Στα δεύτερα χειρότερα επίπεδα συγκέντρωσης υδάτων των τελευταίων 20 ετών βρίσκεται ο ταμιευτήρας του Μόρνου, λόγω των φαινομένων ξηρασίας.
Αντίστοιχη είναι και η κατάσταση στον ταμιευτήρα του Ευήνου, που λειτουργεί συμπληρωματικά προς τον Μόρνο, δείχνοντας ότι συνολικά το σύστημα της περιοχής από το οποίο υδροδοτείται η Αττική βρίσκεται υπό μεγάλες πιέσεις. Μόνο το 2008 ήταν χαμηλότερη η συγκέντρωση υδάτων στον Μόρνο, ενώ το 2022 η κάλυψη της λίμνης έφτασε σχεδόν το 100%. Από τότε έχουμε μπει σε τροχιά μεγάλης πτώσης, λόγω των κλιματικών συνθηκών, που φτάνει στο 60%-65% του φετινού Μαΐου.
Πρόκειται για συμπεράσματα μιας πολύ αναλυτικής και τεκμηριωμένης διαχρονικής μελέτης της Επιχειρησιακής Μονάδας BEYOND του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (ΙΑΑΔΕΤ) του Αστεροσκοπείου Αθηνών, η οποία ανέλυσε ανοικτά δορυφορικά δεδομένα από το 1984 και τα κλιματικά στοιχεία της περιοχής σε βάθος 75 ετών.
Ποια ήταν η εικόνα των δύο τεχνητών λιμνών που τροφοδοτούν την Αττική στα τέλη Μαΐου 2025, σύμφωνα με τη μελέτη; Η επιφάνεια της λίμνης του Μόρνου καλύπτει μόλις το 65% περίπου της μέγιστης περιοχής κατάκλισης βάσει των ιστορικών στοιχείων για τον μήνα Μάιο και περίπου το 60% της συνολικής επιφάνειας. Αντίστοιχα, τον Μάιο του 2024 ήταν στο 79% της μέγιστης κατάκλισης για τον μήνα και τον Μάιο του 2022 είχε αγγίξει σχεδόν το 100%. Η υδάτινη επιφάνεια του Μόρνου στα τέλη Μαΐου 2025 καταλάμβανε έκταση 11,64 km², από τις χαμηλότερες που έχουν παρατηρηθεί από το 2002 που ενσωματώθηκε στο σύστημα ο ταμιευτήρας του Ευήνου, με εξαίρεση το καλοκαίρι/φθινόπωρο του 2008, όταν η επιφάνεια κατέβηκε κάτω από τα 10 km².
Ο Εύηνος
Η επιφάνεια της λίμνης του Ευήνου τον Μάιο του 2025 ήταν μόλις 2,30 km² περίπου, δηλαδή σημαντικά κάτω από την επιφάνεια στη στάθμη υπερχείλισης (3,6 km²). Οι τιμές του 2024 είναι αντίστοιχα χαμηλές, ενώ άλλες χρονιές, όπως το 2021 ή το 2022, παρουσιάζουν πολύ καλύτερη εικόνα.
«Η νέα ανάλυση της υπηρεσίας FloodHub της Επιχειρησιακής Μονάδας BEYOND του ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ, βασισμένη σε δορυφορικά δεδομένα μεσαίας και υψηλής ανάλυσης (Landsat 5/7/8, 1984-2021 και Sentinel-2, 2017-2025) και κλιματικά δεδομένα ERA5-Land (1950-2025), αποκαλύπτει ότι οι δύο βασικοί ταμιευτήρες της Αθήνας (Μόρνος και Εύηνος) καταγράφουν χαμηλά επίπεδα πληρότητας (~60%) τον Μάιο του 2025, σε συνέχεια μιας παρατεταμένης περιόδου ξηρασίας με περιορισμένες βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις σε συνδυασμό με υψηλά θερμικά φορτία. Η επιφάνεια του Μόρνου τον Μάιο 2025 κατέγραψε τη δεύτερη χαμηλότερη τιμή της τελευταίας 20ετίας από το 2008 για τον συγκεκριμένο μήνα, ενώ και ο Εύηνος εμφανίζει σημαντική μείωση. Οι συνδυαστικά δυσμενείς συνθήκες εντείνουν τις ενδείξεις υδρολογικής πίεσης στο σύστημα ύδρευσης της Αθήνας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για συνεχή παρακολούθηση, ευαισθητοποίηση του κοινού με συνεχείς ενημερώσεις και λήψη άμεσων μέτρων από τους αρμόδιους φορείς», τόνισε στην «Κ» ο Χαράλαμπος Κοντοές, διευθυντής Ερευνών του ΕΑΑ και επιστημονικός υπεύθυνος της μονάδας BEYOND.
