Μια νέα αρνητική έκπληξη επιφύλασσε η ανακοίνωση χθες από την ΕΛΣΤΑΤ του πληθωρισμού (εθνικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή - ΔΤΚ) του Ιουλίου 2025, καθώς αυτός αυξήθηκε σε 3,1% σε ετήσια βάση, επιστρέφοντας στα επίπεδα του Ιανουαρίου 2024.
Δεν πρόκειται για συγκυριακή και κατ’ εξαίρεση αναπήδηση του πληθωρισμού σε υψηλότερα επίπεδα, αλλά για σταδιακή κλιμάκωση από τις αρχές του 2025 η οποία παραπέμπει σε ένα νέο κύμα πληθωριστικής έξαρσης που χτίζεται σιγά σιγά αλλά σταθερά. Δεν πρόκειται επίσης για το προς τα πού «δείχνει» αυτή η σταδιακή αύξηση του πληθωρισμού, αλλά για τάση που εδράζεται σε σοβαρά δεδομένα και αιτίες: η ελληνική οικονομία είναι από το 2023 επισήμως σε υπερθέρμανση (παρά τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης), στη δε ελληνική αγορά προϊόντων και υπηρεσιών έχουν ισχυροποιηθεί οι ολιγοπωλιακές-μονοπωλιακές τάσεις και οι πρακτικές καρτέλ, με αποτέλεσμα να ανθεί ο πληθωρισμός απληστίας (greedflation). Οι δύο αυτές θεμελιώδεις αιτίες, που υποστηρίζονται από τα στατιστικά στοιχεία, παραπέμπουν σε νέο κύκλο ανόδου του πληθωρισμού, το δε 2025 θα είναι έτος «έξαρσης».
Οπως έχουμε πολλές φορές υποστηρίξει από τις στήλες αυτής της εφημερίδας, ο επίσημος ΔΤΚ δεν ταυτίζεται με την ακρίβεια (για λόγους που θα εξηγήσουμε σε άλλο σημείο αυτού του άρθρου), η οποία για τα λαϊκά νοικοκυριά είναι υπερδιπλάσια του επίσημου πληθωρισμού. Επομένως, η νέα έξαρση του πληθωρισμού προοιωνίζεται υπερδιπλάσια ακρίβεια για το «καλάθι του νοικοκυριού».
Υπερθέρμανση
Πότε μια οικονομία είναι υπερθερμασμένη και τι συνέπειες έχει αυτό; Ο δείκτης που προσδιορίζει το όριο της υπερθέρμανσης είναι το παραγωγικό κενό, που είναι η διαφορά μεταξύ του τρέχοντος ΑΕΠ όπως καταγράφεται στις στατιστικές και του δυνητικού ΑΕΠ, δηλαδή ενός επιπέδου ΑΕΠ πάνω από το οποίο η οικονομία αντιμετωπίζει μακροοικονομικά προβλήματα και ανισορροπίες. Οταν το παραγωγικό κενό είναι θετικό, τότε η οικονομία έχει μπει στη δίνη μακροοικονομικών ανισορροπιών, με βασική τον πληθωρισμό, ο οποίος γνωρίζει έξαρση. Τι σημαίνει πρακτικά η υπερθέρμανση της οικονομίας; Οτι το υπάρχον παραγωγικό δυναμικό της οικονομίας αδυνατεί να καλύψει τη ζήτηση, επομένως έχουμε υπερβάλλουσα ζήτηση, άρα και άνοδο των τιμών.
Οπως δείχνουν τα στοιχεία του παρατιθέμενου πίνακα για το παραγωγικό κενό, η ελληνική οικονομία έχει μπει ήδη από το 2023 σε φάση υπερθέρμανσης, το δε 2025 θα φτάσει στο 2,4 και τα αποτελέσματα φαίνονται ήδη στη σταδιακή αλλά συστηματική αύξηση του πληθωρισμού τους μήνες του 2025, με αποκορύφωμα το 3,1% του ΔΤΚ τον Ιούλιο που ανακοινώθηκε χθες.
Υπερθέρμανση με ρυθμούς ανάπτυξης κάτω από 2,5%, που μάλιστα προς το τέλος του 2025 θα πέσουν κάτω από 2% σύμφωνα με πρόβλεψη του ΙΟΒΕ; Αυτό το -φαινομενικά μόνο- «παράδοξο» εξηγείται από το γεγονός ότι το παραγωγικό δυναμικό της ελληνικής οικονομίας (πάγιο κεφάλαιο) είναι πολύ αδύναμο για να αντιμετωπίσει αυξημένη ζήτηση. Και πράγματι, το πάγιο κεφάλαιο της ελληνικής οικονομίας είναι ακόμη 70 δισ. ευρώ κάτω από τα προ της κρίσης επίπεδα, οι δε επενδύσεις, παρά την αύξησή τους λόγω και των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, είναι ακόμη πολύ χαμηλότερα σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο!
Αυτό το τόσο θεμελιώδες μέγεθος, το πάγιο κεφάλαιο της οικονομίας, δεν απασχολεί τις αναλύσεις και εκθέσεις των επίσημων θεσμών, αλλά ούτε τις δηλώσεις κορυφαίων θεσμικών παραγόντων. Καθόλου αδικαιολόγητα, καθώς εκθέτει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την κενότητα του κυβερνητικού -και όχι μόνο- success story της οικονομίας και ιδιαίτερα τις στρεβλώσεις του μοντέλου ανάπτυξης, που στηρίζεται στον τουρισμό, στα ακίνητα και στα αποθέματα.
Ολα αυτά μπορεί να μοιάζουν πολύ θεωρητικά, αλλά να που έχουν ένα απολύτως πρακτικό αποτέλεσμα για τα εκατομμύρια των μελών των λαϊκών νοικοκυριών: μια νέα έξαρση της ακρίβειας.
Τα καρτέλ
25 μεταρρυθμίσεις στο δεύτερο εξάμηνο του έτους υποσχέθηκε πρόσφατα σε… απειλητικό τόνο ο Κωστής Χατζηδάκης. Καθόλου παράξενο που σε αυτές εξακολουθεί να μην περιλαμβάνεται η μεταρρύθμιση που θα «πάτασσε» τη μονοπωλιακή ισχύ των επιχειρήσεων και τη διαμόρφωση ολιγοπωλίων και καρτέλ.
Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη είναι πιθανό να τα βάλει με τους δικηγόρους και του συμβολαιογράφους, όπως τα έβαλε με το… τρομερό μονοπώλιο της διάθεσης ψωμιού μόνο από τους φούρνους, αλλά (κάνει πως) δεν βλέπει την αισχροκέρδεια των επιχειρήσεων, τα ολιγοπώλια και τις πρακτικές καρτέλ (τράπεζες, τρόφιμα, ενέργεια, ακτοπλοΐα κ.λπ.). Πρέπει τέτοιες πρακτικές να ξεσηκώσουν κύμα διαμαρτυριών, όπως επανειλημμένα οι καταχρηστικές πρακτικές των τραπεζών, για να αποφασίσει η κυβέρνηση να κάνει κάτι, με τη γνωστή μέθοδο «πολύ λίγο, πολύ αργά». Στο μεταξύ όμως, η μονοπωλιακή ισχύς και οι πρακτικές καρτέλ εξοργίζουν πλέον ακόμη και τμήματα των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα της βιομηχανίας, οι εκπρόσωποι της οποίας εξαπολύουν μύδρους κατά του καρτέλ της ενέργειας, υπονοώντας και πρακτικές όχι μόνο κατακριτέες αλλά και ποινικά κολάσιμες.
Πέρα από την κοινή εμπειρία όμως, το γεγονός είναι η απουσία οποιασδήποτε αντιμονοπωλιακής ουσιαστικής παρέμβασης στην αλυσίδα διαμόρφωσης των τιμών – αν μη τι άλλο, υπέρ του ανταγωνισμού, αυτής της θεότητας που λατρεύουν οι νεοφιλελεύθεροι αλλά χωρίς να της είναι πιστοί…
Πέρα από την κοινή λογική, επίσης, για τη μονοπωλιακή ισχύ που τρέφει την αισχροκέρδεια και φουντώνει τις τιμές, υπάρχουν και στατιστικές αποδείξεις. Οπως φαίνεται στο παρατιθέμενο διάγραμμα, ο πληθωρισμός κερδών καλά κρατεί στην ελληνική οικονομία και εγκαθιδρύθηκε αμέσως μετά την πανδημική κρίση, το 2021. Η τάση αύξησης του μέσου περιθωρίου κέρδους των επιχειρήσεων επί του συνολικού κόστους παραγωγής (δηλαδή η προσαύξηση της τιμής πάνω από το συνολικό κόστος παραγωγής) αυξήθηκε θεαματικά από το 2021 και παραμένει, παρά μια οριακή κάμψη το 2024 και το 2025, σε επίπεδα πολύ υψηλότερα σε σχέση με τα προ της κρίσης.
Ενδογενής
Στατιστικές αποδείξεις υπάρχουν επίσης και για το γεγονός ότι ο νέος κύκλος αύξησης των πληθωριστικών πιέσεων είναι καθαρά ενδογενής. Οταν η κυβέρνηση μιλούσε το 2022 και το 2023 για εισαγόμενο πληθωρισμό, είχε κάποιο δίκιο, διότι τότε ήταν καθοριστική η επίδραση των τιμών των ενεργειακών προϊόντων.
Στη φάση της υπερθέρμανσης της ελληνικής οικονομίας, όμως, ο «εσωτερικός» πληθωρισμός είναι ανώτερος του εισαγόμενου. Το επίπεδο τιμών των προϊόντων που παράγονται εγχωρίως είναι πολύ ανώτερο αυτών που εισάγονται. Πώς το γνωρίζουμε αυτό; Από τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ. Το μέγεθος αυτό προκύπτει αν από τον εθνικό Δείκτη Τιμών Καταναλωτή αφαιρέσουμε την επίδραση της τιμής των εισαγόμενων προϊόντων. Οπως φαίνεται στον πίνακα για τα έτη μετά το 2020:
● Το 2021 τα δύο μεγέθη σχεδόν ταυτίζονταν.
● Το 2022 ο εγχώριος πληθωρισμός ήταν σημαντικά κατώτερος του συνολικού, που σημαίνει ότι το 2022 είχαν μέχρις ενός σημείου βάση τα περί εισαγόμενου πληθωρισμού.
● Από το 2023, οπότε μπαίνουμε στη φάση της υπερθέρμανσης -σε χαμηλές αναπτυξιακές πτήσεις- της ελληνικής οικονομίας, ο εγχώριος πληθωρισμός παίρνει σαφώς «κεφάλι». Για το 2025 προβλέπεται ότι θα φτάσει στο 3,5%. (Η πρόβλεψη του προϋπολογισμού ότι ο εθνικός ΔΤΚ θα μειωθεί στο 2,1% έχει προφανώς ξεπεραστεί ήδη από τις εξελίξεις).
● Ενδιαφέρον έχει και η σύγκριση της τωρινής φάσης υπερθέρμανσης 2003-2025 με τη φάση υπερθέρμανσης που ξεκίνησε από το 2006 και συνεχίστηκε μέχρι και το 2008. Τότε, δεν είχε δημιουργηθεί τόσο μεγάλη απόσταση μεταξύ της εγχώριου επιπέδου των τιμών και των τιμών των εισαγόμενων, γεγονός που πρέπει μάλλον να αποδοθεί στο ότι τώρα η ελληνική αγορά προϊόντων και υπηρεσιών έχει πολύ εντονότερα ολιγοπωλιακά και καρτελίστικα χαρακτηριστικά. Ωστόσο ουδέν κακό (για τα λαϊκά νοικοκυριά) αμιγές καλού (για την κυβέρνηση): Η αύξηση του αποπληθωριστή του ΑΕΠ πάνω και από τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή «φουσκώνει» ξανά το ΑΕΠ περισσότερο απ’ ό,τι οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας. Ετσι μειώνεται και το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, με την κυβέρνηση να μη χάνει τέτοιες ευκαιρίες για να διαφημίσει τις «επιτυχίες» της δημοσιονομικής της πολιτικής, παρόλο που αυτές οφείλονται ξανά κυρίως στον υψηλό πληθωρισμό και επομένως «χρηματοδοτούνται» από το υστέρημα των λαϊκών νοικοκυριών που μαστίζονται από την ακρίβεια.
Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή Ιουλίου
Από τις αρχές του 2005, παρατηρείται συστηματική και διευρυνόμενη απόσταση του ελληνικού Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, όπως δείχνει το παρατιθέμενο διάγραμμα. Αυτός ο δείκτης είναι κατασκευασμένος από τη Eurostat έτσι ώστε να είναι καλύτερη η σύγκριση ανάμεσα στα επίπεδα τιμών στις διαφορετικές χώρες-μέλη. Παρατηρούμε λοιπόν ότι ξεκινώντας από ένα χάσμα μισής εκατοστιαίας μονάδας τον Ιανουάριο, η απόσταση του ελληνικού δείκτη από τον μέσο ευρωπαϊκό διευρύνθηκε σε 1,7 εκατοστιαία μονάδα ώς τον Ιούλιο.
Καθώς το «φούσκωμα» των τιμών στο νέο κύμα πληθωρισμού είναι ενδογενές και όχι εισαγόμενο, τον Ιούλιο έκανε το άλμα πάνω από το 3% και ο εθνικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή. Εχουμε λοιπόν και «επισήμως» νέο κύμα πληθωρισμού στην Ελλάδα, με ενδογενή χαρακτηριστικά.
Το πιο επιβαρυντικό για το εισόδημα των λαϊκών νοικοκυριών είναι η διαρκής αύξηση στα ενοίκια κατοικιών, που τον Ιούλιο γνώρισαν νέα αύξηση 11,3%, στη συνέχεια αυξήσεων όλων των προηγούμενων μηνών σε επίπεδα πάνω από 9% ή και 10%. Πρόκειται πλέον για μείζον κοινωνικό πρόβλημα.
Καταγράφονται επίσης αυξήσεις στα είδη αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής (5,8%), στα νωπά ψάρια (7%), στα φρούτα (19,3%), στον καφέ (16,8%), στον ηλεκτρισμό (18,9%), στο πακέτο διακοπών (6,4%) κ.λπ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου