά την εποχή εκείνη. Η 7η Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών, πλην ενός Συντάγματος, βρίσκονταν στα στρατόπεδα εκπαιδεύσεως τής Γερμανίας.

Μεταξύ 10ης και 12ης Μαΐου είχαν καθορισθεί τα αεροδρόμια και οι χώροι πλησίον των οποίων θα ήταν ο καταυλισμός της κάθε μονάδας και μέχρι της 16ης Μαΐου έγινε η συγκέντρωση των Μονάδων στους χώρους αυτούς. Την 18ην Μαΐου προσγειώθηκαν στα αεροδρόμια οι σχηματισμοί των μεταφορικών αεροπλάνων. Την 19ην Μαΐου έγινε η κατανομή στα αεροδρόμια της απαιτουμένης βενζίνης επιχειρήσεων από συνολικά 10.000.000 λίτρων.

Διάταξη

Για την εκτέλεση της Επιχείρησης «Ερμής», ο Διοικητής των δυνάμεων της επιχείρησης Πτέραρχος Λώρ, διέθετε:

(1) Το Επιτελείο της IV Αεροπορικής δύναμης (Κηφισιά).

(2) Τις αεροκίνητες δυνάμεις του XI Αεροπορικού Σώματος υπό τον Αντιπτέραρχο Στοΰντεντ, ήτοι:

— Την 7ην Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών των τριών Συνταγμάτων εκ τριών Ταγμάτων έκαστον και Μεραρχιακών Μονάδων.
— Το Σύνταγμα Εφόδου Αλεξιπτωτιστών, των τεσσάρων Ταγμάτων.
— Την 5ην ορεινή Μεραρχία, ενισχυμένη δια Μονάδων της 6ης Μεραρχίας.
— Την Αεροπορία μεταφορών του XI Αεροπορικού Σώματος με 600 μεταφορικά αεροπλάνα και 100 περίπου ανεμοπλάνα.

(3) Το VIII Αεροπορικό Σώμα υπό τον Αντιπτέραρχο Φόν Ριχτχόφεν με 60 αεροπλάνα αναγνωρίσεως, 280 βομβαρδισμού, 150 βομβαρδισμού καθέτου εφορμήσεως και 180 διώξεως εκ των όποιων 90 μακράς ακτίνας.

(4) Τις υπό τον Διοικητή των Ναυτικών δυνάμεων Ν.Α. Ευρώπης υποναύαρχο Σχοϋστερ Ναυτικές δυνάμεις.

(5) Το σύνολο των παραπάνω διατεθεισών δυνάμεων προς κατάληψη της Κρήτης, ανέρχεται σε 22.750 άνδρες, 1370 αεροσκάφη, 70 σκάφη προς μεταφορά αποβατικών δυνάμεων και εφοδίων, υποστηριζόμενα από μικρό αριθμό Ιταλικών Αντιτορπιλλικών καί Τορπιλλακάτων. Εκ των ανδρών, θα εφορμούσαν κατά της νήσου 750 με ανεμοπλάνα και 10.000 με αλεξίπτωτα, θα μεταφέρονταν δε στα υπό κατάληψη αεροδρόμια και αιγιαλούς 5000 με μεταφορικά αεροπλάνα και 7000 με πλωτά μέσα.

Σημειώνεται ότι, το VIII Αεροπορικό Σώμα ήταν κατανεμημένο στα αεροδρόμια της Κεντρικής και Νοτίου Ελλάδος, όπως και στα νησιά της Μήλου και της Κάρπαθου. Επίσης, οι Μονάδες προς αεροπορική μεταφορά μετά των αεροσκαφών ευρίσκονταν στα αεροδρόμια Μεγάρων, Τοπόλια, Δαδίου και Τανάγρας, τα Επιτελεία στο αεροδρόμιο Π. Φαλήρου (Ελληνικό) και στο αεροδρόμιο Κορίνθου τα εφόδια.

Των Βρεττανο-Ελληνικών Δυνάμεων 

Τον Μάιο του 1941 η άμυνα αποτελείτο από περίπου 9.000 Έλληνες: τρία τάγματα της V Μεραρχίας του Ελληνικού Στρατού, (τα οποία είχαν μείνει πίσω όταν η υπόλοιπη μονάδα είχε μεταφερθεί στην ηπειρωτική Ελλάδα για να αντιμετωπίσει την Γερμανική εισβολή) την Κρητική Χωροφυλακή (μια δύναμη με μέγεθος τάγματος), τη Φρουρά Ηρακλείου (τάγμα άμυνας που αποτελούνταν κυρίως από προσωπικό για μεταφορικές και διοικητική μέριμνα) και υπολείμματα του 12ου και του 20ου Ελληνικού τμήματος στρατού (που είχαν καταφύγει στην Κρήτη και είχαν οργανωθεί υπό Βρετανική διοίκηση).

Υπήρχαν, ακόμη, μαθητές της Ακαδημίας της Χωροφυλακής και νεοσύλλεκτοι από τα κέντρα εκπαίδευσης νεοσυλλέκτων στην Πελοπόννησο, οι οποίοι είχαν μεταφερθεί στην Κρήτη για να αντικαταστήσουν τους εκπαιδευμένους στρατιώτες που είχαν σταλεί για να πολεμήσουν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Αυτές οι δυνάμεις ήταν ήδη οργανωμένες σε αριθμημένα συντάγματα εκπαιδευομένων νεοσυλλέκτων και αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί η υπάρχουσα διαμόρφωση για την οργάνωση των Ελληνικών μονάδων, ενισχύοντάς τις με έμπειρους άνδρες που έφθαναν από την ηπειρωτική χώρα.

Το στρατιωτικό απόσπασμα της Βρετανικής Κοινοπολιτείας αποτελούνταν από την αρχική Βρετανική φρουρά και 25.000 ακόμα στρατιώτες που είχαν εγκαταλείψει την ηπειρωτική χώρα. Αυτοί οι 25.000 στρατιώτες ήταν ένα μείγμα από ακέραιες μονάδες κάτω από δική τους διοίκηση, πρόχειρες μονάδες φτιαγμένες βιαστικά από διοικητές, στρατιώτες κάθε είδους χωρίς ηγεσία, και λιποτάκτες. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν είχαν βαρύ εξοπλισμό.

Οι μονάδες-κλειδιά ήταν η 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία (εκτός από την 6η ταξιαρχία και την διοίκηση του τμήματος, που είχε σταλεί στην Αίγυπτο), η Αυστραλιανή 19η ταξιαρχία και η Βρετανική 14η ταξιαρχία πεζικού. Οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν στη διάθεση τους 16 άρματα μάχης τύπου Cruiser Mk I. Υπήρχαν ακόμα περίπου 85 πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων. Πολλά από αυτά ήταν Ιταλικά που είχαν περιέλθει σε Ελληνικά χέρια και δεν διέθεταν στόχαστρα βομβαρδισμού.

Στις 30 Απριλίου ο Νεοζηλανδός στρατηγός Μπέρναρντ Φράιμπεργκ διορίστηκε διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στην Κρήτη. Η κατοχή του νησιού παρείχε στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό άριστα λιμάνια για την ανατολική Μεσόγειο. Από την Κρήτη, μπορούσαν να βομβαρδίσουν τις πετρελαιοπηγές του Πλοϊέστι στην Ρουμανία. Επιπλέον, με την Κρήτη σε συμμαχικά χέρια, η νότιο-ανατολική θέση των δυνάμεων του Άξονα δεν θα ήταν ποτέ ασφαλής.

Κάτι που θα ήταν ζωτικής σημασίας πριν ξεκινήσει η επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα, δηλαδή η εισβολή στην Ρωσία, στις 22 Ιουνίου 1941. Οι Γερμανοί πραγματοποίησαν επιχειρήσεις με συνεχείς βομβαρδισμούς του νησιού, κάτι που τελικά ανάγκασε την Βρετανική Βασιλική Αεροπορία να μεταφέρει τα αεροσκάφη της στην Αλεξάνδρεια, δίνοντας έτσι στην Γερμανική Αεροπορία (Luftwaffe) την αεροπορική υπεροχή. Παρόλα αυτά το νησί παρέμενε απειλή και θα έπρεπε τελικά να κατακτηθεί.

Κατάσταση

Την 30ήν Απριλίου 1941 αφίχθη στην Κρήτη ο Αρχιστράτηγος Μ. Ανατολής Στρατηγός Οϋέϊβελ. Στην γενομένη κατά την ίδια ημέρα σύσκεψη, ανέθεσε την Διοίκηση στην νήσο των Ελληνοβρετανικών δυνάμεων στον τότε Διοικητή της αγωνισθείσης στην Ηπειρωτική Ελλάδα 2ας Νεοζηλανδικής Μεραρχίας (2 ΝΖΜ), Υποστράτηγο Φρέϋμπεργκ, με αποστολή ν' απαγόρευση στον εχθρό την χρησιμοποίηση του νησιού ως αεροπορικής βάσεως καθώς και ως βάση υποβρυχίων.

Ο Διοικητής της άμυνας του νησιού μελέτησε αυθημερόν την κατάσταση και διεπίστωσε τις τεράστιες ελλείψεις σε οπλισμό, πυρομαχικά και παντός άλλα εφόδια. Αποτέλεσμα της διαπιστώσεως αυτής ήταν να αναφέρει ότι, εάν δεν ένισχύετο σοβαρά η νήσος και εάν δεν διετίθετο Ναυτική και Αεροπορική προστασία, η απόφαση περί διατηρήσεως της νήσου έπρεπε να αναθεωρηθεί.

Ο Ούέιβελ τον πληροφόρησε ότι η παροχή αεροπορικής υποστήριξης ήταν δύσκολη, αλλά ο Στόλος της Μεσογείου ήταν έτοιμος να βοηθήσει, εάν οι Γερμανοί επιτεθούν. Ομοίως ότι, το Βρετανικό Συμβούλιο είχε διατάξει ρητώς όπως ή Κρήτη διατηρηθεί, και ότι ήταν αμφίβολο αν θα επαρκούσε ο χρόνος για να πραγματοποιηθεί η εκκένωση προ της αναμενόμενης Γερμανικής επίθεσης, έστω και αν αποφασιζόταν αυτή τότε.

Ο Υποστράτηγος Φρέϋμπεργκ παράλληλα ασχολήθηκε δραστήρια και με την αξιοποίηση των δυνάμεων και μέσων που είχε στα χέρια του, εν αναμονή των ενισχύσεων σε υλικό το οποίο ζήτησε. Εκ του αποσταλμένου υλικού λιγότερο του μισού μπόρεσε να φτάσει στο νησί, λόγω της δράσης της αεροπορίας. Έτσι μέχρι τα μέσα Μαΐου ξεφορτώθηκαν περί τούς 15.000 τόννοι; στρατιωτικού υλικού, ενώ εκ των αποσταλμένων 27.000 τόννων πυρομαχικών ζωτικής σημασίας, ξεφορτώθηκαν μόνο 3.000 τόννοι.

Στο παραπάνω υλικό περιλαμβάνονταν 49 πυροβόλα, Ιταλικά και Γαλλικά από λάφυρα, των 75 και 100 χιλ., τα οποία ήταν χωρίς εξαρτήματα και ανταλλακτικά, μερικά δε και άνευ σκοπευτικών οργάνων, 10 ελαφρά άρματα μάχης, 6 μέσα και αρκετή ποσότητα συρματοπλέγματος. Με του αφιχθέντος αυτού υλικού, αναδιοργανώθηκαν και εφοδιάστηκαν κατά το δυνατόν οι στην Κρήτη δυνάμεις. Εκτός των ενισχύσεων σε υλικό, αποβιβάσθηκαν στην Κρήτη και μερικές Μονάδες, εκ των οποίων αξιολογότερες ήταν αυτές των Α/Α και επάκτιου πυροβολικού της MNBDO και το 2ον Τάγμα του Λάϊτσέστερ.

Η εργασία για την οργάνωση των θέσεων συνεχίζονταν έντονα, μεγάλη δε μέριμνα καταβάλλονταν για την απόκρυψη και παραλλαγή. Την 16ην Μαΐου, ο Διοικητής των Βρετανο -Ελληνικών δυνάμεων της Κρήτης ανέφερε, ότι συμπλήρωσε το σχέδιο αμύνης της νήσου και ήταν πολύ αισιόδοξος. Τα στρατεύματα του ήταν σε καλή κατάσταση και είχαν ηθικόν ακμαίων, ήλπιζε δε ότι με την βοήθεια του Βρετανικού Ναυτικού θα κρατούσε το νησί.

Διάταξη

Η Γενική διάταξη των Βρετανο-Ελληνικών δυνάμεων το απόγευμα της 19ης Μαΐου ήταν η παρακάτω:

(1) Στρατηγείο δυνάμεων Κρήτης (Υποστράτηγος Φρέϋμπεργκ) στον Άγιο Ματθαίο, περί τα 3 χιλιόμετρα Ανατολικά των Χανίων και άπ' ευθείας υπό τις διαταγές του το 1ον Τάγμα των Ούαλλών.

(2) Τομεύς Μάλεμε - Αγυιάς. Η 2α ΝΖ Μεραρχία (Ταξίαρχος Πάττικ). Στρατηγείο της πλησίον της διασταύρωσης των οδών Αλικυανού - Χανίων και Μάλεμε - Χανίων. Διέθετε τις, 5ην, 10ην ΝΖ Ταξιαρχίας, το 20όν ΝΖΤ (4ης ΝΖΤ) υπό την 10ην ΝΖΤ και τα 6ον και 8ον Ελληνικά ΣΠ (κάθε ένα τάγμα νεοσύλλεκτων από την Πελοπόννησο μετονομάσθηκε σε ΣΠ), την 27ην και 28ην Μοίρα πυροβολικού μάχης.

Την 1ην ελαφρά πυροβολαρχία, πυροβολαρχία και ουλαμό της 156ης Ελαφρός Α/Α Μοίρας, Πυροβολαρχία της 7ης Αυστραλιανής Μοίρας Α/Α πυροβολικού και την βαριά Α/Α Μοίρα. Επίσης βαριά μοίρα Επάκτιου αμύνης και πυροβολαρχία της 23ης Α/Α Μοίρας. Η Μεραρχία επίσης είχε ενισχυθεί με 2 μέσων αρμάτων μάχης και 10 ελαφρών.

Όρια : Δυτικό ο ποταμός Ταυρωνίτης, Ανατολικό ο ποταμός Κλαδισσός, Βόρειο η ακτή από τις εκβολές Ταυρωνίτου και Κλαδισσού. Το Νότιο δεν ήταν ορισμένο εδαφικά, αλλά οριζόταν από την έκταση των Μονάδων αναλόγως της αποστολής των. Στην Μεραρχία υπαγόταν επίσης και το 1ον ΣΠ, ανεπτυγμένο στην περιοχή Καστελλίου Κισσάμου.

(3) Τομεύς Χανίων - Σούδας. Το Συγκρότημα M.N.B.D.O. (Υποστράτηγος Ούέστων). Στρατηγείο στα Χανιά. Διέθετε το 2ον ΣΠ, το έμπεδο τάγμα Χανίων, το 1ον τάγμα των Ουαλλών, το όποιο άνηκε στην εφεδρεία του Διοικητού της Δυνάμεως Κρήτης, το 1ον τάγμα των Ρότζερ, τμήματα πεζικού των 16ης καί 17ης Αυστραλιανών Ταξιαρχιών.

Πεζόμαχα τμήματα της 106ης Μοίρας Ίπποκινήτου πυροβολικοϋ, 2/2 και 2/3 Αυστραλιανού Συντάγματος πυροβολικού, II Συντάγματος προβολέων και των Ουσσάρων του Νορθάμπερλαντ. Επίσης τις Μ και S ομάδας πυροβολικού εκ 3 Μοιρών (ουλαμός) Βαρέος Α/Α, 1 Μοίρας, 1 πυροβολαρχίας και 2 ουλαμών Ελαφρού Α/Α, 1 Σύνταγμα Πυροβολικού και 1 Μοίρα προβολέων.

Όρια: Δυτικό ο ποταμός Κλαδισσός και Περιβολιανός, Βόρειο η ακτή από Κλαδισσόν μέχρι του ακρωτηρίου Δράπανος. Το Ανατολικό και Νότιο εξαρτιόνταν εκ της ισχύος των μέχρι Δράπανος τοποθετημένων τμημάτων της M.N.B.D.O. και εκ των αυτών του 2ου ΣΠ, των τοποθετημένων στην περιοχήν Μουρνιές και Περιβολιών.

(4) Τομεύς Ρεθύμνου - Γεωργιουπόλεως. Ή 19η Αυστραλιανή Ταξιαρχία (Ταξίαρχος Βάζεϋ). Στρατηγείο Δυτικά Γεωργιουπόλεως. Ο Τομέας ήταν διηρημένος σε τρία Συγκροτήματα υπαγόμενα στην 19ην Αυστραλιανή Ταξιαρχία. Το Συγκρότημα Γεωργιουπόλεως περιελάμβανε το Στρατηγείο της 19ης Αύστρ. Ταξιαρχίας τα 2/7 και 2/8 Αϋστρ. Τάγματα και Διμοιρία πολυβόλων, την 10ην Βαριά Μοίρα επάκτιου Πυροβολικού και πυροβολαρχία των 7,5 τού 2/3 Αύστρ. Συντάγματος πυροβολικού.

Το Συγκρότημα πόλεως Ρεθύμνου περιελάμβανε το έμπεδο τάγμα Ρεθύμνου και το τάγμα οπλιτών Χωρ/κής. Το Συγκρότημα Αεροδρομίου (Πηγής) περιελάμβανε τα 4ον και 5ον ('Ελλην.) ΣΠ, τα 2/1, 2/11 Αύστρ. Τάγματα, δύο διμοιρίες πολυβόλων, 10 πυροβόλα του 2/3 Αύστρ. Συντάγματος πυροβολικού.

(5) Τομεύς Ηρακλείου. Ο Τομέας περιελάμβανε την περιοχή Ηρακλείου και το Άεροδρόμιο (Ρούσσων). Η 14η Βρετανική Ταξιαρχία (Ταξίαρχος Τσάππελ). Στρατηγείο στην Νέα Άλικαρνασσό (προάστιον Ανατολικά του Ηρακλείου και πλησίον του Αεροδρομίου). Διέθετε το 2ον τάγμα Λάϊτσεστερ, το 2ον τάγμα της Μαύρης Φρουράς, το 2ον τάγμα της Υόρκης και Λάγγαοτερ και το 2/4 Αύστρ. Τάγμα (στην περιοχή αεροδρομίου).

Το 3ον και 7ον ('Ελλην.) ΣΠ και το Τάγμα έμπεδων Ηρακλείου του 111 Ελληνικού Στρατιωτικού Διαμερίσματος (στην περιοχή Ηρακλείου). Την 234ην Μ.ΠΒ εκ 13 πυροβόλων των 75 και 100 χιλιοστών, 2 πυροβόλα Επάκτιου Πυροβολικού, 14 Ελαφρά Α/Α πυροβόλα, 4 Βαρέα Α/Α. Την εσπέρα της 19ης Μαΐου είχε αποβιβασθεί στο Τυμπάκι, το 1ον Τάγμα του Σκωτικού Συντάγματος των Άρτζυλ και Σάτερλαντ Χαϊλάντερς μετά 3 μέσων αρμάτων, διατεθέν στον τομέα Ηρακλείου. Επίσης ο τομέας είχε ενισχυθεί με 2 μέσα άρματα και 6 ελαφρά.

Εφεδρείες

Ή 4η Ταξιαρχία (18 και 19 ΝΖ Τάγματα), ανεπτυγμένη στην περιοχή της 2ας ΝΖΜ και το 1ον Τάγμα των Ουαλλών.

Αεροπορία

Αεροπορία δεν υπήρχε στην Κρήτη, γιατί η αρχικά παραμένουσα σ' αυτήν φθειρόταν συνεχώς και μετά από πρόταση του Διοικητού των Δυνάμεων Κρήτης, την 19ην Μαΐου τα ελάχιστα αεροπλάνα μεταφέρθηκαν προς τα αεροδρόμια της Αιγύπτου.

Γενικά η άμυνα του νησιού έχει ως εξής:

(1) Ο συνολικός αριθμός ανδρών, πυροβόλων, αρμάτων των Μονάδων της Κρήτης, ήταν : Των Ελληνικών Μονάδων 474 Άξκοί και 10.977 οπλίτες. των Βρετανικών Μονάδων 1512 Άξκοί και 29.977 οπλίτες. Επίσης 151 πυροβόλα εκ των οποίων 62 Α/Α και 4 Α/Τ, 16 Ελαφρά άρματα και 9 μέσα (πεζικού).

