Μετά τη μεγάλη καταστροφή του 2011 στο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα, μια καταστροφή που αποτράπηκε στο παρά πέντε από το να αποβεί μοιραία για όλη τη χώρα, η ιαπωνική κυβέρνηση ζήτησε επίσημα συγγνώμη, λέγοντας ότι «ήταν μια καταστροφή made in Japan, τα αίτια της οποίας θα έπρεπε να αναζητηθούν στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η δημόσια διοίκηση στην Ιαπωνία».
Δώδεκα χρόνια αργότερα, και ενώ θα περίμενε κανείς η συγγνώμη αυτή να μεταφραστεί σε πράξεις, η Ιαπωνία άρχισε να πετάει στον Ειρηνικό Ωκεανό περίπου 1,5 εκατ. τόνους νερό, το οποίο είχε μολυνθεί από ραδιενέργεια και φυλασσόταν ως σήμερα στους αντιδραστήρες του εργοστασίου και σε δεξαμενές. Το νερό έχει υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία προκειμένου να απαλλαγεί από τα ραδιενεργά στοιχεία με τα οποία μολύνθηκε και είναι ασφαλές για τους ανθρώπους ή σχεδόν ασφαλές. Στην επίσημη ανακοίνωση αναφέρεται επί λέξει ότι «τα ραδιενεργά στοιχεία που παραμένουν σε αυτό θα έχουν ελάχιστες επιπτώσεις στους ανθρώπους και στο περιβάλλον». Δεν είναι εύκολο να ορίσεις τι σημαίνει «ελάχιστες» ούτε και να ξέρεις αν η Ιαπωνία λέει αλήθεια, καθώς στην πραγματικότητα ούτε η ίδια δεν ξέρει αν λέει αλήθεια, αφού «θα παρακολουθεί στενά τα νερά που θα επιστρέφουν στον ωκεανό για να διαπιστώσει εάν παραμένουν ασφαλή». Κι αν δεν παραμένουν; Θα τα πάρει πίσω;
Η επιχείρηση αναμένεται να διαρκέσει περίπου τρεις δεκαετίες και προφανώς έως τότε θα ξέρουμε αν τα νερά είναι όντως ασφαλή. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι εάν δεν είναι ασφαλή, θα το έχουμε μάθει με τον άσχημο τρόπο. Προσώρας η εταιρεία Tokyo Electric Power Company (TEPCO) έχει την έγκριση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, η οποία συμφωνεί στα περί «ελάχιστων επιπτώσεων». Μπορεί όλοι αυτοί να μην έχουν άδικο και αυτό να πάει όντως καλά. Έτσι κι αλλιώς σε 30 χρόνια που θα το μάθουμε θα έχουν συμβεί άλλα πιο σημαντικά. Το βασικό, όμως, πρόβλημα είναι ότι τα νερά δεν θα έπρεπε ποτέ να επιστραφούν στο φυσικό περιβάλλον και το γεγονός ότι αυτό θα συμβεί είναι μέρος του γενικότερου προβλήματος που αντιμετωπίζει ο πλανήτης.
