ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Περικλής Κοροβέσης, συγγραφέας, αρθρογράφος, ακτιβιστής
ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 29.12.2019, 12:52

Το θύμα που τόλμησε να γίνει διώκτης

Δημήτρης Ψαρράς

Η μαρτυρία του για τα βασανιστήρια της δικτατορίας αποκάλυψε το απάνθρωπο καθεστώς και τον κατέστησε εσαεί στόχο του βαθέος κράτους και των ξένων υπηρεσιών.

Οταν έγραφε τη μαρτυρία του για τα βασανιστήρια που υπέστη από τα στελέχη της χουντικής ασφάλειας, το 1969, ο Κοροβέσης πίστευε ότι θα γίνει ηθοποιός. Αλλωστε, αυτό είχε σπουδάσει κοντά στον Δημήτρη Ροντήρη, μέχρι τότε. Μόνο που η εμπειρία των βασανιστηρίων και κυρίως η επιλογή του, μόλις διέφυγε στο εξωτερικό, να καταγράψει όσα υπέστη σ’ ένα μικρό βιβλιαράκι που κυκλοφόρησε αρχικά σε 25 πολυγραφημένα αντίτυπα στη Γενεύη, τον άλλαξε οριστικά.

Αυτό το ταπεινό φυλλαδιάκι επρόκειτο να γίνει γνωστό μέσα σε λίγες εβδομάδες, σ’ όλο τον κόσμο. Οι «Ανθρωποφύλακες» άρχισαν να μεταφράζονται από τη μια γλώσσα στην άλλη και να κυκλοφορούν σε πολλές χώρες, προκαλώντας το ενδιαφέρον και τον θαυμασμό σημαντικών διανοουμένων και υπερασπιστών των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Εφτασαν και στην Ελλάδα μαζί με τον παράνομο αντιστασιακό Τύπο.

Η μαρτυρία αυτή αποτέλεσε τον πυρήνα της κατάθεσης του Κοροβέση στο Συμβούλιο της Ευρώπης, το οποίο ήταν ο πρώτος διεθνής θεσμός στον οποίο αποκαλύφθηκε το απάνθρωπο πρόσωπο της δικτατορίας της 21ης Απριλίου. Η χούντα, βέβαιη για την καταδίκη της, έσπευσε να αποχωρήσει από το Συμβούλιο, παραδεχόμενη εμμέσως τις καταθέσεις του Κοροβέση και των άλλων θυμάτων της που κατόρθωσαν να φτάσουν στο βήμα του Στρασβούργου.

Βέβαια, οι γνώσεις του Περικλή για το θέατρο είναι ορατές και στον αναγνώστη των «Ανθρωποφυλάκων». Oχι μόνο γιατί η περιγραφή του σκηνικού των βασανιστηρίων και οι διάλογοι που τα συνοδεύουν είναι τόσο δυνατοί (άλλωστε γι’ αυτό το λόγο έγινε εφικτή η μεταφορά τους στη σκηνή), όσο γιατί ακόμα και σ’ αυτή τη σκληρή καταγραφή είναι ορατή η μπρεχτική «αποστασιοποίηση» που επιτρέπει τη συνύπαρξη της φρίκης με ένα πικρό χιούμορ που διατηρεί ο συγγραφέας μέχρι σήμερα. Είναι το χιούμορ της ανθρωπιάς.

Ο Κοροβέσης έγινε από τότε αυτό που όλοι ξέρουμε: ένας σημαντικός λογοτέχνης, αλλά και οξύς πολιτικός αρθρογράφος που ταυτόχρονα έχει την ανάγκη να εκφράζεται μέσω συλλογικών διαδικασιών, ομαδικής δουλειάς και προσωπικού ακτιβισμού.

Λες και μετά αυτή την πρώτη συγγραφική του επίδοση μεταμορφώθηκε στον ήρωα ενός νέου έργου, το οποίο είχε άλλους συγγραφείς. Και σ’ αυτό παραμένει από τότε πιστός. Το είδαμε όταν εκλέχτηκε στον Δήμο της Αθήνας με τον Λέοντα Αυδή. Το ζήσαμε όταν έγινε βουλευτής με τον προκυβερνητικό ΣΥΡΙΖΑ. Το βλέπουμε κι εμείς εδώ στην «Εφ.Συν.» με την επιμονή του στις αρετές του συνεταιριστικού σχήματος.

Οι «Ανθρωποφύλακες» διατηρούν δυστυχώς μέχρι σήμερα, πέραν της λογοτεχνικής και της ιστορικής, και μια καθαρά πολιτική αξία. Από τη μια μεριά, η μαρτυρία του Κοροβέση εκθέτει τους λεγόμενους «αναθεωρητές ιστορικούς», όσους δηλαδή επιχειρούν σήμερα να εξωραΐσουν το δικτατορικό καθεστώς, σχετικοποιώντας τα απάνθρωπα χαρακτηριστικά του και αποσιωπώντας την ιδιαίτερη μορφή του «κράτους έκτακτης ανάγκης».

Από την άλλη, η υπόθεση των βασανιστηρίων έχει ξανατεθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες στο προσκήνιο ως ένα «αναγκαίο κακό» απέναντι στην τρομοκρατία των τζιχαντιστών. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η μαρτυρία του Κοροβέση είναι τόσο σημαντική, ώστε περιλήφθηκε το 2007 στον τόμο που συνέταξε ο τότε διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας στις ΗΠΑ, Ουίλιαμ Σουλτς, δίπλα σε κείμενα του Φουκό, του Βολτέρου, του Μπεκαρία, του Σολζενίτσιν, της Αρεντ, του Φανόν, του Βιντάλ-Νακέ και πολλών άλλων.

Αυτή η απροσδόκητη «επικαιρότητα» των βασανιστηρίων έχει μετατρέψει τους «Ανθρωποφύλακες» σε έργο αναφοράς. Είναι κάτι που δεν το συγχωρούν στον Κοροβέση ούτε το ελληνικό βαθύ κράτος ούτε οι ξένες υπηρεσίες που σχετίζονται μ’ αυτό. Αλλωστε, ζήσαμε πριν από τριάντα χρόνια την απόπειρά τους να τον εκδικηθούν, προβάλλοντάς τον ως δολοφόνο τρομοκράτη!

Ηταν την επομένη της δολοφονίας του Παύλου Μπακογιάννη από τη 17 Νοέμβρη, όταν η εφημερίδα «Εθνος» πρόβαλε στο πρωτοσέλιδό της την είδηση ότι γνωρίζει το όνομα του δολοφόνου και υποσχόταν «συγκλονιστικές αποκαλύψεις σε λίγες μέρες» (27.9.1989).

Δύο μέρες αργότερα, η εφημερίδα εκπλήρωσε την υπόσχεσή της. Το πρωτοσέλιδό της επιγραφόταν «Ιδού ο δολοφόνος» και το ρεπορτάζ που υπέγραφε η Αγγελική Νικολούλη, χωρίς να αναφέρει το όνομα Κοροβέσης, φωτογράφιζε ως δολοφόνο τον Περικλή («ηθοποιός και συγγραφέας» που κινείται μεταξύ Σουηδίας και Ελλάδας κ.λπ.).

Η «αποκάλυψη» αυτή έχει μείνει στην ιστορία του ελληνικού Τύπου ως μια από τις αθλιότερες απόπειρες «δολοφονίας χαρακτήρα». Η απάτη αποκαλύφτηκε βέβαια την ίδια μέρα, χάρη στην άμεση αντίδραση του ίδιου του Κοροβέση και τη συμπαράσταση δημοκρατών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Αλλά η στοχοποίησή του μας θύμισε ότι η δράση των «ανθρωποφυλάκων» δεν περιορίζεται στις σελίδες του εμβληματικού του βιβλίου.

ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΟΡΟΒΕΣΗΣ

Γιατί τον επιλέξαμε

Συμπληρώθηκαν φέτος 50 χρόνια από την πρώτη έκδοση του βιβλίου του «Ανθρωποφύλακες» και τη Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου στις 5.30 το απόγευμα στο «Τριανόν» (Κοδριγκτώνος 21 και Πατησίων) θα παρουσιαστεί η επετειακή επανέκδοση. Μια μαρτυρία που αποκτά σήμερα ξεχωριστή σημασία, γιατί ζούμε την περίοδο που η συζήτηση περί βασανιστηρίων αποκτά ανατριχιαστική επικαιρότητα και μάλιστα στα κράτη που ηγούνται της «πολιτισμένης» και «δημοκρατικής» Δύσης.