(2) Ο αριθμός των παραπάνω ανδρών ήταν επιβλητικός, αλλά τα μέσα πυρός ήταν πολύ κάτω της προς τον αριθμό των ανδρών παραδεκτής αναλογίας, σε όλα τα είδη οπλισμού, από το απλό τυφέκιο μέχρι του Α/Α πυροβόλου. Επίσης οι Βρετανικές Μονάδες, πλην των εγκατεστημένων στην Κρήτη, ήταν από την Ελλάδα, που είχαν αντιμετωπίσει τούς Γερμανούς και είχαν υποστεί σημαντικές φθορές.

Οι περισσότερες από αυτές αφίχθησαν με χαλαρωμένους τους οργανικούς δεσμούς και με ελάχιστα μέσα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η παντελής έλλειψη οχημάτων και βαρέος οπλισμού, ενώ πολλοί άνδρες ήταν άοπλοι και άνευ ατομικών ειδών. Μερικοί εξ αυτών είχαν συγκροτηθεί στην Κρήτη υπό πλεονάζοντος προσωπικού Όπλων και Υπηρεσιών, όπως ολόκληρη η 10η ΝΖ Ταξιαρχία.

(3) Έκτος των στρατιωτικών Μονάδων υφίσταντο κατά την Γερμανική επίθεση και πολλά τμήματα ενόπλων πολιτών, συγκροτηθέντα κατ' αυτήν και τα περισσότερα είχαν οπλιστεί από Γερμανικών (Αλεξιπτωτιστών) και Βρετανικών (αρπαγής από Βρετανικές αποθήκες) πηγών. Το ηθικό των τμημάτων αυτών ήταν σε πολύ υψηλό βαθμό.

(4) Όλος ο Στόλος της Ανατολικής Μεσογείου από της 16ης Μαΐου ήταν κατανεμημένος σε δύο κλιμάκια και βρισκόταν στο πέλαγος προς Ανατολικά και Δυτικά της Κρήτης, έτοιμος να επέμβει στην περίπτωση αποβάσεως από την θάλασσα.

ΚΑΤΑΣΚΟΠΕΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Οι Βρετανικές Πληροφορίες και οι Υποκλοπές Ultra

Μέχρι τότε, οι διοικητές των Συμμάχων ήταν ενήμεροι για την επικείμενη εισβολή μέσω των υποκλοπών Ultra. Ο στρατηγός Φρέυμπεργκ είχε ενημερωθεί για το σχέδιο μάχης των Γερμανών και είχε ξεκινήσει να ετοιμάζει την άμυνα κοντά στα αεροδρόμια και στις βόρειες ακτές. Παρ' όλα αυτά καθυστέρησε σημαντικά λόγω έλλειψης σύγχρονου εξοπλισμού, και συνειδητοποίησε ότι ακόμα και οι ελαφρά οπλισμένοι αλεξιπτωτιστές είχαν ίση ή μεγαλύτερη δύναμη πυρός από τα δικά του στρατεύματα.

Ακόμα, πρέπει να σημειωθεί ότι αν και οι πληροφορίες που είχε ο Φρέυμπεργκ από τις υποκλοπές της Ultra ήταν πολύ λεπτομερείς, η μετάφραση από τα Γερμανικά είχε γίνει από γλωσσολόγους και όχι ειδικούς στην τακτική. Το αποτέλεσμα ήταν παραπλανητικές πληροφορίες που είχαν βγει από τα συμφραζόμενα. Για παράδειγμα, τα Γερμανικά μηνύματα ανέφεραν ναυτικές επιχειρήσεις, κάτι που επηρέασε σημαντικά την τοποθέτηση των στρατευμάτων του Φρέυμπεργκ καθώς περίμενε αμφίβια απόβαση ενώ ο πραγματικός στόχος των Γερμανών ήταν το αεροδρόμιο του Μάλεμε.

Γερμανική Κατασκοπεία

Ο Ναύαρχος Βίλχελμ Κανάρις, αρχηγός της Γερμανικής Άμπβερ (υπηρεσίας πληροφοριών), αρχικά ανέφερε ότι υπήρχαν μόνο 5.000 Βρετανοί στρατιώτες στην Κρήτη και καθόλου Ελληνικές δυνάμεις. Δεν είναι ξεκάθαρο αν ο Κανάρις, ο οποίος είχε ένα εκτενές δίκτυο κατασκοπείας στη διάθεσή του, ήταν παραπληροφορημένος ή προσπαθούσε να σαμποτάρει τα σχέδια του Χίτλερ (ο Κανάρις αργότερα θα εκτελούνταν για τη δράση του εναντίον της πολιτικής του Χίτλερ).

Η Άμπβερ επιπλέον είχε προβλέψει ότι ο Κρητικός πληθυσμός θα υποδεχόταν τους Γερμανούς σαν απελευθερωτές, λόγω των ισχυρών τους δημοκρατικών και αντιμοναρχικών πεποιθήσεων τους, και ότι θα ήθελαν να συμμετάσχουν στην "ευνοϊκή" συμφωνία που απολάμβανε η ηπειρωτική Ελλάδα. Ενώ αληθεύει ότι ο δημοκρατικός πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν Κρητικός και έχαιρε μεγάλης υποστήριξης από το νησί, οι Γερμανοί υποτίμησαν σοβαρά το βάθος του πατριωτισμού των Κρητικών.

Στην πραγματικότητα, ο Βασιλιάς Γεώργιος Β' και η ακολουθία του είχαν εγκαταλείψει την Ελλάδα μέσω της Κρήτης με τη βοήθεια Ελλήνων και Κοινοπολιτειακών στρατιωτών, Κρητών πολιτών, και ακόμα μίας ομάδας φυλακισμένων που είχαν απελευθερωθεί λόγω της προέλασης των Γερμανών. Η υπηρεσία πληροφοριών της Γερμανικής 12ης Στρατιάς περιέγραφε την κατάσταση ως λιγότερο αισιόδοξη, αλλά πίστευε ότι υπήρχαν πολύ λιγότεροι Βρετανοί και Κοινοπολιτειακοί στρατιώτες απ' ότι υπήρχαν στην πραγματικότητα, και ακόμα υποτίμησε τον αριθμό των Ελλήνων στρατιωτών που είχαν εγκαταλείψει την ηπειρωτική χώρα.

Ο στρατηγός Αλεξάντερ Λερ (Alexander Löhr) ήταν πεπεισμένος ότι θα μπορούσε να κατακτήσει το νησί με δύο μεραρχίες, αλλά αποφάσισε να κρατήσει την 6η Ορεινή Μεραρχία στην Αθήνα σαν εφεδρεία. Τα γεγονότα που ακολούθησαν θα επαλήθευαν ότι αυτή ήταν μία σοφή απόφαση.

ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ 

Προπαρασκευαστικοί Βομβαρδισμοί

Το VIII Σώμα της Γερμανικής αεροπορίας, από της 16ης Απριλίου είχε ως κυρία αποστολή την παρεμπόδιση της κίνησης τον πλωτών μέσων στην Ανατολική Μεσόγειο, και την καταστροφή αυτών. Έτσι εμμέσως είχε αρχίσει η προπαρασκευή της επίθεσης προς κατάληψη της Κρήτης, δεδομένου ότι οι λιμένες Ηρακλείου και Σούδας συχνά προσβαλλόταν. Από της 14ης Μαΐου όμως, άρχισαν σύμφωνα προς το σχέδιο οι συστηματικοί βομβαρδισμοί της νήσου, για την προπαρασκευή της επίθεσης και την απομόνωση αυτής.

Κύριοι στόχοι ήταν τα αεροδρόμια Μάλεμε, Ρεθύμνου (Πηγής) και Ηρακλείου (Ρούσσων), ο λιμένας της Σούδας και του Ηρακλείου, τα Α/Α πυροβολεία και οι πόλεις των Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Ο Λιμένας της Σούδας προσβαλλόταν με εξαιρετική σφοδρότητα. Από της 14ης μέχρι της 18ης Μαΐου βυθίσθηκαν εν πλω για την Κρήτη εμπορικά πλοία χωρητικότητος 36.000 περίπου τόννων, το Ελληνικό Αντιτορπιλικό «Λέων» και η Βρετανική κορβέτα «Σάλβια». Τα εις τη Σούδα ευρισκόμενα πλοία βομβαρδίζονταν μέχρι καταβυθίσεώς των.

Αποτέλεσμα της δράσης αυτής στο πέλαγος και στον λιμένα της Σούδας ήταν, ότι οι αφίξεις και εκφορτώσεις των πλοίων διεκόπησαν κατά την διάρκειαν της ημέρας, κατά δε την νύκτα κατέπλεαν μόνον ταχύπλοα σκάφη, ήτοι καταδρομικά και Αντιτορπιλικά, αλλά η μικρή χωρητικότητά τους και το μικρό διατιθέμενο χρονικό διάστημα της νύχτας, μόλις επέτρεπαν την εκφόρτωση 100 τόννων υλικών, έναντι των 600 που απαιτούνταν ημερησίως. Συνέπεια των ανωτέρω υπήρξε, ότι πολύτιμο υλικό για τον αγώνα, δεν κατέστη δυνατόν να φτάσει μέχρι τής νήσου.

Έτσι, η Γερμανική Αεροπορία πέτυχε μέχρι της 20ής Μαΐου την απομόνωση της νήσου από θαλάσσης, κατά το μεγαλύτερο μέρος κάθε 24ώρου. Η μικρή Βρετανική δύναμη αεροπορίας της νήσου, μέρα με την μέρα εξαφανιζόταν ή καταστρεφόταν επί τού εδάφους ή κατά τις αερομαχίες. Τα εναπομείναντα λίγα αεροσκάφη αναχώρησαν την 19ην Μαΐου για την Αίγυπτο, για να μη θυσιασθούν άσκοπα. Κατόπιν τούτου από της 20ής Μαΐου ή Γερμανική Αεροπορία απέμεινε απολύτως κυρία του εναερίου χώρου της νήσου και των υδάτων αυτής.

Κατά την δράση της Γερμανικής Αεροπορίας το Α/Α πυροβολικό δεν υπέστη σημαντικές ζημιές, γιατί ήταν καλά παραλλαγμένο προς αποφυγή επισημάνσεως και προώρου καταστροφής. Οι απώλειες επίσης των στρατευμάτων υπήρξαν ασήμαντες και αυτό οφείλεται στην καλή κάλυψη και παραλλαγή και στις ανακριβείς πληροφορίες των Γερμανών, για τις διατάξεις των.

Οι καταστροφές όμως και οι απώλειες άμαχου πληθυσμού στα Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο, υπήρξαν σημαντικές, με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να καταφυγή στην ύπαιθρο. Γενικώς, η μη άφιξη όλου του υλικού που προοριζόταν για την άμυνα της νήσου, είχε ως αποτέλεσμα οι αεραποβατικές δυνάμεις όταν επέδραμαν, να αντιμετωπίσουν τμήματα χωρίς εξοπλισμό και εφόδια.

Η Έναρξη των Επιχειρήσεων 

Το πρωί της 20ης Μαΐου του 1941 ο ξάστερος ανοιξιάτικος ουρανός της Κρήτης μαυρίζει από εκατοντάδες σκουρόχρωμα Γερμανικά αεροπλάνα, τα οποία καθώς μουγκρίζουν μοιάζουν με τέρατα της Αποκάλυψης. Η γη σείεται και αμέσως τα πρώτα κύματα των επίλεκτων Γερμανικών τμημάτων αρχίζουν να πέφτουν κατά χιλιάδες, από τα αμέτρητα μεταγωγικά αεροπλάνα και ανεμόπτερα.

Η μάχη για την κατάληψη της Κρήτης κράτησε από τις 20 έως στις 29 του Μάη 1941. Η Γερμανική επίθεση ξεκίνησε με ανελέητο βομβαρδισμό των πόλεων και των χωριών και η απόβαση των Γερμανών στο νησί έγινε με ρίψη αλεξιπτωτιστών. Πεδίο μάχης και τα χωριά και οι πόλεις. Ο άμαχος Κρητικός λαός κτυπιέται ανελέητα. Η μάχη διεξάγεται σώμα με σώμα. Άμυνα παλλαϊκή, χωρίς σχέδιο, χωρίς πρόγραμμα. Ωστόσο οι γέροι, οι γυναίκες και τα παιδιά δημιουργούν έπος.

Οι απώλειες των Γερμανών αλεξιπτωτιστών κατά την πρώτη ημέρα είναι απρόσμενα γι αυτούς μεγάλες. Αυτοί όμως συνεχίζουν απτόητοι τις ρίψεις. Πολλοί σκοτώνονται στον αέρα, αλλά και αυτοί που φτάνουν στο έδαφος αποδεκατίζονται από ένα άοπλο και αδάμαστο λαό, που με την ψυχή γεμάτη Ελλάδα ορμάει με τα μαυρομάνικα, τις τσουγκράνες και τα τσαπιά, πετσοκόβοντας τους σιδερόφρακτους και πάνοπλους εισβολείς.

Η άμυνα κρατάει γερά. Αλλά προς το βράδυ της πρώτης ημέρας, οι Γερμανοί πατούν πόδι στο αεροδρόμιο του Μάλεμε και το κρατούν, παρά τις επιθέσεις των υπερασπιστών του νησιού. Απόπειρα των Χιτλερικών να στείλουν ενισχύσεις από τη θάλασσα συντρίβεται από τον Αγγλικό στόλο, με φοβερές απώλειες για τους Γερμανούς, αλλά και τους Άγγλους που χάνουν βαριά πολεμικά σκάφη. Την επόμενη ημέρα οι ρίψεις Γερμανών αλεξιπτωτιστών συνεχίζονται με μεγαλύτερη πυκνότητα, αλλά και περισσότερες απώλειες για τους εισβολείς.

Παρά τις εκατόμβες των νεκρών με τις συνεχείς ενισχύσεις που φτάνουν ακατάπαυστα, οι Γερμανοί κατορθώνουν να δημιουργήσουν και άλλα προγεφυρώματα τα οποία ενώνονται μεταξύ τους και ετοιμάζονται για γενική επίθεση. Η κατάσταση για τους αμυνόμενους είναι πλέον απελπιστική και την εβδόμη μέρα αποφασίζεται η εκκένωση της Κρήτης από το συμμαχικό στρατό. Κυρίαρχοι καταχτητές πλέον οι υπάνθρωποι του Χίτλερ στρέφονται με λύσσα πάνω στον άμαχο πληθυσμό, για να τον τιμωρήσουν για την ηρωική του αντίσταση. Λεηλατούν, δολοφονούν, καίνε, καταστρέφουν.

Οι βαρβαρότητες εναντίον του άμαχου πληθυσμού, με συλλήψεις και ομαδικές εκτελέσεις, με στρατόπεδα συγκέντρωσης κ.τ.λ, άρχισαν αμέσως με την Γερμανική κατοχή της νήσου και ως αντίποινα. Πρώτο θύμα η Κάνδανος (1 Ιουνίου 1941), ύστερα τα Ανώγεια, η Βιάννος κ.τ.λ.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ  ''UNTERNEHMEN MERKUR''

Τα προ της Μάχης Γεγονότα 

28 Οκτωβρίου 1940: Κήρυξη Ελληνοϊταλικού πολέμου.

Νοέμβριος 1940: Η άμυνα της Κρήτης αναλαμβάνεται από τους Βρετανούς. Η 5η Μεραρχία Κρητών μεταφέρεται στην Αθήνα.

15 Απριλίου 1941: Μετά από αλλεπάλληλες συσκέψεις, αποφασίζεται η κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς. Σύμφωνα με το σχέδιο Στούντετ και την απόφαση του Χίτλερ εκδίδεται η υπ' αριθμόν 28 διαταγή γενικών κατευθύνσεων (ντερεκτίβα) για την υπό συνθηματική ονομασία MERKUR (ΕΡΜΗΣ) επιχείρηση για την κατάληψη της Κρήτης. Με σκοπό της χρησιμοποίηση της Νήσου Κρήτης σαν αεροπορική βάση εναντίον της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Στο β' 15ήμερο του Απριλίου σχεδιάζεται η μεταφορά Ελληνικών και Βρετανικών δυνάμεων από την ηπειρωτική Ελλάδα στην Κρήτη.

23 Απριλίου: Η Ελληνική Κυβέρνηση μεταφέρεται στην Κρήτη.

25 Απριλίου: Αποβιβάζεται στην Κρήτη συμμαχική δύναμη, που αποτελείται από όγκο της 5ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρχίας.

28 Απριλίου: Σύσκεψη στα Χανιά , υπό την προεδρία του Έλληνα πρωθυπουργού Εμμανουήλ Τσουδερού για την Στρατιωτική κατάσταση της νήσου. Επίσης πήραν μέρος Έλληνες και Βρετανοί αξιωματικοί .

29 Απριλίου: Έρχεται στην Κρήτη με το επιτελείο του ο Στρατηγός Φράυμπεργκ , διοικητής της Νεοζηλανδικής Μεραρχίας , ο οποίος την άλλη μέρα αναλαμβάνει την διοίκηση των Eλληνοβρετανικών δυνάμεων της Νήσου.

14 Μαΐου: Αρχίζουν οι συστηματικοί βομβαρδισμοί της νήσου για την προπαρασκευή των επιθέσεων.

18 Μαΐου: Προσγειώνονται στα αεροδρόμια της Αττικής οι σχηματισμοί των Γερμανικών αεροπλάνων.

Τα της Μάχης Γεγονότα 

20 Μαΐου 1941:

Πρώτη μέρα αεροπορικής επιχείρησης. Η Μάχη της Κρήτης είχε αρχίσει ουσιαστικά από τις 14 Μαΐου, μ' ένα σφοδρό βομβαρδισμό στρατιωτικών στόχων κυρίως. Οι στόχοι αυτοί ήταν τα αεροδρόμια του Μάλεμε, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου, τα λιμάνια της Σούδας και του Ηρακλείου, καθώς και οι μεγάλες πόλεις της Κρήτης. Η Γερμανική αεροπορία πέτυχε να απομονώσει το Νησί από τη θάλασσα και να δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στον ανεφοδιασμό των συμμαχικών δυνάμεων, κυρίως από το λιμάνι της Σούδας.

Βρετανικά πλοία κατέπλεαν στην Κρήτη, μόνο κατά τις μεσονύκτιες ώρες για εκφόρτωση και γρήγορο απόπλου. Μέχρι τις 20 Μαΐου, οκτώ πλοία απ' αυτά είχαν βυθιστεί ή είχαν υποστεί σημαντικές βλάβες από αεροπορικές επιθέσεις. Τα περισσότερα από τα λίγα Βρετανικά αεροπλάνα που βρίσκονταν στην Κρήτη είχαν καταστραφεί στο έδαφος ή στις διάφορες αερομαχίες. Ο μικρός αριθμός που είχε απομείνει αναχώρησε, όπως σημειώνουμε, για την Αίγυπτο την προηγούμενη της μεγάλης αερεπίθεσης.

Οι αερομεταφερόμενες έτσι Γερμανικές δυνάμεις που "επέδραμαν" στο Νησί αντιμετώπισαν δυνάμεις αντίστασης με ενότητα και πάθος, χωρίς όμως τον απαραίτητο στρατιωτικό εξοπλισμό και τον κατάλληλο και επαρκή εφοδιασμό. Οι καταστροφές επίσης και οι απώλειες ανθρώπινων ζωών στα Χανιά, το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο ήταν σημαντικές. Όλα αυτά αθροιστικά έδειχναν ότι άρχιζε το προπαρασκευαστικό στάδιο της μεγάλης επίθεσης.

Στις 6:30 το πρωί της 20ης Μαΐου, ο ουρανός των Χανίων σκοτεινιάζει, γιατί τον καλύπτουν εκατοντάδες βομβαρδιστικά και καταδιωκτικά Γερμανικά αεροπλάνα, που σκορπούν τον όλεθρο και την καταστροφή. Η εισβολή που αναμενόταν από εβδομάδες αποτελεί πια πραγματικότητα. Τα Χανιά χάνουν τη γνώριμη όψη τους. Μεταβάλλονται σε μια φρικτά παραμορφωμένη από τους σφοδρούς βομβαρδισμούς και πολυβολισμούς πόλη. Δημιουργούνται έτσι οι κατάλληλες συνθήκες, που θα διευκολύνουν την εισβολή από τον αέρα.

Στις 7:30 ο Στρατηγός Φράυμπεργκ που βρισκόταν στο Στρατηγείο του στο Ακρωτήρι Χανίων, ειδοποιεί με σήμα τις μονάδες του να είναι έτοιμες για την απόκρουση της Γερμανικής αερεπίθεσης.

Δυο περίπου ώρες από τον ασυνήθιστο σε πάθος, έκταση και διάρκεια βομβαρδισμό, αρχίζει η πτώση των αλεξιπτωτιστών, αφού στο μεταξύ έχει αχρηστευθεί ολόκληρη η αεροπορική άμυνα των περιοχών Μάλεμε, Χανίων και Σούδας. Οι συμμαχικές δυνάμεις μάχονται ηρωικά, παρά τις πολεμικές αδυναμίες τους σε όλη τη ζώνη των Χανίων και καταφέρνουν σημαντικά πλήγματα κατά της αεραποβατικής Γερμανικής δύναμης.