Πού θα πετάξουμε τα πυρηνικά μας σκουπίδια;
Στην Ασία αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε λειτουργία πάνω από 140 πυρηνικοί αντιδραστήρες. Οι περισσότεροι στην Κίνα και στην Ινδία, χώρες στις οποίες δεκάδες ακόμη αντιδραστήρες βρίσκονται σε διάφορα στάδια κατασκευής. Οι χώρες αυτές δεν είναι διάσημες για τη συμμόρφωσή τους με τις περιβαλλοντικές επιταγές. Το ερώτημα προκύπτει αυτονόητα: Εάν η Ιαπωνία, μια «δυτική» χώρα με ισχυρούς θεσμούς και ακόμη πιο ισχυρές διεθνείς σχέσεις, μπορεί να πετάει τα απόβλητα στον ωκεανό, οι άλλοι γιατί να μην το κάνουν;
Η διαδικασία που ακολουθήθηκε στη Φουκουσίμα δεν είναι απολύτως σαφής. Η TEPCO φιλτράρισε το νερό ώστε να απομακρύνει από αυτό όλα τα ραδιενεργά ισότοπα, εκτός από το τρίτιο (ή υδρογόνο-3), το οποίο είναι πολύ δύσκολο να διαχωριστεί από το υδρογόνο. Η εταιρεία, παρ’ όλα αυτά, δεσμεύτηκε ότι θα διυλίσει το νερό έως ότου το τρίτιο «εξασθενήσει αρκετά». Σε αυτό το σημείο να πούμε ότι νερό από αντιδραστήρες το οποίο περιέχει τρίτιο απελευθερώνεται στο περιβάλλον πολύ συχνά από αντιδραστήρες σε όλο τον κόσμο και δεν είναι βέβαιο αν αυτό είναι καθησυχαστικό. Το τρίτιο δεν είναι αρκετά ενεργητικό ώστε η ραδιενέργειά του να διαπεράσει το ανθρώπινο δέρμα, όμως εάν μπει στον οργανισμό σε μεγάλες ποσότητες, προκαλεί καρκίνους. Αυτό διαπιστώνει ένα επιστημονικό άρθρο του 2014, το οποίο πέρασε λίγο στα ψιλά, διότι τι θα τα κάνουν τα νερά οι αντιδραστήρες, θα τα φάνε; Η Greenpeace, βέβαια, έχει αντίθετη άποψη και λέει ότι τα νερά δεν έχουν μόνο τρίτιο, αλλά και άνθρακα-14, στρόντιο-90 και ιώδιο-129, όλα ραδιενεργά υλικά τα οποία «αγνοήθηκαν» ακριβώς για τον ίδιο λόγο· τα νερά κάπου πρέπει να πάνε. Όπως και όλα τα ραδιενεργά απόβλητα.
Η Ιαπωνία και η TEPCO δεν είναι οι μόνες που έχουν αυτό το «μικρό» πρόβλημα, τα ραδιενεργά απόβλητα δηλαδή, απλώς αυτές τα έχουν σε λίγο μεγαλύτερες ποσότητες. Πέραν του νερού που χρησιμοποιήθηκε για να κρυώσουν οι αντιδραστήρες μετά το δυστύχημα και να μην ανατιναχτεί όλη η Ιαπωνία, περίπου 100 επιπλέον τόνοι νερό (από υπόγειες πηγές ή βροχή) εισχωρούν κάθε μέρα στους αντιδραστήρες και μολύνονται αυτομάτως μόλις έρχονται σε επαφή με τα ραδιονουκλεΐδια, το τοξικό κοκτέιλ ραδιενεργών υλικών που βρίσκεται μέσα σε αυτούς. Το νερό φιλτράρεται και μετά αποθηκεύεται σε περίπου 1.000 γιγαντιαίες δεξαμενές, όμως η TEPCO ξεμένει από χώρο. Και το φωνάζει εδώ και καιρό.
Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας έχει δώσει το πράσινο φως από το 2013 για να βγουν τα νερά ξανά στη θάλασσα. Η ιαπωνική κυβέρνηση μελέτησε και άλλες επιλογές, όπως να τα απελευθερώσει στην ατμόσφαιρα με τη μορφή υδρατμών ή να τα θάψει υπογείως. Τελικά, ανακοίνωσε τον Απρίλιο του 2021 ότι η θάλασσα ήταν η καλύτερη λύση. Αμέσως οι ενώσεις των ψαράδων εξεγέρθηκαν, ενώ η Νότια Κορέα και η Κίνα εξεμάνησαν. Η δεύτερη ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες ότι θα κόψει τις εισαγωγές θαλασσινών από την Ιαπωνία (μια μπίζνα 3,5 εκατ. δολαρίων τον μήνα), χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι οι Κινέζοι δεν θα τρώνε ραδιενεργά ψάρια αν τα πιάνουν οι ίδιοι. Η θάλασσα, ως γνωστόν, δεν έχει σύνορα, αλλά ακόμη κι αν είχε, δεν έχει εφευρεθεί «φράχτης» που να συγκρατεί τη ραδιενέργεια και τη μόλυνση.
Στη Νότια Κορέα τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα, όπως εξάλλου και οι σχέσεις της χώρας με την Ιαπωνία. Ο Πρόεδρος της χώρας Γιουν Σουκ-γέολ υποστήριξε το σχέδιο της Ιαπωνίας να βγάλει τα νερά στον ωκεανό, ζητώντας σε αντάλλαγμα μόνο διαφάνεια για τις διαδικασίες (κάτι που δεν έγινε), και τώρα οι Αρχές είναι στην πολύ περίεργη θέση να πρέπει να υποστηρίξουν το σχέδιο με δημόσιες καμπάνιες, που δεν φαίνεται να πείθουν κανέναν. Η αντιπολίτευση κατηγορεί ευθέως τον Γιουν ότι συμφώνησε στο σχέδιο κατόπιν πιέσεων από τις ΗΠΑ, που επιθυμούν διακαώς να βελτιωθούν οι σχέσεις Νότιας Κορέας και Ιαπωνίας. Ο Γιουν κάνει ό,τι μπορεί προκειμένου να ικανοποιήσει τις ΗΠΑ, τον βασικότερο σύμμαχο της Ν. Κορέας έναντι του εχθρικού μετώπου Κίνας-Ρωσίας-Β. Κορέας. Η απόφασή του, όμως, να υποστηρίξει τις ενέργειες στη Φουκουσίμα τού γύρισε μπούμερανγκ, καθώς ο κόσμος έχει βγει στους δρόμους και διαδηλώνει εν μέρει για τις θάλασσές του, εν μέρει επειδή συνεχίζει να μισεί τους Ιάπωνες. Αυτό που εξαγρίωσε τους Κορεάτες είναι το γεγονός ότι τον περασμένο Ιούλιο οι ίδιες οι ΗΠΑ, που συμφωνούν να πετάξουν οι Ιάπωνες τα ραδιενεργά νερά στη γειτονιά τους, αρνήθηκαν να δώσουν άδεια στο πυρηνικό εργοστάσιο στο Κέιπ Κοντ, στη Μασαχουσέτη, να κάνει ακριβώς το ίδιο... Γιατί άραγε;
Την ίδια ώρα, λοιπόν, που κάποια κυβερνητικά στελέχη στη Ν. Κορέα βγαίνουν στους δρόμους και πίνουν επιδεικτικά νερό από τα υπαίθρια ενυδρεία για να δείξουν ότι όλα καλά, οι ειδικοί στη χώρα επιμένουν ότι αυτό που κάνει η Ιαπωνία είναι άνευ προηγουμένου. Τα νερά της Φουκουσίμα δεν είναι σαν όλων των άλλων αντιδραστήρων, λένε και έχουν δίκιο. Εκεί μέσα έγινε χαμός, οι αντιδραστήρες έφτασαν σε τήξη, ξεχύθηκαν όλα τα υλικά της κόλασης στα νερά αυτά και τα ρίχνουμε στη θάλασσα; Στην πραγματικότητα, λένε, η Ιαπωνία δεν επέλεξε την ασφαλέστερη, αλλά τη φτηνότερη λύση. Οι διαδηλωτές στη Σεούλ αποκαλούν αυτό που κάνει η Ιαπωνία «βραδυφλεγή πυρηνική τρομοκρατία» και όσους την υποστηρίζουν «προδότες». Και οι 18 χώρες του Φόρουμ των Νήσων του Ειρηνικού εξακολουθούν να αντιτίθενται, μάλλον επειδή έχουν ζήσει από πρώτο χέρι τι σημαίνει πυρηνική ενέργεια, ως πεδία αμερικανικών δοκιμών.
Ενα από τα σημαντικότερα προβλήματα με τη Φουκουσίμα είναι ότι οι ιαπωνικές Αρχές δεν έκαναν καμία δημόσια διαβούλευση πριν πάρουν την απόφασή τους. Σε σχέση με τον τρόπο αποθήκευσης των ραδιενεργών αποβλήτων, οι Βέλγοι, για παράδειγμα, έχουν νομοθετήσει από το 1998 ότι κάθε τέτοια απόφαση πρέπει να λαμβάνεται μετά από ευρεία κοινωνική συναίνεση. Αντίστοιχες διαδικασίες λαμβάνουν χώρα στη Σουηδία και στη Φινλανδία. Η Ιαπωνία επέλεξε διαφορετικό δρόμο, πιθανώς επειδή ξέρει ότι μετά το δυστύχημα στη Φουκουσίμα κανείς δεν θα εμπιστευόταν ούτε την κυβέρνηση αλλά ούτε και την TEPCO. Κανείς δεν θα έλεγε: «Ναι, πετάχτε τα νερά, όλα εντάξει».
