Η Πολωνία αναζητά μέσω Ιnterpol εγκληματίες ναζί

73 χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Πολωνία αναζητά 1600 πρώην SS με την κατηγορία ότι διέπραξαν εγκλήματα πολέμου σε βάρος Πολωνών στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο χρόνος είναι λιγοστός.

Πολωνοί εισαγγελείς αναλαμβάνουν υψηλά καθήκοντα. Θέλουν να εντοπίσουν μέλη των SS, που διέπραξαν εγκλήματα σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και να τα περάσουν από δίκη. Μετά από τόσες δεκαετίες είναι η τελευταία ευκαιρία να βρουν ζώντες ενόχους για να απολογηθούν. «Θα πρέπει επιτέλους να ασχοληθούμε πιο ολοκληρωμένα με τις μαζικές εξοντώσεις σε γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης», λέει στη DW ο εισαγγελέας Ρόμπερτ Γιανίτσκι, από το Ινστιτούτο Μνήμης IPN στη Βαρσοβία. «Είναι καθήκον της εισαγγελίας να βρει τους δράστες ναζί».

«Αναζητούμε συγκεκριμένους ενόχους»

Η Πολωνία προσφεύγει στην Iντερπόλ

Το Ινστιτούτο που ιδρύθηκε το 1999 και ασχολείται επιστημονικά και νομικά με την ιστορία της Πολωνίας υπό γερμανική και σοβιετική κατοχή, έχει ήδη δρομολογήσει εκατοντάδες διαδικασίες ανακρίσεων για εγκλήματα ναζιστών. Μεταξύ αυτών περιπτώσεις μαζικών εκτελέσεων και πράξεων εκκαθάρισης σε πολωνικά χωριά κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής (1939 μέχρι 1945) και εγκλημάτων σε βάρος του άμαχου πληθυσμού στην εξέγερση στο γκέτο της Βαρσοβίας το 1944. Οι εννιά υποθέσεις με τα περισσότερα στοιχεία αφορούν μαζικές δολοφονίες Πολωνών σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μεταξύ αυτών στα Άουσβιτς – Μπιρκενάου, Μαουτχάουζεν, Ζαξενχάουζεν και Νταχάου. «Δεν αναζητούμε γενικώς ενόχους, αλλά απόλυτα συγκεκριμένους», τονίζει ο Γιανίτσκι. «Διαθέτουμε αποδείξεις σε βάρος τους και στοιχεία, όπως όνομα και τα καθήκοντα που εκτελούσαν στο εκάστοτε στρατόπεδο συγκέντρωσης».

Μια ομάδα εργασίας από εισαγγελείς και ιστορικούς έπειτα από έρευνες μηνών συγκέντρωσε ονόματα 23.000 SS, εκ των οποίων επέλεξε τελικά τα 1600 επί τη βάσει κριτηρίων. Πρόκειται για ανθρώπους που δεν έχουν ακόμη λογοδοτήσει για τα εγκλήματά τους. Κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν 20 με 30 χρονών και είναι γνωστή η διεύθυνση και το προηγούμενο επάγγελμά τους.

Στο αρχείο ελλείψει αποδεικτικών

Ο Τζον Ντεμγιανγούκ στην αίθουσα του δικαστηρίου

Με αυτά τα δεδομένα ελπίζουν ότι θα έχουν επιτυχία στη σύλληψή τους. Μάλιστα η Πολωνία έχει ζητήσει τη βοήθεια της Interpol. Οι περισσότεροι αξιωματικοί των SS που αναζητούνται είναι πιθανό να ζουν στη Γερμανία, πιθανολογεί ο Γιατσίνσκι. Σε περίπτωση που εντοπιστούν η Πολωνία θα εκδώσει ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και θα ζητήσει από τη Γερμανία την έκδοσή τους. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Πολωνία κίνησε διαδικασία ανακρίσεων, αλλά οι περισσότερες υποθέσεις μπήκαν στο αρχείο τη δεκαετία του '60 και του '70. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν υπήρχαν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία από τις τότε δυτικογερμανικές αρχές, που δεν ήθελαν να συνεργαστούν.

Υπήρχε όμως και το θέμα του τότε νομικού καθεστώτος και της νομολογίας που δυσκόλευε τη διαλεύκανση τέτοιων υποθέσεων σε μεγάλο ποσοστό. Η αλλαγή έγινε το 2011 με τη δίκη του Τζον Ντεμγιανγιούνκ, μέλους των SS στη Τρεμπλίνκα. Για πρώτη φορά γερμανικό δικαστήριο απέδειξε την ενοχή ατόμου για συνέργεια σε δολοφονία.

Μόνοι οι τρεις υποθέσεις έκλεισαν

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Λάιτμεριτς κοντά στο Ντάντσιχ

Από τις υποθέσεις με τα περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία για μαζικές δολοφονίες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης μόνο οι τρεις έκλεισαν. Η πρώτη από αυτές αφορούσε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Βαρσοβίας, που χτίστηκε το 1943 στα ερείπια του γκέτο της Βαρσοβίας. Η δεύτερη αφορά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Λάιτμεριτς της Τσεχίας, όπου 18.000 κρατούμενοι, οι μισοί Πολωνοί, κάτω από απάνθρωπες συνθήκες εργαστήκαν για την κατασκευή μιας υπόγειας μονάδας παραγωγής μηχανών της εταιρίας Auto Union. Τέλος η τρίτη υπόθεση αφορούσε έρευνες για εγκλήματα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Στούτχοφ κοντά στο Ντάντσιχ.

Οι εισαγγελείς ωστόσο σε καμιά από αυτές δεν κατάφεραν να φέρουν τους ενόχους ενώπιον δικαστηρίων. Οι πληροφορίες που συγκεντρωθηκαν όλα αυτά τα χρόνια θα αξιολογηθούν από ιστορικούς του Ινστιτούτου Μνήμης. Για την ώρα γίνονται έρευνες σε 350 περιπτώσεις για εγκλήματα Γερμανών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σύμφωνα με τον εισαγγελέα Γιανίτσκι η αναζήτηση διεθνώς μέσω Interpol των τελευταίων εν ζωή ανδρών των SS θα βοηθήσει ώστε να «κλείσουν επιτέλους οι υποθέσεις πολέμου».

Μόνικα Σιεράντζκα/ Ειρήνη Αναστασοπούλου