Η πεισματική αξίωση των Χανιωτών προς τους Βρετανούς να τους προμηθεύσουν όπλα να πολεμήσουν τον κατακτητή, δεν εισακούεται, παρά το ότι υπάρχουν αρκετά τέτοια όπλα κλειδωμένα στα παλιά Βενετσιάνικα νεώρια του λιμανιού. Ρίχνονται έτσι στον πυρετό της μάχης με ό,τι πρωτόγονα μέσα διαθέτουν, ως εκπλήρωση χρέους και τιμής. Αψηφούν τον κίνδυνο και παραβλέπουν ότι η συμμετοχή τους αυτή θα λειτουργήσει ως μαγνήτης που θα επισύρει αντίποινα σε βάρος τους, γιατί θα κριθούν ως άτακτοι πολεμιστές.

Πριν από την πτώση των αλεξιπτωτιστών το αεροδρόμιο Μάλεμε, που αποτελεί τον κεντρικότερο στόχο τους, δέχεται ένα άγριο βομβαρδισμό και ένα καταιγισμό πυρός. Το αεροδρόμιο υποστηρίζεται από το 22ο τάγμα Νεοζηλανδών που υποδέχτηκε με σκληρότητα τα κύματα των αλεξιπτωτιστών, πολλά από τα οποία σκοτώνονται προτού πατήσουν στο έδαφος της Κρήτης. Ο Βρετανός Διοικητής του αεροδρομίου του Μάλεμε βλέποντας τα μανιτάρια των αλεξιπτωτιστών και ακούγοντας το "θυμωμένο μούγκρισμα" των αεροπλάνων, περιγράφει την πολεμική αυτή σκηνή με τα ακόλουθα λόγια.

"Οι βόμβες χτυπούσαν δώδεκα-δώδεκα μαζί. Τα χώματα τινάζονταν ως τα ουράνια. Οι δονήσεις και το μπουμπουνητό από τις εκρήξεις πλησίαζαν εδώ που βρισκόμασταν πάνω στο λόφο. Ο κρότος ήταν κάτι το απερίγραπτο. Το έδαφος αναρριγούσε και κλονιζόταν κάτω από τα πόδια μας, καθώς οι βόμβες αυλάκωναν τον αέρα πάνω από τα κεφάλια μας. Ας μπορούσαμε να δούμε μακρύτερα από λίγες γιάρδες". Μέσα σ' αυτή τη Δαντική κόλαση βρήκαν το θάνατο 800 Γερμανοί αλεξιπτωτιστές, γύρω από το ύψωμα 107.

Παρά τις τεράστιες όμως απώλειες σε έμψυχο και εμπόλεμο υλικό των επίδοξων κατακτητών, κατορθώνουν προς το τέλος της ημέρας και σταθεροποιούν τη δύναμή τους. Η κρίσιμη νύχτα της 20ης Μαΐου βοήθησε προς τούτο, γιατί έμεινε δυστυχώς ανεκμετάλλευτη από τη βρετανική Διοίκηση. Το ότι ο Φράυμπεργκ δεν μπόρεσε ή δε θέλησε να προτάξει μια ισχυρή αντεπίθεση εκείνη τη νύχτα, παραμένει ακόμα ένα επίμαχο ερώτημα.

Οι αποκαμωμένοι και εξαντλημένοι από την κούραση αλεξιπτωτιστές ανίκανοι να αντιδράσουν, αναμένουν τη μοίρα τους κάτω από τους ελαιώνες, τα γήινα εξογκώματα ή τα ακανόνιστα ορύγματα που δημιούργησε ο μεγάλος αριθμός βομβών που έπεσε στη διάρκεια της ημέρας. Την ίδια μέρα, αλεξιπτωτιστές πέφτουν στο Γαλατά, Αλικιανό, Περιβόλια, Αγιά, Βαθύπετρο, Βατόλακκο, Μουρνιές, Κολυμπάρι κ.α.

Ο ουρανός με τα σμήνη των βομβαρδιστικών και μαχητικών αεροπλάνων αρχίζει και διαγράφει την παραπέρα πορεία των εξελίξεων. Η Μάχη ήδη έχει κριθεί. Τα βλέμματα των Βρετανών στρέφονται προς το Λιβυκό πέλαγος, που ευνοεί τη φυγή τους. Ας δούμε όμως ποια ήταν η κατάσταση και στις άλλες δύο μεγάλες πόλεις της Κρήτης.

Ρέθυμνο

Αν και η μάχη είχε αρχίσει στα Χανιά από τις πρωινές ώρες, τα τμήματα που υπερασπίζονταν το Ρέθυμνο βρίσκονταν σε πλήρη άγνοια για την από τον αέρα εξαπόλυση της επίθεσης των αλεξιπτωτιστών. Την τραγική πραγματικότητα συνειδητοποίησαν το απόγευμα της ίδιας μέρας, με την πτώση των πρώτων Γερμανών αλεξιπτωτιστών στην περιοχή τους. Η υπεράσπιση της περιοχής του Ρεθύμνου είχε ανατεθεί στον Αυστραλό Ίαν Κάμπελ που πρόσφατα είχε προαχθεί στο βαθμό του αντισυνταγματάρχη.

Την υπεράσπιση της πόλης άφησε σε 800 χωροφύλακες που αποτελούσαν μια αξιόμαχη και αποτελεσματική δύναμη. Από τα 160 μεταγωγικά αεροπλάνα που παίρνουν μέρος στη μάχη καταρρίπτονται επτά. Ένας Γερμανός Διοικητής σκοτώνεται στην πόρτα του αεροπλάνου, την ώρα που ετοιμαζόταν να πηδήσει στο κενό. Ο Συνταγματάρχης Στουρμ, Διοικητής, συλλαμβάνεται αιχμάλωτος. Όσοι από τους αλεξιπτωτιστές σώζονται, βρίσκονται στενά πολιορκημένοι.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι το Γερμανικό επιτελείο της Αθήνας δεν είχε ενημερωθεί για την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στην περιοχή των Χανίων. Αυτό οφείλεται στις ζημιές των τηλεπικοινωνιακών μέσων επαφής που προκλήθηκαν από το ντόπιο πληθυσμό. Η άγνοια αυτή είχε ως αποτέλεσμα να υποστούν ακόμα μεγαλύτερες απώλειες τα δεύτερα κύματα των αλεξιπτωτιστών που έπεσαν στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο. Οι μισοί περίπου αλεξιπτωτιστές σκοτώνονται στον αέρα ή κατά την ώρα που πατούν στη γη.

Ηράκλειο

Αφού προηγήθηκε σφοδρός βομβαρδισμός τις πρωινές ώρες στο αεροδρόμιο, το λιμάνι και τις νότιες παρυφές της πόλης, ακολούθησε τις απογευματινές ώρες η ρίψη των αλεξιπτωτιστών. Η είδηση για ρίψεις αλεξιπτωτιστών στο Μάλεμε και την κοιλάδα των φυλακών της Αγιάς φτάνει στο αρχηγείο του Βρετανού ταξίαρχου Τσάπελ μόλις στις 2:30 μ.μ. Σημαίνει αμέσως γενικός συναγερμός, και σχηματίζονται ομάδες πολιτών. Σπάνε τις αποθήκες όπλων, εξοπλίζονται κατάλληλα και ρίχνονται στον αγώνα κατά των αλεξιπτωτιστών.

Μάχονται σε ομάδες των 7 ή 8 ανδρών. Επικεφαλής μίας ομάδας ήταν ένας ιερέας, ο οποίος σκοτώθηκε αργότερα. Πρόκειται για τον αρχιμανδρίτη Φώτιο Θεοδοσάκη, που πολεμούσε από την αρχή ως το τέλος της μάχης. Υπολογίζεται ότι οι Βρετανοί κατέρριψαν 15, αεροπλάνα που σήμαινε μεγάλη απώλεια για τις Γερμανικές δυνάμεις. Ο Πτέραρχος Στουντέντ, εμπνευστής του σχεδίου για την κατάληψη της Κρήτης, θα γράψει αργότερα κάνοντας απολογισμό της πρώτης μέρας:

"Ο αιφνιδιασμός που ηλπίζαμεν, δυστυχώς δεν επέτυχεν εις τον αναμενόμενον βαθμόν. Αι απώλειαι, αι πλείσται κατά την κάθοδον, είναι ασυνήθως βαρείαι ".

21 Μαΐου 1941:

Χανιά.

Οι Νεοζηλανδοί εξακολουθούν να υπερασπίζονται το Μάλεμε και προσπαθούν να αποτρέψουν τους Γερμανούς από το να κάνουν χρήση του αεροδρομίου. Παρόλο που από τις απογευματινές ώρες το αεροδρόμιο βρέθηκε κυκλωμένο από παντού, οι Γερμανοί κατορθώνουν να κρατήσουν τις θέσεις τους. Παρά την αντίσταση των μαχομένων και τα πυκνά πυρά τους, που ενισχύθηκαν μάλιστα με την ντόπια ένοπλη υποστήριξη, οι Γερμανοί προσγειώνουν τις υπόλοιπες δυνάμεις τους στο αεροδρόμιο.

Οι απώλειες βέβαια των Γερμανών ήταν μεγάλες. Ο Γερμανός πολεμικός ανταποκριτής σημειώνει ότι μόνο πενήντα επτά άνδρες ήταν σε θέση να πολεμήσουν στην περιοχή της γέφυρας του Ταυρωνίτη και του αεροδρομίου. Η απώλεια διοικητών, διμοιριών και λόχων ήταν η πιο καταστροφική. Αλλά και από την πλευρά των συμμαχικών δυνάμεων τα πράγματα δεν ήταν καλύτερα. Ο Φράυμπεργκ με σήμα του στο Κάιρο, επισημαίνει τη δύσκολη κατάσταση και τη σκληρή πίεση που δέχονται: ''Τα περιθώρια είναι μικρά και θα ήταν λάθος να παρουσιάσω μια αισιόδοξη εικόνα".

Τη νύχτα της 21ης Μαΐου, η μοίρα του Βρετανικού στόλου που περιπολούσε στο πέλαγος δυτικά της Κρήτης, επεσήμανε μια εχθρική νηοπομπή. Αμέσως τα πολυβόλα και τα πολύκανα αντιαεροπορικά χτυπούσαν ασταμάτητα τους εχθρικούς στόχους, στους οποίους κατάφεραν σημαντικά πλήγματα. Σκοτώθηκαν 375 Γερμανοί στρατιώτες και οι υπόλοιπο περισυνελέγησαν από Γερμανικά σκάφη. Ο Φράυμπεργκ που βρισκόταν σε έξαψη και παρακολουθούσε με αγωνία την εξέλιξη της θαλάσσιας αυτής επιχείρησης, αναπηδούσε από ενθουσιασμό.

Ρέθυμνο.

Η πολεμική κατάσταση, όπως αναφέρει ο Διοικητής Κάμπελ, βρισκόταν στον απόλυτο έλεγχό του. Οι τοπικές συγκρούσεις και σκληρές αντεπιθέσεις των συμμάχων συνεχίζονται. Η πολιορκία των Γερμανών στις περιοχές Λατζιμά και Αγίου Γεωργίου στενεύει. Στην αντεπίθεση στο λόφο Α χρησιμοποιούνται όλες οι εφεδρείες και τα δύο ελληνικά συντάγματα ενισχύουν τα πλευρά τους.

Από λάθος ένας Γερμανός πιλότος χτύπησε μια θέση αλεξιπτωτιστών, σκοτώνοντας δεκαέξι άνδρες, γεγονός που ενίσχυσε το ηθικό και τόνωσε την αποφασιστικότητα των συμμαχικών και Ελληνικών δυνάμεων. Άλλο πολύτιμο υλικό που έπεσε στα χέρια των συμμάχων ήταν όλες οι επιχειρησιακές διαταγές που βρέθηκαν στο πτώμα ενός Γερμανού αξιωματικού.

Ηράκλειο

Η μέρα αρχίζει με ανηλεείς βομβαρδισμούς κατά των Ελληνοβρετανικών θέσεων. Σκοπός των Γερμανών είναι η κατάληψη του λιμανιού της πόλης και η δημιουργία εστιών εξόρμησης για την ολοκληρωτική κατάληψή της. Ακολουθούν σφοδρές οδομαχίες από ένοπλους πολίτες και ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό που διαρκεί μέχρι τη νύχτα, προκαλεί πανωλεθρία στους εισβολείς. Ομάδες από αλεξιπτωτιστές πέφτουν στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου, που το μεγαλύτερο μέρος του σκοτώνεται από τις Βρετανικές δυνάμεις που το υπερασπίζονται.

Η Γερμανική αεροπορία δυσκολεύεται αφάνταστα από τα Ελληνοβρετανικά τμήματα, τα οποία την παραπλανούν με φωτοβολίδες και πλαίσια σηματοδοσίας με τους Γερμανικούς κώδικες χρήσης. Το υλικό αυτό προέρχεται από Γερμανούς αιχμαλώτους που συλλαμβάνονται. Από τους Γερμανούς επίσης νεκρούς ή αιχμαλώτους αφαιρούνται όπλα και πυρομαχικά, με τα οποία ενισχύουν σημαντικά τον εξοπλισμό του. Ο Στουντέντ θα γράψει για τη δεύτερη μέρα της Μάχης:

"Μα την αλήθεια πολύ ζοφερή η κατάστασις κατά το μεσημέρι. Εις την ομάδα Χάιντεριχ (Αγιά) συγκεχυμένοι αγώνες. Από το Ρέθυμνον ουδεμία αναγγελία. Από το Ηράκλειον καμία κατατοπιστική είδησις και εις το Μάλεμε καμία συγκεκριμένη επιτυχία. Επί πλέον παντού κατεπείγουσα απαίτησις πυρομαχικών και όπλων. Η περαιτέρω συνέχεια της επιχειρήσεως Κρήτης κρέμεται από μια κλωστή".

22 Μαΐου 1941:

Χανιά

Προτού ξημερώσει, Γερμανικά μεταγωγικά αεροπλάνα προσγειώνονται στο αεροδρόμιο του Μάλεμε, όπου μεταφέρουν βαρύ κυρίως οπλισμό. Σκοπός τους είναι η ενίσχυση των δυνάμεών τους και η σταθεροποίηση της θέσης τους. Η αντεπίθεση που αποφασίζεται στις 6 το απόγευμα, ξεκινά με δισταγμό και κανείς δεν φαίνεται να υποστηρίζει ότι δύο τάγματα είναι αρκετά να αποκρούσουν ένα εχθρό, που ενισχύεται με στρατεύματα, τα οποία προσγειώνονται κάθε λίγα λεπτά. Ο Φράυμπεργκ με τηλεγράφημά του προς το Στρατηγείο της Μ. Ανατολής, ζητά την καταστροφή της επιφάνειας του αεροδρομίου.

Είναι όμως πια αργά. Οι Γερμανοί έχουν σταθεροποιηθεί στις θέσεις τους και έχουν δημιουργήσει τους απαραίτητους θύλακες αντίστασης. Η αποφυγή καταστροφής του αεροδρομίου όταν οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές και το επέβαλλαν,αποδεικνύεται τώρα τραγική. Ο εχθρός σχεδόν ανενόχλητος κάνει χρήση του αεροδρομίου. Αλλά και ο αποσυντονισμός των συμμαχικών δυνάμεων, που μεταξύ των άλλων οφείλεται στην έλλειψη συστημάτων επικοινωνίας, επιδεινώνει περισσότερο την όλη κατάσταση.

Χάρη στη δράση του ένοπλου ντόπιου Κρητικού στοιχείου, οι επιθέσεις κατά του Γαλατά και του Καστελλίου αποκρούονται επιτυχώς. Η Μάχη μάλιστα στο Γαλατά, λόγω της σκληρότητάς της, αποκλήθηκε "μάχη των γιγάντων". Ο Βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος Β' και ο Πρωθυπουργός Εμμ. Τσουδερός, μετά από ολιγοήμερη παραμονή στην Κρήτη, στέλνουν διάγγελμα προς τον Κρητικό λαό και επιβιβάζονται σε Αγγλικό αντιτορπιλλικό, που τους μεταφέρει στην Αίγυπτο.

Ρέθυμνο

Αλλεπάλληλοι βομβαρδισμοί προξενούν σημαντικές καταστροφές σε κτίρια της πόλης. Αλλά από τη χρησιμοποίηση παραπλανητικών σημάτων, ζημιές προκαλούνται και στις Γερμανικές εστίες. Εφόδια ρίχνονται επίσης από λάθος στα συμμαχικά τμήματα. Σε όλους τους τομείς πολεμικής δράσης των Γερμανών επικρατούσε μια τέτοια σύγχυση, που δεν γνώριζαν αν οι κρότοι των όπλων προέρχονται από την πλευρά των γερμανικών ή των συμμαχικών δυνάμεων.

Ηράκλειο

Η ρίψη αλεξιπτωτιστών και εφοδίων για την ενίσχυση των πυρήνων αντίστασης συνεχίζεται. Το αεροδρόμιο και η πόλη κρατούνται σταθερά από τις Βρετανικές και Ελληνικές δυνάμεις και το ντόπιο ένοπλο στοιχείο. Η περιοχή γύρω από το Ηράκλειο έχει εκκαθαριστεί, εκτός από τις θέσεις "Σταυρωμένος" και "Γάζι" όπου υπάρχουν και έχουν οργανωθεί σοβαρά Γερμανικά προγεφυρώματα.

Η κατάσταση των αλεξιπτωτιστών ήταν απελπιστική. Η δίψα τους είχε οδηγήσει να τρώνε ακόμα και αμπελόφυλλα στην απεγνωσμένη τους προσπάθεια να βρουν κάτι υγρό. Πολλοί σκοτώθηκαν στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν κάποιες σταγόνες νερού. Για τους τραυματίες η κατάσταση ήταν ακόμα πιο τραγική.

23 Μαΐου 1941:

Χανιά

Οι Γερμανικές δυνάμεις με την οριστική πια κατάληψη του αεροδρομίου Μάλεμε, περνούν από την άμυνα στην επίθεση. Η 5η Βρετανική Ταξιαρχία εξαναγκάζεται να εγκαταλείψει τη θέση της και να στραφεί νοτιοανατολικά. Μεγάλης έντασης βομβαρδισμοί σημειώνονται στα Χανιά, τη Σούδα, τις κωμοπόλεις και τα λιμάνια της περιοχής. Παρατηρείται έλλειψη τροφίμων και πυρομαχικών, χωρίς να διαφαίνονται προοπτικές ανεφοδιασμού.

Ξαφνικά δώδεκα Βρετανικά αεροπλάνα πετούν πάνω από το αεροδρόμιο του Μάλεμε. Το βομβαρδίζουν και καταστρέφουν έξι Γερμανικά αεροπλάνα που βρίσκονται σ' αυτό. Άρχισε η αναπτέρωση του ηθικού των συμμαχικών δυνάμεων, αλλά ήταν προσωρινή, γιατί η δράση τους ήταν πολύ περιορισμένη και η μάχη είχε ήδη κριθεί. Οι επιθετικές ενέργειες των Γερμανών στρέφονται προς την Κίσαμο, την Κάνταντο, το Σέλινο, τον Αλικιανό και το Βατόλακκο.

Την ίδια μέρα δίνονται τα πρώτα μηνύματα για υποχώρηση, αλλά οι άνδρες της 5ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρχίας δυσκολεύονται να το πιστέψουν. Ο μεγάλος αριθμός νεκρών του εχθρού τους έκανε να πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να τσακίσουν τους Γερμανούς, παρά την υπεροχή τους σε οπλισμό και εξοπλισμό.

Ρέθυμνο

Κατά τις μεταμεσημβρινές ώρες η Γερμανική αεροπορία άρχισε μια αεροπορική επίθεση σε μέτωπο 20 χιλιομέτρων και βάθος 6 χιλιομέτρων. Ο βομβαρδισμός αυτός που κράτησε ως τις 8 το βράδυ, ήταν ο πιο σφοδρός από την έναρξή τους και προξένησε σημαντικές καταστροφές στην πόλη. Ένα σύννεφο σκόνης που δημιούργησαν οι βομβαρδισμοί κάλυψε ολόκληρη την πόλη. Οι στρατώνες κατέρρευσαν, χτυπήθηκε το νοσοκομείο της πόλης και οι τραυματίες μεταφέρθηκαν σε άλλο μέρος.

Τότε λαμβάνει χώρα ομαδική εκτέλεση 30 κατά κανόνα νέων ανθρώπων από το συνοικισμό Περιβόλια. Με τη χρήση παραπλανητικών σημάτων κατορθώνουν οι Αυστραλοί και προμηθεύονται αρκετά πυρομαχικά, όλμους, υγειονομικό υλικό και άλλα εφόδια από διερχόμενα Γερμανικά αεροπλάνα.