Αντιδραστήρες ή ανεμογεννήτριες;
Η πυρηνική ενέργεια παραμένει μια καθαρή λύση σε σύγκριση με την καύση υδρογονανθράκων, το μείζον ερώτημα, όμως, είναι κατά πόσο είναι συμφέρουσα και κυρίως ασφαλής. Ο παγκόσμιος στόχος, εάν θέλουμε να επιβιώσουμε, είναι να περιορίσουμε την άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς Κελσίου και για να το πετύχουμε αυτό (όπως μάθαμε με τη Συμφωνία του Παρισιού) πρέπει μέχρι το 2050 να μην καίμε καθόλου υδρογονάνθρακες. Καθόλου, μηδέν. Πέραν του ότι αυτό είναι λίαν απίθανο, η πυρηνική ενέργεια δεν φαίνεται ικανή να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, καθώς οι αντιδραστήρες παίρνουν πολύ καιρό να κατασκευαστούν και το κόστος είναι τεράστιο σε σχέση με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Εάν, δε, συνυπολογιστεί και το κόστος πιθανών ατυχημάτων, ο τελικός λογαριασμός είναι ουρανομήκης, όπως αποδείχθηκε και στη Φουκουσίμα, όπου «πετάχτηκε» 1 τρισ. δολάρια μετά τον σεισμό και το δυστύχημα.
Οι υπέρμαχοι της πυρηνικής ενέργειας επιμένουν ότι όλα αυτά μπορούν να λυθούν, να φτιάχνουμε μικρότερους, καλύτερους, ασφαλέστερους και φτηνότερους αντιδραστήρες πολύ πιο γρήγορα. Τα χρήματα που θα πάνε σε αυτούς, όμως, θα μπορούσαν να αποφέρουν πολύ συντομότερα και σαφώς ασφαλέστερα αποτελέσματα εάν επενδυθούν στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Από την άλλη πλευρά, η Διεθνής Οργάνωση Ατομικής Ενέργειας επιμένει ότι ο μόνος τρόπος για να φτάσουμε σε μηδενικές εκπομπές άνθρακα είναι η πυρηνική ενέργεια. Προσθέτει ότι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες ανά τον πλανήτη θα πρέπει να διπλασιαστούν ως το 2050, με τα δύο τρίτα αυτών στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Ακόμη, όμως, κι αν συμβεί αυτό, η πυρηνική ενέργεια θα μπορέσει να καλύψει μόλις το 10% των παγκόσμιων αναγκών. Ακόμη, όμως, κι αν κάλυπτε περισσότερο, τα προβλήματα παραμένουν και είναι τεράστια. Στην Ουκρανία προσπαθούμε να προστατεύσουμε τη Ζαπορίζια από τις ρωσικές οβίδες, στην Κορέα το εργοστάσιο του Κόρι έκλεισε εν αναμονή τυφώνα, ενώ στη Γαλλία, που ηλεκτροδοτείται κατά 70% από πυρηνική ενέργεια, οι Αρχές αναγκάστηκαν να περικόψουν την παραγωγή λόγω του κινδύνου από τις υψηλές θερμοκρασίες. Κι αυτό είναι τεράστιο θέμα σε έναν πλανήτη που θερμαίνεται ολοένα και περισσότερο.
Και βέβαια υπάρχει και το θέμα των αποβλήτων. Οι έρευνες δείχνουν ότι η πλειονότητα των Αμερικανών θεωρεί τα πυρηνικά απόβλητα έναν τεράστιο κίνδυνο όχι μόνο για το περιβάλλον, αλλά κυρίως για τους ίδιους. Δεν αποτελεί έκπληξη αυτό, είναι κάτι που λένε και πολλοί από τους πολιτικούς τους. Ο αντίλογος είναι ότι τα πυρηνικά απόβλητα δεν είναι επικίνδυνα εάν υπάρξει σωστή διαχείρισή τους και ότι μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει σημαντικό ατύχημα από τη διαρροή τους στο περιβάλλον. Το «μέχρι στιγμής» δεν λέει κάτι, όμως πάντα υπάρχει μια πρώτη φορά για όλα, ειδικά σε έναν πλανήτη γεμάτο πια από τα σκουπίδια μας, πυρηνικά ή μη. Έναν πλανήτη ο οποίος μετράει τον χρόνο ανάποδα και όλο και πιο γρήγορα μέχρι τη δική του τελειωτική «τήξη».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου