Τον Δεκέμβριο του 2023, δημοσιεύθηκε σε ένα επιστημονικό περιοδικό ένα άρθρο υπό τον τίτλο: «Παγκόσμιες Στρατηγικές Επιχειρήσεων στην Ψηφιακή Εποχή», με συγγραφέα τον καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διομήδη Σπινέλλη. Το άρθρο, με πληθώρα βιβλιογραφικών αναφορών, πληρούσε όλα τα τυπικά κριτήρια μίας δημοσίευσης. Με μία, όμως, σημαντική διαφορά: Δεν είχε γραφτεί από τον κ. Σπινέλλη.
Όταν έπεσε στην αντίληψη του καθηγητή του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης & Τεχνολογίας του ΟΠΑ το εν λόγω άρθρο, άρχισε μία διεξοδική έρευνα, η οποία «έφερε στο φως» στα τέλη Μαΐου 2025 τη συστηματική χρήση παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (GenAI) για τη δημιουργία και δημοσίευση επί σειρά ετών παραπλανητικών επιστημονικών άρθρων στο συγκεκριμένο ακαδημαϊκό περιοδικό.
Όπως αποδείχθηκε, από 53 άρθρα που μελετήθηκαν, τα 48 φαίνεται να έχουν παραχθεί από Τεχνητή Νοημοσύνη (ποσοστό από 88% έως 100% στο εργαλείο ανίχνευσης Turnitin). Παράλληλα, πολλά άρθρα είχαν αποδοθεί ψευδώς σε ερευνητές από έγκριτα πανεπιστήμια, όπως το πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνια και το πανεπιστήμιο της Σανγκάης. Μάλιστα, σε δύο περιπτώσεις, οι ψευδώς αναφερόμενοι ως συγγραφείς των άρθρων δεν ζούσαν όταν αυτά δημοσιεύτηκαν.
Το ζήτημα δεν είναι καινούριο, ωστόσο, όσο περνά ο καιρός μπορεί να πάρει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις. Όπως ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Σπινέλλης, «υπάρχουν ενδείξεις ότι αυξάνεται ο αριθμός των δημοσιεύσεων που έχουν παραχθεί από παραγωγική Τεχνητή Νοημοσύνη».
Η ποσότητα (αρθρογραφίας) έναντι της (ακαδημαϊκής) ποιότητας
Όπως εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Σπινέλλης, υπάρχει μία κατηγορία ακαδημαϊκών περιοδικών, τα οποία χαρακτηρίζονται «αρπακτικά» («predatory journals»), στα οποία ορισμένοι συγγραφείς πληρώνουν, «προκειμένου να δημοσιεύσουν άρθρα και να "φουσκώσουν" το βιογραφικό τους χωρίς απαραίτητα να έχουν κάνει σοβαρή επιστημονική δουλειά». Παράλληλα, σε άρθρα αναφέρονται ως συγγραφείς γνωστοί επιστήμονες από αξιόπιστα πανεπιστήμια, για να φανεί ότι είναι έγκριτο το περιοδικό, στην πραγματικότητα, όμως οι δημοσιεύσεις, είναι ψευδεπίγραφες, όπως στην περίπτωση του κ. Σπιννέλη.
«Πρόκειται για εξαπάτηση των οργανισμών που αξιολογούν τους ερευνητές, οι οποίοι μετρούν την ποσότητα δημοσιεύσεων, χωρίς να αξιολογήσουν τι αφορούν αυτές οι δημοσιεύσεις και με ποια διαδικασία έχουν δημοσιευθεί», εξήγησε ο καθηγητής. Η εξαπάτηση αυτή οδηγεί σε λανθασμένη αξιολόγηση των εν λόγω ερευνητών, αλλά και των πανεπιστημίων στα οποία ανήκουν.
Πέραν τούτου, όμως, η πρακτική αυτή εγκυμονεί έναν μεγάλο κίνδυνο: τη διάβρωση του οικοσυστήματος της επιστημονικής έρευνας, καθώς εισχωρούν σε αυτό κακής ποιότητας άρθρα από αναξιόπιστα περιοδικά. «Καθώς "πλημμυρίζει" το διαδίκτυο με τέτοιου είδους άρθρα, μπορεί κανείς κατά λάθος να τα λάβει υπ' όψιν του. Μπορεί οι φοιτητές, αλλά και ακαδημαϊκοί, να μη μπορούν να διακρίνουν τις διαφορές. Τουλάχιστον ένα από τα άρθρα που ερευνήθηκαν και είναι παρηγμένα από ΤΝ, βρέθηκε ότι έχει παραπεμφθεί από άλλο, έγκριτο περιοδικό», εξήγησε ο κ. Σπινέλλης.
Κατά συνέπεια, η γνώση που διαχέεται διαβρώνεται και το επίπεδό της χαμηλώνει σταδιακά. «Έχει δοθεί ο όρος "modern collapse" για να περιγράψει αυτό ακριβώς: όσο τα μοντέλα και οι agents ανατροφοδοτούνται από δημιουργήματα της ΤΝ, πέφτει σταδιακά το επίπεδο της γνώσης που διαχέεται, σε κάτι που είναι πολύ χαμηλότερης ποιότητος από το αρχικό», υπογράμμισε ο κ. Σπινέλλης και πρόσθεσε: «Όπως με την πλαστελίνη, αν ανακατέψουμε τα χρώματα, γίνεται μία καφέ μάζα, το ίδιο γίνεται και εάν τροφοδοτείται η ΤΝ από δικά της κείμενα: Λίγο-λίγο χάνονται οι λεπτές έννοιες και η Γνώση γίνεται ένας χυλός».
Ηθική χρήση και επιπλέον αντίμετρα
Αυτή η εντροπία, πάντως, φαίνεται να βρίσκει μπροστά της σιγά-σιγά περιορισμούς και εμπόδια. Το ζήτημα της ηθικής χρήσης της ΤΝ, της προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας, καθώς επίσης και του κοινού έναντι στην παραπληροφόρηση, κερδίζει σταδιακά έδαφος.
Τον Δεκέμβριο του 2023, οι New York Times είχαν κινηθεί νομικά εναντίον της εταιρείας ΟpenAI (στην οποία ανήκει το δημοφιλές εργαλείο «ChatGPT») και της Μicrosoft (στην οποία ανήκει το αντίστοιχο εργαλείο «Copilot»), καθώς σύμφωνα με τους ΝΥΤ οι εταιρείες «εκπαίδευσαν» τα μοντέλα τους με τα άρθρα του ομίλου χωρίς να έχουν λάβει προηγουμένως άδεια.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι αυτή τη στιγμή ισχύουν συμφωνίες της ΟpenAI για τη χρήση δεδομένων από ΜΜΕ όπως η Wall Street Journal, η New York Post, το Politico και η Bild, ενώ και η Google έχει συνάψει αντίστοιχη συμφωνία με το Associated Press.
Παράλληλα, υπενθυμίζεται ότι η μαζική χρήση τον περασμένο Μάρτιο του φίλτρου, με το οποίο οι χρήστες μπορούσαν να αναπαράγουν φωτογραφίες με το ιδιαίτερο και εμβληματικό ύφος της ιαπωνικής εταιρείας κινουμένων σχεδίων, Studio Ghibli («Spirited Away», «My Neighbour Totoro»), προκάλεσε πολλές συζητήσεις και αντιδράσεις αναφορικά με την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και των έργων που είναι προϊόντα ανρθώπινης δημιουργικότητας.
Σε κανονιστικό επίπεδο, από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται σε ισχύ ο νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), που μάλιστα αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη νομοθετική προσπάθεια για τη ρύθμιση ζητημάτων ΤΝ. Επιπλέον, πρόσφατα, ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε και η ανακοίνωση από την κυβέρνηση της Δανίας, ότι θα προχωρήσει στην τροποποίηση του νόμου περί προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα στο σώμα, τα χαρακτηριστικά του προσώπου και τη φωνή τους, με στόχο τον περιορισμό της δημιουργίας και διάδοσης deepfake εικόνων και βίντεο που παράγονται με τη βοήθεια της ΤΝ.