Ηράκλειο

Μεγάλος αριθμός Γερμανικών αεροπλάνων με εκρηκτικές και εμπρηστικές βόμβες χωρίς διακοπή και για τρεις ώρες προξενούν σημαντικές καταστροφές στην πόλη. Ολόκληρες συνοικίες έχουν ισοπεδωθεί. Η πόλη ζει μέσα στην κόλαση της φωτιάς και τους σωρούς των ερειπίων. Η καταστροφή των στρατιωτικών κλιβάνων και των αποθηκών τροφίμων του στρατού, επιτείνουν το πρόβλημα του επισιτισμού.

Ο Γερμανός Διοικητής πληροφορεί το Φρούραρχο της πόλης Ε. Τσαγκαράκη ότι οι Γερμανοί είναι κύριοι της Κρήτης και αξιώνει την παράδοση της πόλης. Ο Φρούραρχος χωρίς συζήτηση απορρίπτει την αξίωση αυτή. Για πρώτη φορά οι Ελληνικές και Βρετανικές δυνάμεις πληροφορούνται την κατάσταση που επικρατεί στα Χανιά. Ο Τσώρτσιλ από την πλευρά του επιμένει ότι η Μάχη της Κρήτης πρέπει να κερδηθεί.

24 Μαΐου 1941:

Χανιά

Από το πρωί επαναλαμβάνονται με μεγαλύτερη ένταση οι βομβαρδισμοί της πόλης των Χανίων, της Σούδας και των γειτονικών χωριών. Οι Γερμανοί κύριοι του αεροδρομίου του Μάλεμε, χρησιμοποιούν την εστιακή τους αυτή δύναμη, για την εκκαθάριση της κατάστασης. Η απομάκρυνση σημαντικών τμημάτων που υπερασπίζονταν την πόλη επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την ατμόσφαιρα που επικρατούσε σ' αυτή. Η επιθετική πρωτοβουλία βρίσκεται στα χέρια των κατακτητών.

Από τη στιγμή που οι Βρετανικές δυνάμεις αρχίζουν να υποχωρούν, η αντίσταση είχε πέσει ουσιαστικά στα χέρια του ντόπιου ένοπλου πληθυσμού. Στην Κίσαμο η αντίσταση των Κρητικών ήταν τόσο δυναμική που απέτρεψε την αποβίβαση αρμάτων, προσφέροντας έτσι ανεκτίμητη βοήθεια στα υποχωρούντα συμμαχικά στρατεύματα Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις συνεχίζονται στο Ακρωτήρι και το Κολυμπάρι Κατά τη διάρκεια της ημέρας νέες ενισχύσεις καταφθάνουν αεροπορικώς στο αεροδρόμιο του Μάλεμε.

Ρέθυμνο

Ισχυρές Γερμανικές αεροπορικές επιθέσεις επαναλαμβάνονται και πάλι. Τα 200 περίπου αεροπλάνα κατέβαιναν μέχρι τις στέγες των σπιτιών, σπέρνοντας το θάνατο και ολοκληρώνοντας το καταστροφικό έργο. Παρά τις αεροπορικές ενισχύσεις των Γερμανών που είχαν συλληφθεί και βρισκόταν αιχμάλωτοι στην περιοχή του νεκροταφείου Αγίου Γεωργίου, η θέση τους ήταν δεινή και ιδιαίτερα επικίνδυνη. Ο κλοιός των χωροφυλάκων και των ένοπλων πολιτών γινόταν ολοένα και στενότερος.

Ηράκλειο

Τα ερείπια των προηγουμένων βομβαρδισμών δεν αποτελούν λόγο αναστολής ή ματαίωσης νέων. Έτσι επαναλαμβάνονται με μεγαλύτερη σφοδρότητα και αγριότητα. Γίνονται ρίψεις νέων αλεξιπτωτιστών γύρω από την πόλη του Ηρακλείου. Απόπειρα των Γερμανών να εισέλθουν στην πόλη από τη Χανιόπορτα αποκρούεται και εξοντώνονται μέχρις ενός. Το αεροδρόμιο εξακολουθεί να βρίσκεται στα χέρια των Βρετανών που το υπερασπίζονται.

Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού έχει εγκαταλείψει την πόλη. Οι εστίες αντίστασης των Γερμανών στο Γάζι και τον Σταυρωμένο, έχουν ενισχυθεί σημαντικά κι έχουν καταστεί επικίνδυνες για την πόλη.

25 Μαΐου 1941

Χανιά

Από το βράδυ ρίχνονται χιλιάδες προκηρύξεις στα Χανιά, τους συνοικισμούς και τα χωριά και απειλούν τον πληθυσμό, ότι θα επιβάλουν αυστηρές κυρώσεις σ' αυτούς που πολεμούσαν τα Γερμανικά στρατεύματα. Οι γύρω από την πόλη φρουρές αποσύρονται σε νέες λιγότερο κοντινές προς την πόλη θέσεις, γεγονός που οδηγεί στην αποθάρρυνση και επιτείνει το αίσθημα της ανασφάλειας. Οι Βρετανικές δυνάμεις αποσύρονται προς τη Σούδα.

Οι καθυστερήσεις όμως που συνεπάγονται οι καταλήψεις των χωριών και οικισμών γύρω από τα Χανιά, επιβραδύνουν σημαντικά τα σχέδια των Γερμανών να φτάσουν στα Σφακιά και να παρεμποδίσουν τη φυγή των Βρετανών. Ύστερα από συνεχείς επιθέσεις και αντεπιθέσεις καταλαμβάνεται ο Γαλατάς με τη γνωστή υπεροχή των όπλων του αντιπάλου. Ήρθε όμως και η σειρά της Κανδάνου. Μετά την εξολόθρευση ενός Γερμανικού λόχου από τους κατοίκους της, οι Γερμανοί επιτίθενται με αγριότητα.

Βομβαρδίζεται η Κάνδανος και παραδίνεται στη φωτιά, στενάζοντας κάτω από τους σκελετούς των ερειπίων. Εκτελούν όσους από τους κατοίκους της Κανδάνου ή των γειτονικών χωριών συναντούν, ανεξάρτητα από ηλικία και χωρίς καμία διαδικασία. Στις 3 Ιουνίου θα επιστρέψουν και πάλι για να ολοκληρώσουν την καταστροφή. Την ίδια μέρα ο πτέραρχος Στουντέντ προσγειώνεται στο αεροδρόμιο Μάλεμε και διαπιστώνει προσωπικά το μέγεθος της καταστροφής του δημιουργήματός του.

Ρέθυμνο

Οι Γερμανικές προκηρύξεις που είχαν ριχτεί στα Χανιά με απειλητικό κατά των πολιτών περιεχόμενο, ρίχνονται και στο Ρέθυμνο. Οι μαχόμενες δυνάμεις βρίσκονται κάτω από τη σκιά της Γερμανικής αεροπορίας, η οποία βομβαρδίζει στρατιωτικούς στόχους, καθώς και την πόλη και τα χωριά Οι συγκρούσεις και αψιμαχίες είναι τόσο συχνές, που αποτελούν πραγματικό εφιάλτη για τους Γερμανούς.

Ηράκλειο

Ο βομβαρδισμός Ελληνικών και Βρετανικών στόχων εξακολουθεί και πάλι. Η πόλη φλέγεται από τις πυρκαϊές που σημειώνονται και οι δρόμοι της είναι γεμάτοι από πτώματα. Αλλά και στους χώρους έξω από τα τείχη υπάρχουν άταφα πτώματα Γερμανών και Ελλήνων μαχητών. Η στρατιωτική κατάσταση επιδεινώνεται. Οι Γερμανοί μπορεί να μην κάνουν επίθεση κατά της πόλης ακόμα, είναι όμως κύριοι της κατάστασης και ρυθμιστές του αγώνα κατά μεγάλο μέρος.

Οι ίδιες απειλητικές προκηρύξεις που είχαν ριχτεί στα Χανιά και το Ρέθυμνο, ρίχνονται και στο Ηράκλειο. Ο Στρατηγός Φράυμπεργκ προειδοποιεί ότι, τα υπό τη Διοίκησή του τμήματα, έχουν περιέλθει στο έσχατο όριο αντοχής.

26 Μαΐου 1941:

Χανιά

Μετά την κατάληψη και του Γαλατά οι Γερμανικές δυνάμεις εδραιώνονται και σταθεροποιούνται οριστικά στην περιοχή. Το έργο της καταστροφής ολοκληρώνεται με το βομβαρδισμό και πολυβολισμό της πόλης των Χανίων από τη Γερμανική αεροπορία. Οι αποσύρσεις για συμπτύξεις και ανασυγκροτήσεις των συμμαχικών δυνάμεων δεν προσθέτουν τίποτα στον αγώνα που ήδη έχει κριθεί.

Τα Βρετανικά στρατεύματα αρχίζουν να υποχωρούν. Ο Στρατηγός Φράυμπεργκ προτείνει με σήμα του στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής την αποστολή πλοίων για την παραλαβή των στρατευμάτων, καθώς η παραπέρα παραμονή τους είναι άσκοπη και εγκυμονεί άλλους κινδύνους.

Ρέθυμνο

Η στρατιωτική κατάσταση παρέμεινε στάσιμη και τα Ελληνοβρετανικά στρατεύματα κρατούν σταθερά τις θέσεις τους. Οι πολιορκούμενοι στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου εξακολουθούν να πιέζονται ασφυκτικά από ομάδες χωροφυλάκων και ντόπιων πολεμιστών, κάτω από αφόρητες συνθήκες πείνας, χωρίς όμως και να παραδίνονται. Αλλά και στα συμμαχικά τμήματα σημειώνονται σοβαρές ελλείψεις σε πυρομαχικά και τρόφιμα.

Στο Ρέθυμνο ήταν άγνωστη η κατάσταση που επικρατούσε στα Χανιά και το Ηράκλειο, όπως το ίδιο συνέβαινε και με τις πόλεις αυτές που δεν γνώριζαν επίσης για την κατάσταση που επικρατούσε στο Ρέθυμνο. Οι συμμαχικές δυνάμεις σημειώνουν μια αξιόλογη επιτυχία, γιατί κατορθώνουν και εκδιώκουν τους Γερμανούς από το Σταυρωμένο, τον οποίο καταλαμβάνουν. Η κατάληψη τους εξασφαλίζει μια πλούσια λεία σε πολεμικό και φαρμακευτικό υλικό.

Ηράκλειο

Οι Ελληνικές δυνάμεις που υποφέρουν από έλλειψη πυρομαχικών, αποσύρονται στην περιοχή Σπήλια νοτιοανατολικά της πόλης. Εκεί δημιουργούνται προφυλακές για να παρεμποδίσουν τον εχθρό να προχωρήσει και να καταλάβει τις Αρχάνες. Παρά το ότι οι Ελληνικές δυνάμεις αποσύρθηκαν ουσιαστικά από τον αγώνα, οι διάφορες ομάδες που δρούσαν στις γερμανικές εστίες Γάζι και Σταυρωμένου, συνέχιζαν το επιθετικό τους έργο. Το ίδιο βράδυ βομβαρδίζεται από Βρετανικά αεροπλάνα το αεροδρόμιο της Καρπάθου, το οποίο χρησιμοποιείτο σε ευρεία κλίμακα και αποτελούσε απειλή για την Κρήτη.

27 Μαΐου 1941:

Χανιά

Στις 7 το απόγευμα, ύστερα από συμπλοκές με ομάδες οπισθοφυλακής, οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές και αλπινιστές μπήκαν στα Χανιά και έγιναν κύριοι της ερειπωμένης και φλεγόμενης πόλης. Τις απογευματινές ώρες το Στρατηγείο της Μ. Ανατολής έδωσε τη συγκατάθεσή του για την εκκένωση της Κρήτης, παρέχοντας και τις σχετικές οδηγίες, που μεταξύ των άλλων προέβλεπαν: Οι δυνάμεις Μάλεμε, Σούδας, Χανίων, Στύλου θα αποσύρονταν στα Σφακιά. Οι δυνάμεις του Ρεθύμνου θα κατευθύνονταν στον Πλακιά και οι δυνάμεις του Ηρακλείου θα επιβιβάζονταν σε Αγγλικά πλοία από το λιμάνι της πόλης.

Ρέθυμνο

Ο Στουντέντ ανησυχεί ιδιαίτερα για τους αλεξιπτωτιστές που έχουν πέσει στο Ρέθυμνο και βρίσκονται πολιορκημένοι. Προσπάθεια των Γερμανών να καταλάβουν τα Καστελάκια απέτυχε και περιορίστηκαν στις αρχικές τους θέσεις. Στο μεταξύ τα πυρομαχικά άρχισαν να λιγοστεύουν επικίνδυνα και η πείνα αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα. Οι φούρνοι της μονής Αρκαδίου που δούλευαν συνεχώς και η μεταφορά τροφίμων, δεν αρκούσαν να δώσουν λύση στο πρόβλημα. Αλλά και η κατάσταση που επικρατεί στο αντίπαλο στρατόπεδο δεν είναι καλύτερη.

Να πως την περιγράφει Γερμανός αλεξιπτωτιστής: "Έξι μέρες βρισκόμαστε ήδη σ' αυτή την αναθεματισμένη θέση. Καμία προστασία από τον ήλιο τίποτα εντελώς και με όλα αυτά μας βασανίζουν και οι ψείρες. Όμως περισσότερο μας βασανίζει η πείνα. Τώρα αιωρούμαστε ισχνοί και εξαντλημένοι εδώ".

Ηράκλειο

Γίνεται ανασύνταξη των Ελληνικών τμημάτων, τα οποία ενισχύονται και με νέα, με σοβαρές ελλείψεις. Το αεροδρόμιο δεν έχει καταληφθεί. Εστίες των Γερμανών προσβάλλονται από ομάδες αντίστασης κι ελεύθερους σκοπευτές. Οι Γερμανοί όμως καταλαμβάνουν το ύψωμα Άι Λιας που βρίσκεται νότια και σχετικά κοντά στο αεροδρόμιο και ετοιμάζουν γενική επίθεση.

28 Μαΐου 1941:

Χανιά

Μεγάλα τμήματα του Γερμανικού στρατού που προέρχονται από την περιοχή των φυλακών Αγιάς και το Μάλεμε, μπαίνουν στην πόλη, που από την προηγούμενη βρίσκεται στα χέρια των Γερμανών. Οι απειλές που έχουν εκτοξευθεί με προκηρύξεις, παίρνουν τη μορφή αντιποίνων. Τμήματα του Ελληνικού στρατού και ομάδες ένοπλων πολιτών εξακολουθούν να μάχονται απεγνωσμένα, χωρίς μάλιστα να γνωρίζουν ότι τα διπλανά βρετανικά τμήματα έχουν αποχωρήσει.

Από τις μάχες αυτές επωφελούνται τα Βρετανικά τμήματα, γιατί συγκρατούνται οι Γερμανοί και διασφαλίζεται έτσι η χωρίς σοβαρά εμπόδια αποχώρησή τους από την παραλία των Σφακίων. Τα Ελληνικά τμήματα της περιοχής Μουρνιών αποφάσισαν να κατευθυνθούν προς το Ηράκλειο. Πληροφορήθηκαν όμως στην πορεία τους την κατάληψη των Χανίων και του Ρεθύμνου και επέστρεψαν στον καταυλισμό τους, αχρηστεύοντας παράλληλα τον οπλισμό τους για να μην πέσει στα χέρια εχθρού.

Ρέθυμνο

Αν και σχεδιαζόταν γενική επίθεση την επομένη, για το οριστικό ξεκαθάρισμα των Γερμανών που βρίσκονταν στον Άγιο Γεώργιο, καθώς και σε άλλα νευραλγικά σημεία, ανακόπηκε, γιατί πληροφορήθηκαν ότι η βρετανική άμυνα είχε καταρρεύσει στα Χανιά και το Μάλεμε και οι Βρετανοί εκινούντο προς τα Σφακιά. Έτσι, οι Γερμανοί που καταφτάνουν στην πόλη και προέρχονται από τα Χανία, βρίσκουν τις ελληνικές φρουρές στις θέσεις τους.

Τα Γερμανικά τμήματα συναντούν μια δυναμική αντίσταση από ομάδα ενόπλων χωρικών. Κατορθώνουν όμως να επιβληθούν και να καταλάβουν την πόλη. Άλλα τμήματα προχωρούν προς τις περιοχές Αγίου Γεωργίου και Λατζιμά και απελευθερώνουν τους εκεί δεινοπαθούντες Γερμανούς που έχουν αποκλειστεί. Ύστερα από σκληρή μάχη καταλαμβάνουν το αεροδρόμιο. Πολλοί Αυστραλοί παραδίνονται και άλλοι κατορθώνουν και διαφεύγουν στο εσωτερικό του Νομού.

Ηράκλειο

Η Γερμανική αεροπορία συνεχίζει το έργο του βομβαρδισμού της πόλης και του αεροδρομίου. Νέες ρίψεις επίσης αλεξιπτωτιστών σημειώνονται σε κοντινές προς το Ηράκλειο περιοχές. Βομβαρδίζονται τα χωριά Θραψανό, Αρκαλοχώρι και Πεζά. Το πρωί της ίδιας μέρας ο Διοικητής των συμμαχικών στρατευμάτων Ταξίαρχος Τσάπελ ενημέρωσε τους Διοικητές των μονάδων για την επικείμενη εκκένωση και αναχώρησή τους κατά τις μεσονύκτιες ώρες.

Οι Διοικητές των Ελληνικών τμημάτων έμεναν απληροφόρητοι για την ενέργεια αυτή και μόνο την επόμενη μέρα διαπίστωσαν έκπληκτοι την απουσία τους και με την κάθε μυστικότητα φυγή των Βρετανών. Περίπου 4.000 Βρετανοί επιβιβάστηκαν σε δύο καταδρομικά και έξι αντιτορπιλικά και αναχώρησαν για την Αίγυπτο. Όταν η μοίρα έπλεε στο στενό της Κάσσου δέχτηκε σφοδρή αεροπορική επίθεση, με συνέπεια να βυθιστούν τα δύο αντιτορπιλλικά, με απώλειες 600 ανδρών. Τότε οι δυνάμεις του Μπρόγιερ κινήθηκαν και κατέλαβαν το αεροδρόμιο του Ηρακλείου.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι Βρετανοί είχαν περιοριστεί μόνο στη φρούρηση του αεροδρομίου. Ολόκληρος ο άλλος τομέας όπως συνέβαινε στα Χανία και το Ρέθυμνο, όπου είχαν διεξαχθεί σκληρές μάχες για την αποτροπή του εχθρού, υπερασπιζόταν από τις Ελληνικές δυνάμεις και τους ντόπιους ένοπλους πολεμιστές. Το Υπουργείο Στρατιωτικών της Αγγλίας μετέδιδε τότε σχετικά: "Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι το Ηράκλειο θα μπορούσε να κρατήσει. Αν 8 μέρες αργότερα αποσύραμε τη φρουρά του, το κάναμε γιατί είχαμε ηττηθεί στο Μάλεμε".

29 Μαΐου 1941:

Χανιά

Τα συμμαχικά στρατεύματα εξακολουθούν να κινούνται προς τα Σφακιά για επιβίβαση. Στα πρώτα πλοία μπαίνουν τα μη μάχιμα τμήματα και οι τραυματίες. Η εκκένωση έπρεπε να τερματίσει την 1η Ιουνίου, για να προλάβουν και άλλες τυχόν απώλειες σε Βρετανικά πλοία. Οι μάχες συνεχίζονταν όπου ήταν δυνατό, για να δοθεί ο χρόνος όπου χρειαζόταν για την ευκολότερη και ανετότερη αποχώρηση των Βρετανών για την Αίγυπτο.

Με προκήρυξη των Γερμανών που τοιχοκολλήθηκε ή αναρτήθηκε σε εμφανή σημεία, ανακοίνωναν την κατάληψη της Κρήτης από τα Γερμανικά στρατεύματα και ότι ο πληθυσμός της τίθεται από σήμερα κάτω από την προστασία του Γερμανικού στρατού. Η προκήρυξη αυτή είχε βέβαια παραπλανητικό χαρακτήρα.

Ρέθυμνο

Από το πρωί καταφτάνουν συνεχώς νέα τμήματα Γερμανικού στρατού, που καταλαμβάνουν σημεία με στρατιωτικό ή άλλο επίκαιρο ενδιαφέρον και ασχολούνται με την οργάνωση των τμημάτων τους. Ο Διοικητής της χωροφυλακής Ιάκωβος Χανιώτης αρνείται να παραδώσει την πόλη, η οποία καταλαμβάνεται μετά από τις τελευταίες μάχες με τα τμήματα που την υπερασπίζονται. Σε έκθεσή του ο Ταγματάρχης Χρήστος Τζιφάκης τονίζει:

"Το Ρέθυμνο δεν καταλήφθηκε από τους Γερμανούς και η αντίστασή του δεν εκάμφθη, παρά το ότι ο εχθρός και πολυάριθμος ήταν και άφθονα σύγχρονα μέσα διέθετε, παρά μόνο όταν ο εχθρός αυτός κατίσχυσε στο Νομό Χανίων και από κει με τα μηχανοκίνητα μέσα μεταφέρθηκε στο Ρέθυμνο".

Ηράκλειο

Μετά την αποχώρηση των Βρετανών την προηγούμενη μέρα και την παντελή έλλειψη πυρομαχικών, ο Ελληνικός στρατός βρέθηκε σε πραγματική απόγνωση και εξαιρετικά δύσκολη θέση. Οι Διοικητές των Ελληνικών μονάδων που βρίσκονταν στη γραμμή Σπήλια - Αγία Ειρήνη, αποσύρθηκαν προς τις Αρχάνες. Η κατάληψη του αεροδρομίου που είχαν εγκαταλείψει οι Βρετανοί σήμανε την αρχή του τέλους. Την ίδια μέρα πληροφορήθηκαν και την κατάληψη των Χανίων και του Ρεθύμνου.

Μπροστά στην κατάσταση αυτή που δεν είχε προοπτική, ούτε εξυπηρετούσε κανένα σκοπό πια, ζητήθηκε από τον Γερμανό Συνταγματάρχη Διοικητή Μπρούνο Μπρόγιερ ανακωχή, με τους όρους που είχε συναφθεί για τα στρατεύματα της ηπειρωτικής Ελλάδας Ο Γερμανός όμως Διοικητής, από θέση ισχύος πια, απέρριψε την πρόταση και απαίτησε την άνευ όρων παράδοση, διαφορετικά θα συνεχίζονταν οι βομβαρδισμοί των χωριών.

Απείλησε μάλιστα ότι θα διέτασσε το μηχανοκίνητο τμήμα του Βίττμαν, που βρισκόταν στο Ρέθυμνο και προερχόταν από τα Χανιά, να επιτεθεί εναντίον των Ελληνικών τμημάτων. Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες υπογράφτηκε η συνθηκολόγηση και σταμάτησε ο βομβαρδισμός.

30 - 31 Μαΐου 1941:

Χανιά

Οι Γερμανοί καταδιώκουν τα συμμαχικά στρατεύματα και προσβάλλουν βόρεια από την Ίμπρο τη μηχανοκίνητη 1η Ταξιαρχία. Δεν πραγματοποιήθηκαν όμως αεροπορικές επιθέσεις, γεγονός που διευκόλυνε τις υποχωρήσεις τους. Ο Φράυμπεργκ με τους επιτελείς του και το Ελληνικό κλιμάκιο αναχώρησαν με δύο αερακάτους. Τη Διοίκηση των δυνάμεων που παρέμεναν στην Κρήτη ανέθεσε ο Φράυμπεργκ στον υποστράτηγο Ουέστον.

Οι δυνάμεις της Κρήτης που ήταν προς αναχώρηση από τα Σφακιά, περιελάμβαναν μερικές εκατοντάδες Έλληνες από τα τάγματα που είχαν διαλυθεί, καθώς και ένοπλους πολίτες. Περίπου 4.000 μάχιμα τμήματα από Βρετανούς, Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς, καθώς και 5.000 άνδρες των σωμάτων και υπηρεσιών, παρέλαβαν τα Βρετανικά πλοία. Οι υπόλοιπες δυνάμεις που δεν μπόρεσαν να διαφύγουν, παραδόθηκαν στους αλπινιστές ή κατέφυγαν στα βουνά της Κρήτης όπου και παρέμειναν πολλούς μήνες.

Ρέθυμνο

Στην περιοχή του αεροδρομίου οι στρατιώτες που έχουν απομείνει συνεχίζουν την πολεμική τους δράση. Κυκλώνονται όμως και αναγκάζονται να παραδοθούν στους Γερμανούς με το Διοικητή Κάμπελ και την υπόλοιπη Αυστραλιανή δύναμη της περιοχής. Ο αντισυνταγματάρχης Κάμπελ είχε ενημερώσει προηγουμένως τους Αξιωματικούς του και είχαν συμφωνήσει να παραδοθούν. Αυτή ήταν λύση ανάγκης, αφού η άμυνα που μπορούσαν να προτάξουν με την έλλειψη πυρομαχικών, θα μπορούσε να κρατήσει μόλις μια ώρα και μάλιστα με μεγάλες θυσίες.

Μικρός αριθμός αξιωματικών και οπλιτών καταφεύγουν στα γειτονικά βουνά. Οι αιχμάλωτοι κάτω από άθλιες συνθήκες μεταφέρθηκαν στη Γερμανία. Οι Έλληνες χωροφύλακες με ανάλογη μεταχείριση μεταφέρθηκαν στην Αθήνα απ' όπου τους άφησαν ελεύθερους.

Ηράκλειο

Στις 30 Μαΐου, ο Υποστράτηγος Λιναρδάκης υπέγραψε την ανακωχή με το Γερμανό Διοικητή και ζητήθηκε η κατάπαυση των βομβαρδισμών. Το απόγευμα της ίδιας μέρας το απόσπασμα του Αντισυνταγματάρχη Βίττμαν που κινούνταν από το Ρέθυμνο, συνάντησε τα τμήματα του Συνταγματάρχη Μπρόγιερ. Συνεχίζοντας την κίνηση του έφτασε κατά τις νυχτερινές ώρες στην Ιεράπετρα και συναντήθηκε με τα ιταλικά τμήματα που είχαν καταλάβει το νομό Λασιθίου.

Από τον Ιούνιο ως τα τέλη Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου άρχισε η τμηματική απόλυση των αξιωματικών και οπλιτών που είχαν μεταφερθεί στο μεταξύ στην ηπειρωτική Ελλάδα. Από τους αξιωματικούς και τους οπλίτες που διέθεταν οπλισμό, καθώς και τις ντόπιες ομάδες πολιτών, σχηματίστηκαν καθ' όλη την Κρήτη οι δυνάμεις αντίστασης, που πρόσφεραν πολλά στο συμμαχικό αγώνα.

Τα μετά της Μάχης Γεγονότα

Την επομένη ο Γερμανός Υποστράτηγος Ζερ ανέφερε στον Χίτλερ: "Εντολή εξετελέσθη". Έληξε έτσι μια από τις πιο παράδοξες μάχες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, με πλήρη επικράτηση των Γερμανικών δυνάμεων. Οι απώλειες βέβαια του σώματος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών υπήρξαν οδυνηρές και οι μονάδες τους μετατράπηκαν σε μονάδες τακτικού στρατού. Όταν μάλιστα ο Χίτλερ παρασημοφορούσε τον Πτέραρχο Στουντέντ, του είπε με έμφαση: "Η Κρήτη απέδειξε ότι οι αλεξιπτωτιστές ανήκουν πια στο παρελθόν".

Το γερμανικό ανακοινωθέν της ίδιας μέρας αναφέρει: "Η μάχη της Κρήτης έληξε. Ολόκληρη η νήσος είναι απαλλαγμένη εχθρού. Γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν το τελευταίο στήριγμα των ηττηθέντων Βρετανών, τον λιμένα Σφακιά". Στις 2 Ιουνίου επίσης το Βρετανικό Υπουργείο Πολέμου έκανε γνωστά στον κόσμο τα ακόλουθα: "Έπειτα από 12 ημέρας του αναμφιβόλως σκληρότερου αγώνα του πολέμου, αποφασίστηκε να αποσύρωμεν τα στρατεύματά μας από την Κρήτη".

Η Γερμανική κατοχή απλώνεται σε όλο το νησί. Η Γερμανική σημαία κυματίζει παντού. Ταυτόχρονα αρχίζει και η αντίσταση του Κρητικού λαού...

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ (20 ΜΑΙΟΥ 1941)

Στις 28 Οκτωβρίου 1940, οι Ευέλπιδες της ΙΙΙ ης τάξεως ονομάσθηκαν, σύμφωνα με τον οργανισμό της Σχολής, ανθυπολοχαγοί και έφυγαν όλοι για το μέτωπο. Οι Ευέλπιδες της ΙΙ ας τάξεως ονομάσθηκαν ανθυπασπιστές και τοποθετήθηκαν στα έμπεδα εκπαιδεύσεως. Στους 300 Ευέλπιδες της Ι ης τάξεως (τότε η Σχολή είχε τρεις τάξεις) που μόλις πριν ένα μήνα είχαν παρουσιαστεί στη Σχολή, δόθηκε αόριστη άδεια, που ανακλήθηκε όμως στις 20 Νοεμβρίου και οι πρωτοετείς μαθητές επέστρεψαν στη Σχολή.

Η εισβολή των Γερμανών, στις 6 Απριλίου 1941, βρίσκει τους Ευέλπιδες της Ι ης τάξης εκπαιδευόμενους εντατικά. Μέσα στη σύγχυση που επικρατούσε από την κατάρρευση του μετώπου και την προέλαση των Γερμανών, η Σχολή έχει ξεχαστεί και στερείται διαταγών. Οι Ευέλπιδες ζητούν να συγκροτήσουν ένα λόχο και να σταλούν στις Θερμοπύλες όπου μάχονται οι Βρετανοί, αλλά το αίτημα τους δεν εγκρίνεται. Άλλωστε οι Σύμμαχοι υποχωρούν και από εκεί.

Στις 23 Απριλίου ο διοικητής της Σχολής συγκεντρώνει τους μαθητές και τους ανακοινώνει τη δυσμενή τροπή του πολέμου, καθώς και την επικείμενη είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα. Τους ανακοινώνει επίσης ότι η πρόθεση της Ανωτέρας Στρατιωτικής Διοίκησης Αθηνών (ΑΣΔΑ) είναι να χρησιμοποιηθεί η Σχολή για την τήρηση της τάξης στην Αθήνα και τους θέτει το ερώτημα: «Εάν σας διατάξω να εξέλθετε στην πόλη επειδή δεν υπάρχουν άλλα τμήματα για να επιβάλετε την τάξη σε περίπτωση που αυτή διασαλευθεί, θα το πράξετε;».

Η απάντηση των Ευελπίδων ήταν ένα βροντερό ΟΧΙ και κατόπιν τούτου ο διοικητής διέταξε την προφυλάκιση μερικών από τους αρχαιότερους που θεώρησε ως πρωταίτιους. Η διαταγή όμως του διοικητού όχι μόνο δεν εκτελείται, αλλά οι Ευέλπιδες αποφασίζουν ομόφωνα να φύγουν για την Κρήτη. Ο διοικητής της ΑΣΔΑ, που πληροφορείται τα γεγονότα, στέλνει στη Σχολή τον επιτελάρχη του για να πείσει τους νεαρούς Ευέλπιδες να εκτελέσουν τη διαταγή της ΑΣΔΑ και να ματαιώσουν τη μετάβαση τους στην Κρήτη.

Ο επιτελάρχης, συνταγματάρχης Πετζόπουλος, συγκεντρώνει τους Ευέλπιδες παρουσία και του αξιωματικού υπηρεσίας και προσπαθεί να τους μεταπείσει. Ο επιτελάρχης προσπαθεί να τους εξηγήσει ότι θα ήταν αδύνατο να περάσουν τη θάλασσα όπου η κυριαρχία των Γερμανών είναι απόλυτη και να φθάσουν στην Κρήτη ζωντανοί. Μάταιος κόπος. Οι Ευέλπιδες είναι αμετάπειστοι. Τότε ο επιτελάρχης ζητά από τον αξιωματικό υπηρεσίας να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς με τον διοικητή της ΑΣΔΑ, ο οποίος επαναλαμβάνει στον αξιωματικό την εντολή να εφαρμοσθεί η διαταγή του.

«Στρατηγέ, ουδείς δύναται να διατάξει τη Σχολή Ευελπίδων να παραμείνει στην Αθήνα», απαντά ο αξιωματικός, που είχε σαφή αντίληψη της κατάστασης που επικρατούσε. Ο επιτελάρχης που παρακολουθούσε τη συζήτηση παίρνει το ακουστικό και αναφέρει στον διοικητή της ΑΣΔΑ: «Είναι αδύνατο να καταπνίξει κανείς την εκδήλωση πατριωτισμού αυτών των παιδιών, διότι περί αυτού πρόκειται και όχι περί απειθαρχίας, όπως μας ανέφεραν». Και γυρίζοντας στους Ευέλπιδες, τους ευχήθηκε με δάκρυα στα μάτια «Καλή τύχη».

Οι νεοσσοί της Ι ης τάξεως έχουν αποφασίσει να συνεχίσουν τον πόλεμο και η απόφαση τους αυτή παίρνει τη μορφή στάσης. Το ίδιο βράδυ ομάδες ενόπλων Ευελπίδων βγαίνουν στους δρόμους και επιτάσσουν όποιο αυτοκίνητο βρίσκουν. Συγκεντρώνουν έτσι 20 αυτοκίνητα -τότε η Αθήνα είχε ελάχιστα- που όμως δεν είναι αρκετά. Τότε τηλεφωνούν στον Ερυθρό Σταυρό να σταλούν στη Σχολή όλα τα διαθέσιμα αυτοκίνητα για τη μεταφορά στα νοσοκομεία μαθητών που είχαν -δήθεν- πάθει ομαδική δηλητηρίαση.

Όταν τα αυτοκίνητα φθάνουν, επιτάσσουν ακόμα επτά που χρειάζονται και αφού παραλαμβάνουν τη σημαία της Σχολής και τον οπλισμό τους, ξεκινούν τη νύχτα της 24ης Απριλίου για την Πελοπόννησο, πλαισιωμένοι και από όσους από τους αξιωματικούς τους θέλησαν να πάνε στην Κρήτη μαζί τους.

Το Ταξίδι προς την Κρήτη

Η πορεία της φάλαγγας είναι δύσκολη. Οι οδηγοί, που επιστρατεύθηκαν βιαίως, μεταχειρίζονται κάθε μέσο για να ματαιώσουν το ταξίδι και μόνο η απειλή των Ευελπίδων ότι θα κάψουν όποιο αυτοκίνητο σταματήσει και θα πάρουν τον οδηγό του στην Κρήτη, τους αναγκάζει να συνεχίσουν την πορεία. Στην περιοχή Χιλιομοδίου-Νεμέας η φάλαγγα προσβάλλεται από τη γερμανική αεροπορία, ευτυχώς χωρίς απώλειες.

Ένοπλα τμήματα των στρατιωτικών διοικήσεων Σπάρτης και Τριπόλεως επιχειρούν να σταματήσουν τους «στασιαστές», τελικά όμως οι Ευέλπιδες καταφέρνουν να περάσουν, άλλοτε με επικλήσεις πατριωτισμού και άλλοτε με την απειλή ότι θα ανοίξουν τον δρόμο δια των όπλων. Μέσα σ’ όλα αυτά δέχονται και άλλες γερμανικές επιθέσεις από αέρος, ευτυχώς και πάλι χωρίς απώλειες.

Το απόγευμα της 26ης Απριλίου η φάλαγγα φθάνει στην Τάραψα του Γυθείου. Οι κάτοικοι, που από τα κίτρινα σήματα των στολών (χακί στολές υπηρεσίας) καταλαβαίνουν ότι είναι οι μαθητές της Σχολής Ευελπίδων, βγαίνουν στους δρόμους και προσφέρουν ό,τι μπορούν ο’ αυτά τα παιδιά που δεν εννοούν να το βάλουν κάτω. Εκεί επιβιβάζονται σε δύο βενζινόπλοια και την ίδια νύχτα ξεκινούν για την Κρήτη.

Η τρικυμία και οι αεροπορικές επιθέσεις τους αναγκάζουν να σταματήσουν στα Κύθηρα, τελικά όμως φθάνουν στις 29 Απριλίου στο Κολυμβάρι και στρατοπεδεύουν στο μοναστήρι της Παναγίας Οδηγήτριας Γωνιάς. Στην Κρήτη τοποθετείται διοικητής ο αντισυνταγματάρχης Π. Κίτσος και συνεχίζεται η εντατική εκπαίδευση των πρωτοετών μαθητών, με σκοπό να ολοκληρωθεί για να μπορέσουν οι Ευέλπιδες να στελεχώσουν ως αξιωματικοί τις συγκροτούμενες μονάδες.

Στις 19 Μαΐου η εκπαίδευση τελειώνει και οι Ευέλπιδες παραδίνουν τον οπλισμό τους, διότι την επομένη πρόκειται να φύγουν για τις μονάδες στις οποίες έχουν τοποθετηθεί, αλλά δεν θα προλάβουν. Η μοίρα θέλει να πολεμήσει η Σχολή σαν κανονική τακτική μονάδα.

Το Βάπτισμα του Πυρός

Το πρωί της 20ής Μαΐου ο ουρανός γεμίζει από τους αλεξιπτωτιστές που τα βαριά Γιούνγκερς αδειάζουν πάνω από την Κρήτη. Όλοι τρέχουν να ξαναπαραλάβουν τον οπλισμό τους και εκείνη την ώρα τον καθαρίζουν από το γράσο που είχαν βάλει για να τον αποθηκεύσουν. Έτσι η Σχολή -που βρίσκεται στο Κολυμβάρι κοντά στη Μονή Γωνιάς Κισσάμου- παρατάσσεται για μάχη και παίρνει το βάπτισμα του πυρός με την εξής δύναμη και οπλισμό:

• 17 Αξιωματικοί
• 1300 Ευέλπιδες οργανωμένοι σε δύο λόχους
• 20 οπλίτες του λόχου διοικήσεως
• 320 τυφέκια Μάουζερ υποδείγματος 1870
• 11 πολυβόλα Σεντ Ετιέν
• 5 οπλοπολυβόλα
• 60-80 φυσίγγια κατά τυφέκιο και 150 κατά οπλοπολυβόλο
• 200 χειροβομβίδες

Εναντίον της Σχολής κινείται ένα τμήμα του Συντάγματος Εφόδου Αλεξιπτωτιστών. Ολόκληρη την ημέρα διεξάγεται σκληρή μάχη. Από τα 5 οπλοπολυβόλα λειτουργεί μόνο το ένα, αλλά ο αγώνας συνεχίζεται και πολλές φορές φθάνει σε πάλη σώματος προς σώμα. Ο Εύελπις Κωστόπουλος Πέτρος κυριεύει μια Χιτλερική σημαία σκοτώνοντας τέσσερις αλεξιπτωτιστές που θέλησαν να την υπερασπίσουν. Αργότερα, οι Γερμανοί θα τον εκτελέσουν στη Μυτιλήνη, το 1942, όταν συνελήφθη στην προσπάθεια του να διαφύγει στη Μ. Ανατολή μέσω Τουρκίας.

Στο καμπαναριό του μοναστηριού κυματίζει περήφανα η σημαία της Σχολής που προκαλεί τα πυρά των αλεξιπτωτιστών και της αεροπορίας. Δύο Ευέλπιδες διατάσσονται να τη διασώσουν και αυτοί ανεβαίνουν μέσα σε καταιγισμό σφαιρών στο καμπαναριό, τη διπλώνουν και την αποθέτουν ευλαβικά στην Αγία Τράπεζα της εκκλησίας. Ο ένας (Νικ. Ιατρούλης) θα σκοτωθεί λίγο αργότερα την ίδια μέρα. Η σημαία θα διαφυλαχθεί από τους μοναχούς και θα επιστραφεί στη Σχολή μετά τον πόλεμο, για να τιμηθεί με το Αριστείο Ανδρείας και τον Πολεμικό Σταυρό.

Μέχρι το βράδυ οι Ευέλπιδες έχουν σχεδόν περικυκλωθεί, κατορθώνουν όμως να διατηρήσουν τα υψώματα ΒΔ. του μοναστηριού. Το τίμημα της πρώτης μέρας είναι 5 νεκροί και αρκετοί τραυματίες, αλλά τα πυρομαχικά τελειώνουν. Απομένουν 10-20 φυσίγγια κατά τυφέκιο και όλα τα αυτόματα όπλα έχουν αχρηστευθεί. Κατόπιν τούτου ο διοικητής αποφασίζει να συμπτυχθεί προς Νότον. Η σύμπτυξη αρχίζει στις 20:00 με οδηγούς άνδρες της Χωροφυλακής και κατοίκους της περιοχής, που γνώριζαν τέλεια τον τόπο, και καταφέρνουν να περάσουν με απόλυτη τάξη ολόκληρη τη Σχολή μέσα από τις Γερμανικές γραμμές.

Αν οι Βρετανοί είχαν χρησιμοποιήσει τη Χωροφυλακή και τον πληθυσμό ίσως η Μάχη της Κρήτης να εξελισσόταν διαφορετικά. Μετά τη γενικότερη δυσμενή τροπή της μάχης, όπου άλλοι 5 Ευέλπιδες έπεσαν, η Σχολή κινείται προς τα Λευκά Όρη στην προσπάθεια της να φθάσει στις ακτές για να μεταφερθεί στη Μ. Ανατολή. Πριν, όμως, από τα Σφακιά ο διοικητής συγκεντρώνει τους Ευέλπιδες και τους ανακοινώνει ότι σύμφωνα με διαταγή της κυβέρνησης, η Σχολή διαλύεται, διότι δεν υπάρχει μέσο και καμιά δυνατότητα μεταφοράς στην Αίγυπτο. Συγκινημένος τελειώνει με τη φράση: «Με τη βοήθεια του Θεού, ο καθένας ας φροντίσει πλέον για τον εαυτό του».

Μετά τη Μάχη

Η Κρητική εποποιία τελείωσε για τη Σχολή. Όχι όμως και για τους αποφοίτους της όλων των τάξεων. Εξακολούθησαν τον αγώνα στο Ελ Αλαμέιν, στο Ρίμινι, στα Ελληνικά βουνά, στα νησιά του Αιγαίου πελάγους και στις πόλεις στις αντιστασιακές οργανώσεις. Και τότε όπως θα κάνουν και στο μέλλον. Η παράτολμη και πρωτοφανής ενέργεια των 300 Ευελπίδων ξεπέρασε τα Ελληνικά σύνορα και είχε παγκόσμια απήχηση.

To BBC στις 30 Απριλίου 1941 μετέδωσε: «Τους μαχητάς της Κρήτης ήλθαν να ενισχύσουν και 300 Ευέλπιδες με τους αξιωματικούς των, οι οποίοι μετά ένδοξον μέσω Πελοποννήσου και εις πείσμα των Γερμανών, οι οποίοι επεδίωξαν χωρίς να το επιτύχουν την καταστροφήν των, κατέχουν από σήμερον θέσιν εις τας επάλξεις του φρουρίου Κρήτη».

Ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας στις 2 Μαΐου 1941 μετέδωσε: «Η ψυχή των ηρώων της αρχαίας Ελλάδας δεν έλειψε από τους σύγχρονους Έλληνες. Μετά την Αλβανία, στην Κρήτη θα πολεμήσουν αποφασιστικά και αν ο Χίτλερ τολμήσει να κτυπήσει εκεί τριακόσιοι Ευέλπιδες πέρασαν από την Ελλάδα στην Κρήτη με την απόφαση να θυσιαστούν αλλά να μην αφήσουν να περάσει ο εχθρός στη στερνή ελεύθερη γη».

Η ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

O τελευταίος σταθμός της Κρητικής ιστορίας είναι η κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς και Ιταλούς, μετά από μια επική αντίσταση. Η μάχη για τη κατάληψη της Κρήτης κράτησε από τις 20 ως τις 29 του Μάη 1941. Στις 20-28 Μαΐου του 1941 έγινε η απόβαση των Γερμανών στο νησί, καθώς και η ταυτόχρονη ρίψη των αλεξιπτωτιστών. Οι Κρητικοί με τους συμμάχους: Βρετανούς, Νεοζηλανδούς και Αυστραλούς αντιστάθηκαν ηρωικά αλλά ηττήθηκαν. Όμως αυτή ήταν μια πύρρειος νίκη για τους Γερμανούς, γιατί τους προξένησε μεγάλες απώλειες σε έμψυχο και άψυχο δυναμικό.

Μετά την κατάληψη της Κρήτης στο Νομό Λασιθίου αποβιβάστηκε ένα Σύνταγμα Ιταλών και σε λίγες μέρες, έφθασε και η Μεραρχία της Σιένας που απλώθηκε σ' όλο το Νομό, καθώς και στα Δωδεκάνησα. Στην υπόλοιπη Κρήτη απλώθηκαν οι Γερμανοί. Διοικητής των Ιταλικών στρατευμάτων του Ν. Λασιθίου και Δωδεκανήσου έγινε ο Ιταλός Στρατηγός Άγγελος Κάρτα και Διοικητής της υπόλοιπης Κρήτης ο Γερμανός στρατηγός Κράιπε. Ωστόσο μετά τη Μάχη της Κρήτης ταυτοχρόνως αρχίζει και η υψηλόφρονη Εθνική αντίσταση του Κρητικού λαού.

Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ (1941 - 1944)

Παρά τις θηριωδίες των κατακτητών από την πρώτη μέρα της εισβολής άρχισε και η αντίσταση κατά των Γερμανών και έτσι ένα μεγάλο μέρος του Γερμανικού στρατού κρατείται δεσμευμένο και καταπονείται στα βουνά των Χανίων, στον Ψηλορείτη, στα Λασιθιώτικα βουνά.

Η Μάχη της Κρήτης έχει µια ξεχωριστή θέση στη ροή των γεγονότων του Β' Παγκοσµίου Πολέµου. Ο Ελληνικός λαός στη Κρήτη, εγκαταλελειµµένος από τις ηγεσίες του, µε τη πλειοψηφία των Κρητικών ανδρών αποκοµµένων στην κατακτηµένη Ελλάδα, έδωσε ένα αγώνα έξω από κάθε λογική, κάνοντας υπέρβαση της ανθρώπινης φύσης, ακολουθώντας τους δρόµους της ψυχής του και της εθνικής του συνείδησης. Έδωσε ένα αγώνα συνειδητό, σκληρό, άνισο, χωρίς ηγεσία, µονάχα µε φλογερούς κληρικούς και λαϊκούς αρχηγούς.

Η αντίσταση του Κρητικού λαού εκδηλώνεται µε τη πτώση των πρώτων αλεξιπτωτιστών και συνεχίζεται αµείωτη σε όλο το διάστηµα της Γερµανικής κατοχής, µέχρι την συντριβή των δυνάµεων του άξονα . Η αντίσταση αυτή του άµαχου πληθυσµού, που συναντάται για πρώτη φορά στον Ευρωπαϊκό χώρο επιφέρει πολλά πλήγµατα και δηµιουργεί σοβαρά προβλήµατα στον κατακτητή.

«Στη Κρήτη µόνο οι πέτρες δεν σηκώνονταν µοναχές τους να µας κτυπήσουν. Κάθε έµψυχο µας πολεµούσε και µας πολεµά µέχρι την ύστατη στιγµή, κάνοντας έτσι τη µάχη αυτή µια από τις πιο παράδοξες και ένδοξες της ιστορίας», θα γράψει αργότερα στις σηµειώσεις του Γερµανός αξιωµατικός.

Αξιοµνηµόνευτη είναι και η θυσία των στρατευµένων της Αγγλίας και ακόµη περισσότερο των άγνωστων αγωνιστών των αποικιών της Μ. Βρετανίας, που απελπιστικά λιγότεροι και ανεπαρκώς εξοπλισµένοι αγωνίστηκαν διπλά, για το συµφέρον της γηραιάς αυτοκρατορίας και την παγκόσµια ελευθερία, κατά συνέπεια και της Ελλάδας.

Οι Γερµανοί µετά τη κατάληψη του Νησιού, δεν µπορούν να συγχωρήσουν τη συµµετοχή του Κρητικού λαού σε µια τόσο οδυνηρή γι' αυτούς αντίσταση. Αρχίζει µία νέα περίοδος µε αιµατηρές θυσίες και σκληρά αντίποινα σε βάρος του. Στρατόπεδα συγκέντρωσης, οµαδικές εκτελέσεις, πυρπολήσεις χωριών, φόνοι ανεξάρτητα από ηλικία, συµπληρώνουν το έργο των βοµβαρδισµών

Η Γερµανική κατοχή παίρνει τέλος στις 9 Μαΐου 1945, µε την υπογραφή της συνθήκης παράδοσης των Γερµανοιταλικών δυνάµεων στους εκπροσώπους των Κυβερνήσεων Ελλάδας και Αγγλίας. Το τίµηµα σε αίµα που πληρώνει η Κρήτη από την εισβολή και κατοχή των Γερµανών είναι 6.593 άνδρες, 1.113 γυναίκες και 869 παιδιά.

Εθνική Αντίσταση Κρήτης

Οι Κρήτες μετά τη Μάχη της δε δαμάζονται και συνεχίζουν την ηρωική τους αντίσταση για 4 ακόμα χρόνια από τις απόκρημνες και υπερήφανες βουνοκορφές του Ψηλορείτη, της Δίκτης και των Λευκών Ορέων. Συνεχίζουν την εθνική τους αντίσταση μέχρι που η λευτεριά ξαναγυρίζει και στεφανώνει και πάλι το ηρωικό και πανέμορφο νησί - Το νησί των γενναίων.

Από τις αρχές Ιουνίου 1941 δημιουργούνται πλήθος από αντιστασιακές οργανώσεις σε ολόκληρη την Κρήτη, όπως του Μανώλη Μπαντουβά στον Αγ. Σύλλα, του Πετρακογιώργη στις Καμάρες, η ομάδα του Αδάμη Κρασανάκη στη Δίκτη, η Οργάνωση Ανωγείων, η οργάνωση του Ραφτόπουλου στη Βιάννο, η Οργάνωση του Αντ Γρηγοράκη στον Κρουσώνα, η Οργάνωση του Γ Κατσιά στα Σφακιά, η οργάνωση του Μάντακα στα Λευκά όρη, του Γιώργη Κατσιρντάκη στα Χουστουλιανά, κ.α.

Θυμίζουμε μόνο δυο από τα μεγάλα κατορθώματα της Εθνικής Αντίστασης, που όμως τα λένε όλα:

• Απαγωγή του Γερμανού στρατιωτικού Διοικητή Κρήτης Κράιπε (26 Απριλίου 1944) από Εγγλέζους και Κρήτες αντιστασιακούς.
• Εξαναγκασμός σε παράδοση του Ιταλού στρατιωτικού διοικητή Κάρτα.(από Κρήτες αντιστασιακούς).

Η Εθνική Αντίσταση Κρήτης είναι ενέργεια λαϊκών ανθρώπων και όχι στρατιωτικών, αφού αφενός ο στρατός των συμμάχων μετά τη Μάχη της Κρήτης έφυγε στη Μ. Ανατολή και αφετέρου από το Νοέμβριο του 1940 η Κρήτη ήταν αφύλακτη, χωρίς Ελληνικό στρατό, χωρίς οργανωμένη άμυνα, επειδή κατά τη κήρυξη του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου η 5η Μεραρχία της Κρήτης έλειπε στο μέτωπο – ο λόγος και για τον οποίο η Κρητική μούσα λέει:

''ΧΙΤΛΕΡ, ΝΑ ΜΗΝ ΤΟ ΚΑΥΧΗΘΕΙΣ ΠΩΣ ΠΑΤΗΣΕΣ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ.

ΞΑΡΜΑΤΩΤΗ ΤΗΝ ΗΥΡΗΚΕΣ ΚΑΙ ΛΕΙΠΑΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΣΗΣ.

Η 5η Η ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΤΗΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΤΗΣ

ΣΤΑ ΞΕΝΑ ΠΟΛΕΜΟΥΣΑΝΕ, ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ'' (Ριζίτικο)

Το Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης Κρήτης

Από τις αρχές Ιουνίου 1941 δημιουργούνται πλήθος από αντιστασιακές οργανώσεις σε ολόκληρη την Κρήτη, όπως του Μανώλη Μπαντουβά στον Αγ. Σύλλα, του Πετρακογιώργη στις καμάρες, η ομάδα του Αδάμη Κρασανάκη (Κρασαναδάμη) στη Δίκτη, η Οργάνωση Ανωγείων, η ΚΕΕΕ του Ραφτόπουλου στη Βιάννο, η Οργάνωση του Αντ Γρηγοράκη στον Κρουσώνα, η Οργάνωση του Γ Κατσιά στα Σφακιά, η οργάνωση του Μάντακα στα Λευκά όρη, του Γιώργη Κατσιρντάκη στα Χουστουλιανά, κ.α.

- Το Νοέμβριο του 1942, το Γενικό Αρχηγείο Αντίστασης Κρήτης εγκαταστάθηκε στη Δίκτη, αρχικά στη μάντρα του καπετάν Κρασαναδάμη και ακολούθως στου Χαμαίτη τη βρύση

- Το Δεκέμβρη του 1942 ο Μανώλης Μπαντουβάς διαλύει το λημέρι του στον Αγ. Σύλλα και με τα άλλα αδέλφια του πάει και βρίσκει τον καπετάν Κρασαναδάμη και τα αδέλφια του στη Δίκτη. Όταν το 1942, μετά το κτύπημα των δοσίλογων, την τρομοκρατία των Γερμανών (εκτέλεση 62 μαρτύρων στο Ηράκλειο) κυνηγούν τον Μπαντουβά και ντόπιοι δοσίλογοι και Γερμανοί. Προ αυτού ο Μπαντουβάς πάει και βρίσκει τον Κρασαναδάμη και τον στηρίζει. 

Εκεί έρχονται μετά και ο Ποδιάς, Ζαμπετοχρήστος, οι αξιωματικοί Μπετεινάκης, Πλεύρης, Ραφτόπουλος κ.α. και ιδρύουν το Ενωμένο αντάρτικο με Γενικό αρχηγό τον Μανώλη Μπαντουβά. Αργότερο το Γενικό Αρχηγείο μεταφέρθηκε από τη μάντρα του Κρασαναδάμη στου Χαμαίτη τη βρύση.

- Στις 4 Φεβρουαρίου 1943 πέφτει στο Καθαρό της Δίκτης ο Άγγλος Ταγματάρχης Πάτρικ Λη Φέρμορ, σύνδεσμος του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και το παραλαμβάνουν ο Καπετάν Κρασαναδάμης με τον ήρωα Παύλο Πετράκη.

- Στις αρχές Αυγούστου 1943 πραγματοποιείται συνάντηση αξιωματικών και καπεταναίων στη μάντρα του καπετάν Κρασαναδάμη, για να προετοιμάσουν την υποστήριξη συμμαχικής Απόβασης,

- Στις 3 Νοεμβρίου 1943 οι Γκεσταμπίτες με τον Σουμπερτ φτάνουν στο Λασίθι και σφάζουν ή δέρνουν τους Λασιθιώτες. Από εκεί μετά πάνε σε άλλα μέρη της Κρήτης.

- Στις 12-20 Σεπτεμβρίου γίνεται η νικηφόρα Μάχη της Βιάννου με αρχηγό το Εμμ Μπαντουβά και υπαρχηγούς τον Κρασαναδάμη κ.α. όπου φονεύτηκαν πάρα πολλοί Γερμανοί και αιχμαλωτίστηκε όλο το Γενικό Γερμανικό Επιτελείο και συνάμα ακολούθησε η παράδοση της στρατιάς των Ιταλών, κάπου 7.500 Ιταλοί.

- Το Δεκέμβριο γίνεται εκτέλεση 12 Γερμανών αξιωματικών στη μάντρα του Καπετάν Κρασαναδάμη από την ομάδα Μπαντουβά ( ως αντίποινα τόσο για τη δολοφονία από τους Γερμανούς ενός από τα αδέλφια Μπαντουβά όσο και άλλων Κρητών). Ως αντίποινα οι Γερμανοί καίνε και κατασφάζουν τα χωριά της Βιάνου και Ιεράπετρας

- Στις 26 Απριλίου 1944 πραγματοποιήθηκε η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε από τους W. S. Moss και o P. L. Fermor και Κρήτες αντιστασιακούς Γιώργη Τυράκη, Μ. Πατεράκη κ.α. Ήταν μια τολμηρή και μοναδική ενέργεια, η οποία καταρράκωσε το ηθικό των κατακτητών Γερμανών, και έκανε υπερήφανους όλους τους Κρητικούς. Από την άλλη η πράξη αυτή είχε άσχημες συνέπειες (παρά πολλά θύματα) λόγω της εκδίκησης των Γερμανών.

- Στις 16 Σεπτεμβρίου ο Στρατηγός Κάρτα με δύο ανώτερους αξιωματικούς του επιτελείου του και το Λοχαγό Ταβάνα παραδίνονται. Σε σύσκεψη που πραγματοποιείται στους Ποταμούς, μεθοδεύεται η φυγάδευση του Κάρτα. Στη σύσκεψη παίρνουν μέρος ο πρώην Βουλευτής και Υπουργός Στυλιανός Κούνδουρος, ο Άγγλος Λη Φέρμορ, ο στρατιωτικός Διοικητής Νομού Λασιθίου Συνταγματάρχης Νικόλαος Πλεύρης και ο καπετάνιος Κρασανάκης Αδάμ. 

Οι δύο Ιταλοί αξιωματικοί με τους επιτελείς τους παραλαμβάνονται από ομάδα ανταρτών με επικεφαλής τον Αδάμ Κρασανάκη στο Μέσα Λασίθι. Αφού διανυκτέρευσαν στο χωριό Μαγουλά, οδηγήθηκαν μέσω Επανωσήφη και Αχεντριά στην περιοχή Τσούτσουρος. Στις 20 Σεπτεμβρίου καταφτάνει στη θέση Μαριδάκη, Αγγλικό σκάφος επιφάνειας, στο οποίο επιβιβάζεται ο Κάρτα με τους επιτελείς του.

Στη συνέχεια την ήπια Ιταλική κατοχή διαδέχεται η επαχθέστερη Γερμανική.

- Τον Αύγουστο του 1944 γίνονται σαμποτάζ (κάψιμο αποθηκών βενζίνης, ανατινάξεις εγκαταστάσεων κ.α.) στις Δαφνές, και Αποστόλους Πεδιάδος, στο Δράσι Μεραμβέλου κ.α. από τους Κρασαναδάμη, Χαιρέτη, Φιλεντέμ κ.α.

- Η Γερμανική κατοχή παίρνει τέλος στις 9 Μαΐου 1945, με την υπογραφή της συνθήκης παράδοσης των Γερμανοιταλικών δυνάμεων.

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Η Μάχη της Κρήτης το Μάιο του 1941, σύμφωνα με τους ιστορικούς, αποτελεί εποποιία για την ιστορία του Έθνους μας, αλλά και ειδικότερα για τον Κρητικό λαό. Η συμβολή της στην αναχαίτιση των ιμπεριαλιστικών φιλοδοξιών του Χίτλερ και του φασιστικού του καθεστώτος υπήρξε σημαντικότατη για όλο τον κόσμο. Το έπος της Μάχης της Κρήτης και της Εθνικής αντίστασης Κρήτης το έγραψε η ψυχή του απλού Κρητικού. Η Μάχη και η Εθνική Αντίσταση της Κρήτης είναι ένας από τους σταθμούς μιας μακραίωνης πορείας αγώνων, θυσιών, ολοκαυτωμάτων.

Στη Μάχη της Κρήτης οι ηρωικοί υπερασπιστές του νησιού έδωσαν στον εισβολέα απάντηση, ανάλογη με εκείνη του Λεωνίδα. Είναι ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς στην ιστορία του 2ου Παγκόσμιου πολέμου. Αποτελεί σύμβολο ηρωισμού και αυτοθυσίας στην Ιστορία των λαών. Η Μάχη της Κρήτης αντέστρεψε τη χρονολογική σειρά των σχεδίων του Γερμανικού επιτελείου. Επέφερε ριζική μεταβολή στις εκστρατείες και ιδίως στην πορεία όλου του πολέμου.

Καθυστέρησε την επίθεση κατά της Ρωσίας που είχε προγραμματιστεί για τις 18 Μαΐου του 1941 και έδωσε τη δυνατότητα στους Ρώσους να κερδίσουν χρόνο για να αμυνθούν. Έτσι ο Ρωσογερμανικός πόλεμος (Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα) αντί στα μέσα Μαΐου άρχισε στις 22 Ιουνίου 1941. Οι Κρητικοί με τους συμμάχους τους στην Κρήτη: Βρετανούς, Νεοζηλανδούς και Αυστραλούς αντιστάθηκαν ηρωικά αλλά ηττήθηκαν. Όμως αυτή ήταν μια πύρρειος νίκη για τους Γερμανούς, γιατί τους προξένησε μεγάλες απώλειες σε έμψυχο και άψυχο δυναμικό.

Ο διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στη Κρήτη, ο στρατηγός Φράιμπεργκ γράφει στην έκθεσή του: "Ολίγα έθνη έχουν τα ευγενικά προτερήματα των Κρητικών". Ο Γερμανός διοικητής του Σώματος Αλεξιπτωτιστών κατά τη Μάχη της Κρήτης Φον Στούντεντ γράφει στην έκθεσή του: "Δι εμέ ως διοικητής των Γερμανικών μονάδων αλεξιπτωτιστών που κατέλαβαν την Κρήτη, το όνομα της νήσου αυτής συνδέεται με πικρές αναμνήσεις. Ομολογώ ότι επλανήθηκα στους υπολογισμούς μου όταν συνεβούλευσα αυτήν την επίθεση.

Αποτέλεσμα ήταν όχι μόνο να χάσω πολύτιμους αλεξιπτωτιστές, τους οποίους θεωρούσα παιδιά μου, αλλά και να εκλείψουν πλέον οι σχηματισμοί αλεξιπτωτιστών, τους οποίους είχα δημιουργήσει ο ίδιος". Ο ίδιος ο Χίτλερ ( Hitler) παραδέχθηκε: " Η Κρήτη απέδειξε ότι οι μεγάλες μέρες των αλεξιπτωτιστών τελείωσαν." Ο Βρετανός ιστορικός Αian Ciark έγραψε, σχετικά με τη μάχη: «Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο ρους της ιστορίας, αν ένα χρόνο πριν οι κάτοικοι της Δύσης είχαν δείξει το ίδιο θάρρος με τους Κρητικούς κατά την εισβολή των Γερμανών στα χωριά τους».

Ο πατέρας της Νίκης Ουϊνστον Τσόρτσιλ (Winston Churchill, ο τότε πρωθυπουργός της Αγγλίας) στα Απομνημονεύματά του γράφει: «Η αντίσταση στην Κρήτη προκάλεσε την καταστροφή επίλεκτων γερμανικών δυνάμεων, που θα μπορούσαν να παίξουν κεφαλαιώδη ρόλο στα μεταγενέστερα γεγονότα της Μέσης Ανατολής…

Στην Κρήτη ο Goering κέρδισε μια Πύρρειο νίκη, διότι με τις δυνάμεις που σπατάλησε εκεί θα μπορούσε εύκολα να κατακτήσει την Κύπρο, τη Συρία, το Ιράκ και ίσως ακόμη και την Περσία... Διέπραξε την ανοησία να αφήσει να του ξεφύγουν αυτές οι μεγάλες ευκαιρίες, με το να θυσιάσει τις αναντικατάστατες αυτές δυνάμεις σε έναν θανάσιμο αγώνα που διεξαγόταν συχνά σώμα με σώμα..." Ο Άγγλος στρατάρχης Weyvell (Ουέιβελ) ανέφερε στην κυβέρνησή του: "Οι απώλειες των Γερμανών στην Κρήτη έσωσαν τη γενική κατάσταση στη Μεσόγειο, διότι καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος των αεραγημάτων του εχθρού και μέγας αριθμός αεροπλάνων".

Ο ίδιος λέγει επίσης: "Προθύμως αναγνωρίζομεν ότι οι Έλληνες σύμμαχοί μας είναι οι πρώτοι που τας υπερόχους νίκας των εις την Βόρειον Ήπειρον άνοιξαν τον δρόμον και κατάφερον πλήγματα κατά της φασιστικής Ιταλίας. Αι επιτυχίαι δεν είχαν μόνον τοπικήν σημασίαν, αλλά επηρέασαν την όλην εξέλιξιν του πολέμου. Η άμυνα της Κρήτης έσωσε την Κύπρον, την Συρίαν, το Ιράκ και ίσως το Τομπρούκ."

Η ΕΣΣΔ, δια του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Μόσχας, αναγνώρισε την καθοριστική συμβολή της Ελλάδος στην καθυστέρηση και τελική αποτυχία της Γερμανικής επιθέσεως εναντίον της ΕΣΣΔ (επιχείρηση "Barbarossa"): "Επολεμήσατε άοπλοι εναντίον πανόπλων και ενικήσατε. Μικροί εναντίον μεγάλων και επικρατήσατε. Δεν ήτο δυνατόν να γίνει άλλως, διότι είσθε Έλληνες. Εκερδίσαμεν χρόνον διά να αμυνθώμεν. Ως Ρώσοι και ως άνθρωποι σας ευγνωμονούμε."

Γράφει ο Joseph Goebbels στο ημερολόγιό του, στις 8 Απρ. 1941, δύο ημέρες μετά την Γερμανική επίθεση, εντυπωσιασμένος και αυτός από την μαχητικότητα των Ελλήνων: "Προχωρούμε αργά στην Ελλάδα... Οι Έλληνες είναι γενναίοι μαχητές.... Τα καταληφθέντα χαρακώματα είναι γεμάτα πτώματα... Και αυτός ο Φύρερ θαυμάζει ιδιαιτέρως το θάρρος των Ελλήνων. Ίσως υπάρχει ακόμη ένα ίχνος της παλαιάς Ελληνικής καταγωγής σ' αυτούς."

Η εφημερίδα "Χρόνος", του Τόκιο, έγραφε: "Προτείνουμε ως ζήτημα υπέρτατου καθήκοντος τιμής, όπως δημιουργηθεί έκτακτο "Τάγμα των Ιπποτών της Κρήτης), για να τιμηθεί με ειδικό παράσημο κάθε πολίτης, κάθε στρατιώτης και κάθε αξιωματικός που έλαβε μέρος στην ενδοξότερη μάχη της ιστορίας, τη Μάχη της Κρήτης"

Οι Λονδρέζικοι Τάιμς έγραψαν: "Η Μάχη της Κρήτης υπήρξε το συναρπαστικότερο γεγονός του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. και η αποθέωση του ανθρώπινου ηρωισμού". Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, ο εκπρόσωπος της Αγγλίας επί Γερμανοκρατούμενης Κρήτης, είπε: "Κατά τη Μάχη της Κρήτης, η ανδρεία και το πνεύμα των Κρητών γέμισαν τις σελίδες του παγκόσμιου τύπου. Η μάχη αυτή έγινε θρύλος και στα μάτια ολόκληρου του κόσμου η λέξη "Κρητικός" έγινε συνώνυμη με τις λέξεις "Πολεμιστής" και "Ήρως".

ΤΑ ΛΑΘΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ

• Ο Διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων Κρήτης Φραιμπερκ έκανε το λάθος να μην υπολογίσει ότι η Κρήτη θα δεχόταν επίθεση από αέρος, κάτι που πλήρωσαν ακόμη και οι Κρήτες πολύ ακριβά.
• Ο Διοικητής των γερμανικών δυνάμεων Αλεξιπτωτιστών Στιούντεντ έκανε το λάθος να λογαριάσει χωρίς τον ξενοδόχο, δηλαδή τον Κρητικό λαό. Νόμισε ότι οι Κρήτες θα έμεναν απαθείς, κάτι που πλήρωσαν οι Γερμανοί πολύ ακριβά. Έχασαν στην Κρήτη και χρόνο και τις επίλεκτες δυνάμεις τους με συνέπεια στη συνέχεια να γίνουν εύκολη λεία των συμμάχων και των Ρώσων.
• Στην Κρήτη ήταν η πρώτη φορά που οι Γερμανοί αντιμετώπιζαν αντίσταση από τον τοπικό πληθυσμό, δηλαδή από αστράτευτους και απόστρατους – ηλικιωμένους άνδρες, καθώς και από γυναίκες και παιδιά.
• Το τίμημα σε αίμα που πλήρωσε η Κρήτη από την εισβολή και κατοχή των Γερμανών είναι 6.593 άνδρες, 1.113 γυναίκες και 869 παιδιά. Φονευθέντες και αγνοούμενοι των συμμάχων είναι 1751. Οι Γερμανικές απώλειες είναι περίπου 4000 φονευθέντες και αγνοούμενοι Γερμανοί και πάνω από 170 αεροπλάνα.

Στην επιχείρηση των 10 ημερών της Μάχης της Κρήτης τα θύματα των Γερμανών ήταν περισσότερα από ολόκληρη την επιχείρηση στη Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα. Ο στρατός πού χάθηκε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κατάληψη της Κύπρου, της Συρίας, του Ιράκ και πιθανόν της Περσίας. Η 7η αερομεταφερόμενη Μεραρχία του Γ΄ Ράιχ, η επίλεκτη Μεραρχία των Αλεξιπτωτιστών στο μέλλον δεν θα παίξει πια κανένα ουσιαστικό ρόλο, ούτε θα επιχειρηθεί παρόμοια επιχείρηση κατά την διάρκεια του πολέμου από τους Γερμανούς.

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 

Απώλειες

α. Γερμανών 

Από Γερμανικής πλευράς δόθηκε ο επίσημος πίνακας απωλειών για τον στρατό ξηράς και την αεροπορία: Νεκροί 2000, τραυματίες 2600, αγνοούμενοι 1900 (όλοι οι αγνοούμενοι πλην 17, θεωρούνται νεκροί από την Νεοζηλανδική Ιστορία Πολέμου). Σύνολον περίπου 6.500.

Οι απώλειες των Γερμανών σύμφωνα με τις μεταπολεμικές πληροφορίες των συμμάχων, δεν φαίνονται να ήταν λιγότερες των 8.000 και πιθανόν πολύ περισσότεροι περιλαμβανομένων και των πνιγμένων, των όποιων ο αριθμός ανήλθε σε 327. Επισκεπτόμενος την Κρήτη μετά τον πόλεμον ο Στρατηγός Κιππενμπέργκερ από τους υπερασπιστές της νήσου, μέτρησε 4.400 Γερμανικούς τάφους στο Μάλεμε και τον Γαλατά μόνον.

Αυτό σε συνδυασμό με ένα σύνολον περίπου 2.000 Γερμανών νεκρών στις μάχες Ρεθύμνου και Ηρακλείου, φανερώνει ότι οι επίσημοι Γερμανικοί αριθμοί είναι πάρα πολύ χαμηλοί. Κατά τις αυτές συμμαχικές πληροφορίας, οι σε αεροσκάφη απώλειες ανήλθαν σε 220 καταστραφέντα και 150 με σοβαρές ζημίες.

β. Βρεττανών 

Από Βρετανικής πλευράς εδόθησαν οι κάτωθι αριθμοί επί των απωλειών των αυτοκρατορικών στρατευμάτων:

— Στρατού: Επί συνόλου περίπου 28.500 ανδρών μεταφέρθηκαν στην Αίγυπτο περίπου 15.000, απωλέσθησαν 13.500 (νεκροί, αιχμάλωτοι, αγνοούμενοι) ήτοι περίπου το 50% της δυνάμεως.

— Ναυτικού: Βυθίσθηκαν 2 καταδρομικά, 6 Αντιτορπιλλικά και απωλέσθησαν 2.000 Ναύτες και Άξκοί.

Από Γερμανικής πλευράς εδόθησαν μεταπολεμικά οι έξης αριθμοί επί των Βρετανικών απωλειών: Αιχμάλωτοι 12.500, νεκροί και τραυματίες 2.500, σύνολον 14.750.

Σημειώνεται ότι στο βιβλίο «η Μάχη της Κρήτης» ο L. MCD G. STEWART αναφέρει τις παρακάτω απώλειες των Βρετανών: Νεκροί 1.742, τραυματίες 1.737 και αιχμάλωτοι 11.835. Άλλοι 800 φονεύθηκαν, τραυματίσθηκαν ή αιχμαλωτίσθηκαν στο Ηράκλειο. Οι απώλειες στο Ναυτικό ήταν 2.011, με τον αξιοσημείωτο αριθμό των 1.828 φονευθέντων. Έτσι περίπου 18.000 άνδρες μεταφέρθηκαν στην Αίγυπτο εκ των όποιων 1.500 τραυματίες.

γ. Ελλήνων 

Στις απώλειες των συμμάχων πρέπει να προστεθεί και ένας άγνωστος αριθμός νεκρών Ελλήνων στρατιωτικών και ένοπλων πολιτών. Οι Νεκροί Άξκοί και Ευέλπιδες ανήλθαν σε 44.

Διαπιστώσεις 

α. Η αιματηρά για τους Γερμανούς κατάληψις της Κρήτης (Οι απώλειες της πρώτης ημέρας ήταν μεγαλύτερες από τον αριθμό των νεκρών, τις όποιες είχε ή Βέρμαχτ στον έως τότε πόλεμο). Κατά μεγάλο ποσοστό οφειλόταν στις παρακάτω αδυναμίες της Γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών:

(1) Στην υποτίμηση της δύναμης και την άγνοια της διάταξης των αμυνομένων (οι πληροφορίες ήταν ανεπαρκείς και εσφαλμένες. Κατ' αυτούς υπήρχαν στην Κρήτη μόνον 5.000 Βρετανοί, οργανωμένοι σε 2 ταξιαρχίες πεζικού και 1 Σύνταγμα Π/Β και μερικά Ελληνικά τάγματα), με αποτέλεσμα πολλές Μονάδες Αλεξιπτωτιστών να ριφθούν στις αμυντικές θέσεις και να εξοντωθούν.

(2) Στις εσφαλμένες εκτιμήσεις ως προς την στάση του Κρητικού λαού έναντι των επιτιθεμένων και την απόφαση του να αγωνισθεί με πείσμα για την ελευθερία του.

β. Στα ανωτέρω σφάλματα πρέπει να αποδοθούν και οι αισιόδοξες επιδιώξεις του Γερμανικού σχεδίου, προβλέποντας την εντός της πρώτης ημέρας κατάληψη των αεροδρομίων και των πόλεων Χανίων-Ρεθύμνου και Ηρακλείου. (Διασπορά τής Μεραρχίας Αλεξιπτωτιστών σε πολλούς ΑΝΣΚ).

γ. Ανεξαρτήτως των παραπάνω, πρέπει να αναγνωρισθεί στους Γερμανούς :

(1) Η ευκαμψία και η ετοιμότητα την οποία επέδειξε η Ανώτατη Διοίκηση των δυνάμεων ξηράς για την επανόρθωση της κατάστασης, όταν αντελήφθησαν την διαταραχή της εφαρμογής του σχεδίου. Εν προκειμένω, ενίσχυσαν τον ΑΝΣΚ Μάλεμε, τροποποιώντας τον αρχικό των σχέδιον και εμμένοντες μόνον στον σκοπό της όλης επιχείρησης.

(2) Η αποφασιστικότητα και η επιμονή των ηγητόρων για την εκπλήρωση της αποστολής των, ως και η γενναιότητα κατά της όποιας πολέμησαν τα στρατεύματα του, παρά τις βαριές απώλειες.

δ. Η Κρήτη, όπως αναγκάσθηκε να διαπίστωση ό Στοϋντεντ, υπήρξε «ο Τάφος των Γερμανών Αλεξιπτωτιστών» και οι άνδρες του Φρέΰμπεργκ πέτυχαν περισσότερα απ' ότι γνώριζαν.

ε. Κατά το τελευταίο στάδιο των επιχειρήσεων, παρότι οι Γερμανοί διέθεταν και την υπεροπλία στον αέρα, παρατηρήθηκε να στερούνται σαφών πληροφοριών περί της υποχωρήσεως του όγκου των Βρετανικών δυνάμεων και ό Στρατηγός Ρίνγκελ να εμμένει και την 29ην Μαΐου στο σχέδιο της 28ης Μαΐου περί καταδιώξεως του εχθρού προς Ρέθυμνο.

στ. Το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής άφησε να παρέλθει πολύς χρόνος, αφότου οι Βρετανοί ανέλαβαν την ευθύνη ασφαλείας της Κρήτης, χωρίς να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες προς ισχυροποίηση της άμυνας της Κρήτης, βάσει σχεδίου μελετημένου και προσαρμοσμένου στις δυνατότητας του αντιπάλου.

ζ. Η ύπαρξη συγκροτημένης Ελληνικής δύναμης θα συνέβαλλε αποφασιστικά στην άμυνα τής Κρήτης.

η. Βασικά οι εκτιμήσεις και το σχέδιο των αμυνομένων ήταν σωστό. Η αναγνώριση των τριών αεροδρομίων ως ζωτικών χώρων και η διάταξη των Μονάδων ήταν επίσης ορθή, εκτός αυτής στο Μάλεμε κατά την οποίαν δεν θα έπρεπε να μείνει ακάλυπτος ο Δυτικά αυτός χώρος.

θ. Οι Βρετανικές Μονάδες πολέμησαν γενναία, αν και ήταν πλημμελώς εξοπλισμένες, ανάλογη δε επίσης υπήρξε και η απόδοση των Ελληνικών Μονάδων και των Ένοπλων πολιτών κατά τα άρτια εξοπλισμένα και συνεχώς υποστηριζόμενα υπό της αεροπορίας Γερμανικά τμήματα.

Συμπεράσματα 

α. Προ της έναρξης των αεραποβατικών επιχειρήσεων είναι αναγκαίο να υπάρχουν λεπτομερείς και πρόσφατες περί του εχθρού και του εδάφους πληροφορίες προς αποφυγήν σοβαρών απωλειών και διακινδυνεύσεως της επιχειρήσεως.

β. Μία μεγάλη αεραποβατική επιχείρηση πρέπει να :

(1) Προϋποθέτει μεγάλη αεροπορική υπεροχή, έτσι ώστε τα στρατεύματα και η αεροπορία να ενεργούν ανενόχλητα από την αντίπαλο αυτής.

(2) Επιβάλλει ισχυρά προπαρασκευή με πυρά αεροπορίας, προς καταστροφή ή εξουδετέρωση των εντός της περιοχής της άεραποθατικής εφόδου εχθρικών δυνάμεων, οργάνων πυρός ή άλλων μέσων.

(3) Πρέπει να ενισχυθεί εντός μεγάλου χρονικού διαστήματος. Εφόσον οι ενισχύσεις δεν μπορούν να μεταφερθούν παρά μόνον από αέρος, τα αεροπρογεφυρώματα αναγκαία θα περιλαμβάνουν αεροδρόμια ή ζώνες προσγειώσεως για την εξασφάλιση της εναερίου γραμμής συγκοινωνιών.

γ. Αντιθέτως, ή άμυνα, κατά αεραποβατικών επιχειρήσεων πρέπει:

(1) Απαιτεί ικανό χρόνο για να οργανωθεί, επομένως πρέπει να αποφασίζεται εγκαίρως και να γίνεται πλήρης εκμετάλλευση του διατιθεμένου χρόνου για την οργάνωσή της.

(2) Πρέπει να στηρίζεται στα πλησιέστερα προς τα αεροδρόμια ή ζώνες προσγειώσεως εδάφη τακτικής σημασίας και στην τήρηση ταχυκίνητων εφεδρειών με βάση τα τεθωρακισμένα, για την άμεση προσβολή των αλεξιπτωτιστών Ιδίως τής αρχικής εφόδου.

(3) Πρέπει να υποστηρίζεται από καλά συντονισμένο σχέδιο Επίγειου και Αντιαεροπορικού πυρός.

(4) Πρέπει να υποστηρίζεται από πλούσιο και αποτελεσματικό σύστημα επικοινωνιών.

(5) Πρέπει οι αντεπιθέσεις να δοκιμάζονται κατ' επανάληψη και κατά την νύχτα και να είναι τοπικά άμεσες και επίκαιρες, και να γίνονται στον αμέσως μετά την φάση της προσγείωσης χρόνο.

δ. Η από την θάλασσα υπεροχή χωρίς συγχρόνου εναερίου υποστήριξη, δεν μπορεί να προσφέρει σοβαρή υποστήριξη στην άμυνα των νησιών.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΣΩΡΤΣΙΛ & ΣΤΟΥΝΤΕΝΤ (Επιμέλεια S. J. SMITH)

Ο Τσώρτσιλ, προς τον οποίον διατυπώθηκαν κατηγορίες για την απώλεια της Κρήτης, στα απομνημονεύματά του λέει τα εξής:

“Επάνω από 5000 Βρετανικά και Αυτοκρατορικά στρατεύματα έμειναν μετά τη Μάχη κάπου στη Κρήτη και ο στρατηγός Ουέϊβελ υπέδειξε στους άνδρες αυτούς να συνθηκολογήσουν. Πολλοί όμως διεσκορπίσθησαν στα ορεινά του Νησιού, που έχει μήκος 160 μιλίων. Οι χωρικοί και οι αγρότες ετιμωρούντο χωρίς οίκτο, όταν ανεκαλύπτοντο ότι εβοηθούσαν τόσο τους Ελληνες όσο και τους Βρετανούς αυτούς στρατιώτες. Βάρβαρα αντίποινα επεβάλλοντο σε αθώους και γενναίους χωρικούς, που ετουφεκίζοντο ομαδικώς.

Για τον λόγο αυτόν επρότεινα τρία χρόνια αργότερα, το 1944, στο Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο, όσα εγκλήματα είχαν διαπραχθεί στις διάφορες Χώρες και περιοχές, να δικάζονται εκεί που διεπράχθησαν και οι κατηγορούμενοι να στέλωνται στο τόπο του εγκλήματος δια να δικαστούν. Αυτή η αρχή, ύστερα από μεγάλες πιέσεις μου προς τους Συμμάχους, έγινε τελικά δεκτή και μερικά από τα μεγάλα αυτά εγκλήματα των Χιτλερικών, επληρώθησαν. Συνολικά 16.500 άνδρες μετεφέρθησαν ασφαλώς από τη Κρήτη στην Αίγυπτο.

Αυτοί ήταν σχεδόν αποκλειστικώς Βρετανοί και αυτοκρατορικά στρατεύματα από την Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία. Άλλοι 1000 περίπου από διάφορες επιχειρήσεις κομάντος εβοήθησαν κατά τη Μάχη, αλλά ανεχώρησαν αργότερα. Ο Λαός της Κρήτης, ανεξάρτητα πολιτικής ιδεολογίας, φύλλου ή ηλικίας είχε λάβει τα όπλα από τους Γερμανούς που σκότωνε με πρωτόγονα μέσα και ρίχτηκε στη μεγάλη Μάχη, τη Μάχη της ζωής ή θανάτου, με μια ανήκουστη και αξιοθαύμαστη αυτοθυσία.

Οι απώλειές μας ανήλθον σε 13.000 περίπου νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους. Σ’ αυτούς πρέπει να προστεθούν 2000 ακόμη ναύτες. Μετά τον πόλεμο, περισσότεροι από 4000 τάφοι Γερμανών εμετρήθηκαν εις την περιοχήν του Μάλεμε και του κόλπου της Σούδας και άλλοι 1000 εις το Ρέθυμνον και το Ηράκλειον. Εκτός από αυτούς υπάρχει και ο πολύ μεγάλος και άγνωστος αριθμός των Γερμανών που επνίγησαν στη θάλασσα.

Εκατοντάδες έχουν ρίξει ακόμη οι Κρητικοί σε ξεροπήγαδα που τα σκέπασαν δια να μην ανακαλυφθούν και πολλούς έχουν θάψει σε τάφους που δε βρέθηκαν ποτέ. Συνολικά από αριθμούς που γνωρίζομε ανήλθον άνω των 15.000 σε νεκρούς και τραυματίες. Χάθηκαν 170 οπλιταγωγά αεροπλάνα, αρκετά καταδιωκτικά και ανεμόπτερα και αρκετό πολεμικό υλικό. Το τίμημα ήταν πολύ βαρύ για τη νίκη τους. Η Μάχη της Κρήτης είναι ένα παράδειγμα των αποφασιστικών αποτελεσμάτων ενός σκληρού και παρατεταμένου αγώνος, χωρίς να ληφθούν υπ’ όψιν οι ελιγμοί για στρατηγικές θέσεις.

Δεν ξέραμε πόσες μεραρχίες αλεξιπτωτιστών διέθεταν οι Γερμανοί. Ύστερα όμως από όλα αυτά που συνέβησαν στη Κρήτη, λάβαμε τα μέτρα μας για να οργανώσουμε την άμυνα της Αγγλίας εναντίον τεσσάρων ή και πέντε τολμηρών αεροκινήτων μεραρχιών. Ακόμη αργότερα τόσον εμείς όσο και οι Αμερικανοί δημιουργήσαμε δυνάμεις αλεξιπτωτιστών σε πολύ μεγάλη κλίμακα. Στη πραγματικότητα δια την Κρήτη, η έβδομη αεροκίνητος μεραρχία ήταν η μόνη που διέθετε ο Γκαίριγκ και αυτή κατεστράφη σχεδόν εξ ολοκλήρου.

Πάνω από 5000 από τους γενναιότερους άνδρες της εφονεύθησαν και η όλη διάρθρωσις της οργανώσεως αυτής κατεστράφη δια παντός. Δεν ενεφανίσθη πλέον ποτέ υπό αξιόλογον μορφήν. Οι Νεοζηλανδοί, οι Αυστραλοί, οι Ουαλοί και οι Άγγλοι, μαζί με τους αφάνταστα ηρωϊκούς και πεισματάριδες Κρητικούς, που επολέμησαν στον αποκαρδιωτικόν μάταιο αυτόν αγώνα, μπορούν, δίκαια νομίζω, να αισθάνονται ότι έπαιξαν αποτελεσματικό ρόλο, σε μια μάχη, που μας ανακούφισε σοβαρά.

Η απώλεια των πιο καλών Γερμανών πολεμιστών απεμάκρυνε το τρομερό όπλο των αλεξιπτωτιστών από κάθε περαιτέρω συμμετοχή στα γεγονότα που διεδραματίσθησαν στη Μέση Ανατολή. Ο Γκαίριγκ κέρδισε μόνο μια ΠΥΡΡΕΙΑ ΝΙΚΗ στη Κρήτη, γιατί με τις δυνάμεις που εσπατάλησε εκεί, θα μπορούσε εύκολα να καταλάβη τη Κύπρο, το Ιράκ, τη Συρία και ίσως ακόμη και τη Περσία.

Τα στρατεύματα που έχασε στη Κρήτη, ήταν ακριβώς εκείνα που εχρειάζοντο δια να καταλύσουν ευρείες αμφιταλαντευόμενες περιοχές, όπου δεν θα συναντούσαν σοβαρή αντίσταση. Ηταν ανόητος να περιφρονήση τόσες μεγάλες ευκαιρίες και να δαπανήση τέτοιες αναντικατάστατες δυνάμεις, σ’ ένα θανάσιμο αγώνα, που διεξήγετο συχνά από τους Κρήτας και τους Μάορι των Νεοζηλανδών σώμα προς σώμα.”

Ο Γερμανός Διοικητής των Γερμανικών μονάδων Αλεξιπτωτιστών Στούντεντ, στα απομνημονεύματά του - στο βιβλίο του “Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ” – λέει τα εξής:

“Οσοι επολέμησαν στη Κρήτη το 1941, πρέπει να είναι υπερήφανοι, τόσον οι επιτιθέμενοι Γερμανοί, όσον και αι Αγγλικαί αμυντικαί δυνάμεις. Δι’ εμέ όμως, ως Διοικητού των Γερμανικών μονάδων αλεξιπτωτιστών που κατέλαβαν την Κρήτη, το όνομα της νήσου αυτής συνδέεται με πικράς αναμνήσεις. Ομολογώ ότι επλανήθην από τους υπολογισμούς μου, όταν συνεβούλευσα αυτή την επίθεσιν.

Και το αποτέλεσμα ήτο όχι μόνον να χάσω πολλούς και πολυτίμους αλεξιπτωτιστάς, που τους θεωρούσα σαν παιδιά μου, αλλά και να εκλείψουν πλέον οι Γερμανικοί σχηματισμοί αλεξιπτωτιστών, τους οποίους είχα δημιουργήσει εγώ ο ίδιος. Από Γερμανικής πλευράς είναι γνωστόν ότι απεβιβάσθηκαν ή ερρίφθησαν εις την Νήσον 23.464 άνδρες. Παρ’ όλας τας δυσχερείας, ηγωνίσθημεν εναντίον ενός εχθρού αξίως γενναίου και υπερέχοντως αριθμητικώς.

Πολλοί, μεταξύ των οποίων και ο Γκαίριγκ, επίστευσαν ότι είχε προδοθεί εις τους Αγγλους το Γερμανικόν σχέδιον καταλήψεως της Κρήτης, διότι μετά τας επιχειρήσεις ευρήκαμε εις τα Χανιά, εις το Στρατηγείον του στρατηγού Φράϋμπεργκ ένα νέο σχέδιο Βρετανικής αμύνης κατά των αλεξιπτωτιστών. Προς μεγάλη μου έκπληξιν περιελάμβανε μέγα μέρος των διαταγών μου δια την απόβασιν εις την Ολλανδίαν, αι οποίαι εχρησιμοποιήθησαν και δια την επίθεσιν εις την Κρήτη. Το Βρετανικό Γενικό Επιτελείον είχε μελετήσει λεπτομερώς τη νέα Γερμανική τακτική αλεξιπτωτιστών.

Ο Χίτλερ εξεπλάγει από τας βαρείας απωλείας μας εις την Κρήτην και το παράδοξο ήταν ότι παρ’ όλη τη νίκη, έχασε την εμπιστοσύνη του στο όπλο των αλεξιπτωτιστών. Στις 19 Ιουλίου που δέχτηκε όσους αλεξιπτωτιστάς επέζησαν στη Κρήτη δια να τους παρασημοφορήσει μού είπε σχετικώς: “Η Κρήτη αποδεικνύει ότι οι αλεξιπτωτισταί ανήκουν πλέον εις το παρελθόν, διότι η επιτυχία του όπλου αυτού εξαρτάται από τον αιφνιδιασμόν, ένα παράγοντα δηλαδή που έχει λείψει πλέον”.

Ο Χίτλερ δεν έχασε μόνο την εμπιστοσύνη του στο όπλο αυτό, αλλά και αρνήθηκε να πιστέψη ότι οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί κατήρτιζαν σώματα αλεξιπτωτιστών. Η αντίσταση εις την Κρήτην έσωσε τη Μέση Ανατολή και καθυστέρησε τη Γερμανική επίθεση κατά της Ρωσίας. Οι Άγγλοι έβγαλαν ορθά συμπεράσματα από τη Κρήτη και με τη συνηθισμένη μεθοδικότητά τους, άρχισαν να δημιουργούν ισχυρές δυνάμεις αλεξιπτωτιστών. Οι Άγγλοι σχημάτισαν δύο και οι Αμερικανοί πέντε.

Αυτό προκάλεσε μεγάλες δυσχέρειες στους Γερμανούς κατά τα 2 τελευταία αποφασιστικά έτη του πολέμου. Διότι οι Αγγλοαμερικανοί μας χτύπησαν με το όπλο που εμείς είχαμε τελειοποιήσει.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Η µάχη της Κρήτης ήταν µια πύρρεια νίκη των Γερµανών, γι' αυτό άλλωστε και δεν επαναλήφθηκε παρόµοια επιχείρηση κατά την διάρκεια του πολέµου. Τα θύµατα των Γερµανών στη δεκαήµερη επιχείρηση ξεπερνούσαν τα θύµατα τους σε ολόκληρη την επιχείρηση κατά της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδος. Ο ∆ιοικητής του ΧΙ Γερµανικού Σώµατος Αεροπορίας Αντιπτέραρχος Στούντεντ αναγκάστηκε να οµολογήσει ότι η Κρήτη υπήρξε «ο τάφος των Γερµανών Αλεξιπτωτιστών». 

Η επίλεκτη Μεραρχία Αλεξιπτωτιστών, αποδεκατισµένη και εξαρθρωµένη, δεν επρόκειτο να παίξει στον µέλλον ουσιαστικό ρόλο. Κατά µεγάλο ποσοστό οι απώλειες των Γερµανών οφείλονταν στις περιορισµένες πληροφορίες που είχε η Γερµανική υπηρεσία πληροφοριών, σχετικά µε την δύναµη και την διάταξη των αµυνοµένων, µε αποτέλεσµα πολλές µονάδες αλεξιπτωτιστών να ριφθούν επί ή πλησίον των αµυντικών θέσεων και να εξοντωθούν. Επιπλέον υπήρχε εσφαλµένη εκτίµηση για την στάση, την αποφασιστικότητα και την αγωνιστικότητα που θα τηρούσε ο Κρητικός λαός έναντι των επιτιθεµένων. 

Στα παραπάνω σφάλµατα πρέπει να αποδοθούν και οι υπεραισιόδοξες επιδιώξεις του γερµανικού σχεδίου, που προέβλεπαν µέσα στην πρώτη ηµέρα, κατάληψη των αεροδροµίων και των πόλεων Χανίων- Ρεθύµνου και Ηρακλείου. Συνολικά τα στρατηγικά οφέλη που αποκόµισαν οι Γερµανοί από την επιχείρηση κατά της Ελλάδος ήταν µικρά, σε σχέση µε τις δυνάµεις και το χρόνο πού διέθεσαν. Μακροπρόθεσµα, η κατάληψη της Ελλάδας αποδείχτηκε παθητικό στην πολεµική προσπάθεια της Γερµανίας. Ήταν όµως µια επιχείρηση επιβεβληµένη — ή έτσι τουλάχιστον πίστευαν ο Χίτλερ και οι στρατιωτικοί του — λόγω της επικείµενης εισβολής στη Ρωσία. 

Το ηθικό και η συμμετοχή του άμαχου πληθυσμού στην μάχη έχει σίγουρα αναφερθεί, όμως τι ήταν αυτό που έκανε τους Γερμανούς ν’ αποκαλέσουν την Κρήτη «Νησί των Αινιγμάτων», «Νησί του μυστηρίου», και τους κρητικούς «θηριώδεις». Συνήθως σε εμπόλεμες καταστάσεις ο άμαχος πληθυσμός αποτελεί σοβαρό πρόβλημα στη στρατιωτική ηγεσία. Στην Κρήτη όμως το ηθικό των αμάχων ήταν ακμαίο. 

Μόλις άρχισε η μάχη, μικροί-μεγάλοι έτρεξαν για να πάρουν μέρος στον αγώνα με τα γεωργικά τους εργαλεία, οικιακά σκεύη και λίγα όπλα που είχαν κρύψει. Έστηναν ενέδρες στους αλεξιπτωτιστές γνωρίζοντας κάθε πτυχή και κάθε θάμνο της πατρίδας τους και έκαναν τον δικό τους «κλεφτοπόλεμο». Είχαν εμπιστοσύνη στο δίκιο τους και στην ψυχική τους δύναμη και διέψευσαν τις Γερμανικές προσδοκίες ότι οι Κρητικοί θ’ αντιμετώπιζαν την επίθεση τους με απάθεια και μοιρολατρία.

Η αντίσταση της Ελλάδας συνέβαλε πολλαπλά και ουσιαστικά στη συµµαχική προσπάθεια κατά του Άξονα, γιατί καθυστέρησε και απασχόλησε ένα µεγάλο µέρος της Γερµανικής πολεµικής µηχανής. Αυτό είχε ως άµεσο αποτέλεσµα τη δέσµευση ισχυρών Γερµανικών δυνάµεων, που διαφορετικά θα ήταν δυνατό να είχαν διατεθεί σε άλλα µέτωπα, δίνοντας τη δυνατότητα στους Βρετανούς να σταθεροποιήσουν τη θέση τους στην Αφρική και στην Εγγύς Μέση Ανατολή, µε σηµαντικές επιπτώσεις στην εξέλιξη του Β΄ Παγκοσµίου Πολέµου. 

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΗΜΕΡΑ

Θα ήταν λάθος να νομίσουμε πως η Μάχη των Κρητικών, με τη σκληρότητά της και την περιφρόνηση που διαδηλώνει προς την ανθρώπινη ζωή, είναι απλή έκρηξη πολεμοφιλίας. Και θα ήταν λάθος μέγα, γιατί ο Κρητικός είναι, όσο κανένας άλλος, τρυφερός εραστής της ζωής - της ωραίας ζωής Απλά οι Κρητικοί το Μάη του 41 και όχι μόνο, γιατί ακολούθησε μετά και η εθνική αντίσταση 1941 - 1944, στ' όνομα της Ελλάδας, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης πλήρωσαν το Χρέος, κάτι που εμείς οι νεότεροι οφείλουμε να αναγνωρίζουμε και να το τιμούμε.

Σαφώς η Μάχη της Κρήτης δεν αποτελεί μόνο ένα στρατιωτικό ιστορικό γεγονός, αλλά κυρίως μια ολόκληρη Φιλοσοφία, ένα ηθικό Σύμβολο. Αυτή η Μάχη, μας «παραδίδει», εκτός από το τιμημένο όνομά της, και το μήνυμα της ότι: «Το αληθινό μπόι των ανθρώπων μετριέται πάντα με το μέτρο της λευτεριάς, και εμείς, μόνο εμείς μπορούμε να κρατούμε τα χώματά μας!» Η Κρήτη ήταν και θα είναι πάντα πόθος πολλών κατακτητών εξαιτίας της γεωγραφικής θέσης του νησιού.

Τίποτε όμως δεν μπορεί να αλλάξει το ότι είναι η πατρίδα του Δία, «η Αέρια», «το Ιδαίο», «η Μακρόνησος», η χώρα του Μίνωα, η πατρίδα του Βιτσέντζου Κορνάρου, του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, του Ελ. Βενιζέλου, του Νίκου Καζαντζάκη, των πεσόντων της Μάχης της Κρήτης, της λεβεντιάς και της λύρας. Η Μεγαλόνησος, που έχει ο κάθε Κρητικός μέσα του!

''Πότες θα σπάσ’ η παγωνιά, να λιώσουνε τα χιόνια,
να πάρω το τουφέκι μου, τ’ όμορφο μαλιχέρι,

να πάρω δίπλα τα βουνά, να βγω στον Ψηλορείτη,

να βρω μια πέτρα ριζιμιά, να διπλωθώ να κάτσω, 
να παίξω πέντε ντουφεκιές ν’ ακούσει ούλ’ η Κρήτη! 
Να ‘ρθού ντα Κρητικόπουλα κι εκειά να ορκιστούμε 
για τη γλυκειά πατρίδα μας ούλοι να σκοτωθούμε.'' 

H Μάχη της Κρήτης έρχεται να μας θυμίσει ότι δεν είναι υποχρεωτικό να νικάει πάντοτε ο πιο δυνατός και ο πιο αδίστακτος. Κι αυτό, γιατί ένα βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει έως σήμερα τη ζωή των ανθρωπίνων κοινωνιών και των ανθρώπων γενικά είναι η ακατανίκητη έλξη τους από ιδανικά όπως η Ελευθερία, το Δίκαιο, η Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια και η Ειρήνη.

Όσοι περιφρονούν αυτές τις αρχές, όσοι μεθυσμένοι από τη δύναμή τους, οικονομική ή στρατιωτική, πιστεύουν πως θα αλλάξουν αυτές τις βασικές ανθρώπινες ιδιότητες και θα μεταβάλουν τους λαούς σε δούλους και υποτελείς, θα έρθει η στιγμή κάποτε να μετανιώσουν για την έπαρση και την αλαζονεία τους.

Είπαν για την Μάχη της Κρήτης:

"Οι Κρητικοί όταν βρίσκονται μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα έχουν πάνω τους κάτι το μυθώδες . Φαντάζουν σαν τους μυθικούς ήρωες . Είναι τόσο περήφανοι την τραγική ώρα του θανάτου, που όποιος τους δεί , είναι αδύνατο να μήν τους θαυμάσει . Πολλές φορές όταν επρόκειτο να γίνουν εκτελέσεις , άφηνα το γραφείο μου και έβγαινα στο μπαλκόνι , μόνο και μόνο για να τους θαυμάσω . Σε κανένα άλλο λαό δεν είδα τέτοια περιφρόνηση προς το θάνατο και τόση αγάπη για την ελευθερία". (ΑΝΤΡΕ: διοικητής του "Φρουρίου Κρήτης").

''Ήταν υπέροχο το θέαμα να βλέπει κανείς χωρικούς όλων των ηλικιών να ζητούν όπλα και μόνον όπλα. Το ηθικόν των Κρητών είναι αδύνατο να περιγραφτεί . Όταν ολόκληρος η ιστορία έλθει εις φώς θα συγκαταλεχθεί μεταξύ των ευγενέστερων παραδειγμάτων της Ιστορίας''. (Ταξίαρχος Σωλσμπουργκ Τζόουν του Επιτελείου του Στρατηγού Φρεϋμπουργκ).

Διατί η Κρήτη αντέχει ακόμη , ενώ ολόκληρος η Γαλλία έπεσεν εντός οκτώ ημερών ; (Χίτλερ)

Ο Ύμνος της Κρήτης

Από φλόγες η Κρήτη ζωσμένη,

τα βαριά της τα σίδερα σπα

Και σαν πρώτα χτυπιέται - χτυπά

και γοργή κατεβαίνει.

Με μεγάλο θεόρατο δόρυ,

όλη νιάτα πετά και ζωή,

Και σε τόση φωτιά και βοή,

τρέμουν δάση και όρη.

Χτύπα! Χτύπα, της θάλασσας Σούλι!

Χτύπα, κόρη γλυκιά του γιαλού.

Εδώ, άντρες παλεύουν. Αλλού,

ζουν γυναίκες ή δούλοι.

Από δω Σελινιώτες, Λακκιώτες,

από κει στη φωτιά, οι Σφακιανοί.

Να βουίζει παντού μια φωνή:

Στις σπαθιές σας τις πρώτες!

ΧΑΡΤΕΣ

ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Nazi Invasion of Crete pt 1-2

https://www.youtube.com/watch?v=sFqabDQvC5w

Nazi Invasion of Crete pt 2-2

https://www.youtube.com/watch?v=bJ03LJjKPQs

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (1/3)

https://www.youtube.com/watch?v=JVtws4u8ggw

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (2/3)

https://www.youtube.com/watch?v=IxLIej78Gso

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (3/3)

https://www.youtube.com/watch?v=cA8s81uheCA

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

(Κάντε κλικ στις φωτογραφίες για μεγέθυνση)

ΠΗΓΕΣ :

(1) :
http://www.geetha.mil.gr/index.asp?a_id=3567

(2) :
http://www.sa-snd.gr/h31-maxi-tis-kritis.htm

(3) :
http://www.geetha.mil.gr/media/1maxikritis/maxi-kritis-1941.pdf

(4) :
http://perierga.gr/2011/05/%CE%B5%CE%B2%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%AE%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7/

(5) :
http://www.kairatos.com.gr/20110523maxikritis.pdf

(6) :
http://historyreport.gr/index.php/%CE%A0%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%B4%CE%BF%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1/%CE%9A%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7/1578--8----------

(7) :
http://www.kar.org.gr/2013/05/19/%CE%B7-%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82-mini-documentary/

(8) :
http://www.krassanakis.gr/krasanadamis.htm

(9) :
http://stratistoria.wordpress.com/9-ww2/%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%BF%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82/mahi-kritis/1941-mahi-eyelpidon/

(10) :
http://www.pi.ac.cy/pi/files/epimorfosi/isotita_fylou/dimgymn/arxeia/istoria/Istoselides/CreteMaxi.pdf

(11) :

1. http://www.geetha.mil.gr/media/1maxikritis/maxi-kritis.pdf