Οπως σημειώνουν στην ανακοίνωσή τους οι ερευνητές, το υδροδοτικό σύστημα της Αττικής αντλεί νερό από τέσσερις βασικούς ταμιευτήρες, τον Μόρνο, τον Εύηνο, την Υλίκη και τον Μαραθώνα. Ο Μόρνος είναι η κύρια πηγή ύδρευσης. Ο Εύηνος ενισχύει τον Μόρνο μέσω της σήραγγας Ευήνου – Μόρνου, λειτουργώντας ως μεταβατικός ταμιευτήρας. Η Υλίκη (φυσική λίμνη) και ο Μαραθώνας λειτουργούν συμπληρωματικά στους δύο κύριους ταμιευτήρες.
Τα τελευταία έτη η επιφάνεια του ταμιευτήρα του Μόρνου έχει συνεχή πτωτική τάση, κι αυτό παρά ορισμένες θετικές διακυμάνσεις στα κλιματικά δεδομένα. «Το 2025 σε σύγκριση με το 2024, παρότι οι τιμές του δείκτη βροχόπτωσης δείχνουν σχετική βελτίωση, δεν αρκούν ώστε να αντισταθμίσουν τη μείωση της αποθηκευμένης ποσότητας νερού (επιφάνεια της λίμνης), εν αντιθέσει παρατηρείται μείωση περίπου 10% σε σχέση με το 2024», λέει στην «Κ» ο Αλέξανδρος Κωνής, επιστημονικός συνεργάτης του Αστεροσκοπείου.
Ο Εύηνος φαίνεται να επηρεάζεται πιο έντονα από τις συνθήκες ξηρασίας, λόγω του μικρού αποθηκευτικού του όγκου. «Η εμφάνιση συνδυαστικά δυσμενών συνθηκών για το σύστημα Ευήνου – Μόρνου, καθώς και οι δύο ταμιευτήρες παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλά επίπεδα πληρότητας (~60%), επιτείνει το επίπεδο υδρολογικής πίεσης στο σύστημα», συμπληρώνει ο κ. Κωνής.
«Σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση, το σύστημα τον τελευταίο (τουλάχιστον) χρόνο φαίνεται να βρίσκεται σε κατάσταση έντονης πίεσης και ως εκ τούτου απαιτείται η λήψη άμεσων μέτρων από τους αρμόδιους φορείς», τονίζουν οι μελετητές (Αλέξανδρος Κωνής, Αθανάσιος Ασκητόπουλος, Αλεξία Τσούνη, Σταυρούλα Σιγούρου, Βασιλική Παγάνα και δρ Χαράλαμπος Κοντοές).
Κλιματικές συνθήκες
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η καταγραφή και ανάλυση των κλιματικών συνθηκών στις λεκάνες απορροής, που συνεισφέρουν στην πλήρωση των δύο τεχνητών λιμνών. Οι επιστήμονες μελέτησαν δείκτες ξηρασίας, όπως τον Standardized Precipitation Index (SPI-3) για αθροιστική βροχόπτωση τριμήνου. Ο δείκτης SPI-3 αποτυπώνει τη στατιστική απόκλιση των βροχοπτώσεων σε διάστημα τριών μηνών σε σχέση με τις μακροχρόνιες κλιματικές κανονικές τιμές. Επίσης, κατέγραψαν τη χιονοκάλυψη, αλλά και τους δείκτες θερμικής καταπόνησης (heat ratio), όταν η θερμοκρασία ανεβαίνει πάνω από ορισμένα επίπεδα, γεγονός που συνδέεται με την εξάτμιση. Σε αναλυτικά γραφήματα που συνοδεύουν τη μελέτη, φαίνεται η συσχέτιση των κλιματικών δεδομένων με την πληρότητα των ταμιευτήρων και πως οι συνθήκες ξηρασίας των τελευταίων ετών έχουν συμβάλει στην πτώση των υδατικών αποθεμάτων.
Συγκεκριμένα, στην περιοχή της λίμνης του Μόρνου, το 2024 ήταν μια πολύ αρνητική κλιματικά χρονιά, με χαμηλό ποσοστό χιονοκάλυψης (κάτω του 10%), πολύ υψηλή θερμική καταπόνηση (heat ratio ~30%) και χαμηλές τιμές βροχόπτωσης (SPI-3 < 0, υποδεικνύει υδρολογική ξηρασία). Το 2025 οι συνθήκες ήταν ελαφρώς καλύτερες, με τον δείκτη βροχόπτωσης SPI-3 μεταξύ -0,5 και +1, ποσοστό χιονοκάλυψης γύρω στο 20% και θερμική καταπόνηση κάτω από 10%. Ωστόσο η συρρίκνωση της λίμνης συνεχίστηκε, και αυτό ίσως δείχνει ότι υπάρχει μια μακρόχρονη αποδυνάμωση του υδροφόρου ορίζοντα, η οποία πρέπει να μελετηθεί. Παρόμοια κλιματικά μοτίβα με τον Μόρνο υπήρξαν και στον Εύηνο.