Παράλληλα, την εμφάνισή του έχει κάνει ο οργανισμός COPE - Committee on Publication Ethics (σ.σ. Επιτροπή Δεοντολογίας Δημοσιεύσεων), ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο οποίος στοχεύει στον καθορισμό των βέλτιστων πρακτικών όσον αφορά στην ηθική σε σχέση με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, βοηθώντας παράλληλα συντάκτες και εκδότες να συμπορευθούν σε αυτήν την κατεύθυνση.
Όπως αναφέρεται από τον οργανισμό: «Η δεοντολογία των δημοσιεύσεων αποτελεί βασικό μέρος της διατήρησης της ειλικρίνειας και της αξιοπιστίας στην Έρευνα, βοηθά στη διασφάλιση της αξιοπιστίας της και στην προώθηση της Γνώσης. Αυτό ωφελεί ολόκληρη την ερευνητική κοινότητα και, με τη σειρά του, βοηθά στην πρόοδο της κοινωνίας».
«Είναι κάτι που θα συνεχίσουμε να βλέπουμε, η προσπάθεια για την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας ή τον περιορισμό της παραπληροφόρησης και με τη σειρά της και την Τεχνητή Νοημοσύνη να γίνεται όλο και πιο δύσκολο να ανιχνευθεί», ανέφερε ο κ. Σπινέλλης. «Θα είναι μία διαρκής πάλη», εκτίμησε.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη στα έδρανα
Παρά τους κινδύνους, ο κ. Σπινέλλης επιμένει ότι η παραγωγική ΤΝ είναι «εξαιρετικά χρήσιμη». «Απλώς υπάρχουν κίνδυνοι, τους οποίους θα πρέπει να έχουμε υπ' όψιν και να προσπαθούμε να τους περιορίσουμε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, με καλύτερη ταυτοποίηση των ερευνητών και των περιοδικών, τέτοιου είδους προβλήματα μπορούν να μειωθούν», επεσήμανε και επέμεινε ότι «το κύριο κέρδος είναι να αποφασίσουμε να χρησιμοποιήσουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη».
Όπως εξήγησε ο κ. Σπινέλλης, υπάρχουν καλοί και κακοί τρόποι χρήσης της. Ο ίδιος προτρέπει τους φοιτητές του να τη χρησιμοποιούν, καθώς με αυτόν τον τρόπο εξοικειώνονται και μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν καλύτερα. «Θα πρέπει να αποφεύγουν να λύνουν ασκήσεις με Τεχνητή Νοημοσύνη, γιατί έτσι δεν θα μάθουν τις βάσεις που χρειάζονται και δεν θα μπορούν να κάνουν μετά πιο σύνθετα πράγματα», επεσήμανε.
«Το τζίνι δεν μπαίνει ξανά στο λυχνάρι»
Όσο για το εάν ο ίδιος είναι αισιόδοξος ή απαισιόδοξος για την έκβαση της «πάλης» μεταξύ «καλού και κακού» στο πεδίο της ΤΝ, ο κ. Σπινέλλης απαντά ότι είναι ρεαλιστής. «Δεν γίνεται να ξαναμπεί το τζίνι μέσα στο λυχνάρι», είπε χαρακτηριστικά. «Οι ανακαλύψεις του Ανθρώπου έχουν καλές και κακές χρήσεις, αλλά πάντα προχωρούμε κοιτώντας να είμαστε καλύτεροι», πρόσθεσε.
«Αυτή τη στιγμή οι επιστήμονες έχουν πλάι τους εξειδικευμένους βοηθούς 24 ώρες το 24ωρο, τους οποίους μπορούν να αξιοποιήσουν και να έχουν μέσω αυτών πρόσβαση σε όλη τη Γνώση. Ταυτόχρονα, πρέπει να εστιάσουμε στην εκπαίδευση της νέας γενιάς των επιστημόνων. Να μην καταλήξουμε οι φοιτήτριες και οι φοιτητές να μην έχουν βασικές γνώσεις, επειδή η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει κάνει τις εργασίες τους και δεν έχουν βάσεις».
Αθηνά Καστρινάκη
ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου