Δεν είναι στραβός ο γιαλός, στραβά αρμενίζουμε!
Τι φταίει και η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με τις πιο καταστροφικές πυρκαγιές της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια; Γιατί η πυρκαγιά από τον Βαρνάβα Αττικής διένυσε 40 χιλιόμετρα σε ένα 24ωρο φτάνοντας μέσα στον αστικό ιστό, αφήνοντας μία γυναίκα νεκρή και μετατρέποντας σε στάχτη σπίτια, επιχειρήσεις και περιουσίες; Τι δεν λειτουργεί σωστά και η φωτιά στον Ορβηλο Σερρών εξακολουθεί να καίει επί έναν μήνα; Γιατί η φωτιά πέρσι στον Εβρο κατέκαψε 900.000 στρέμματα, αποτελώντας τη μεγαλύτερη πυρκαγιά της Ευρώπης την τελευταία εικοσαετία;
Η «Εφ.Συν.» αναζητά απαντήσεις στις γνωστές καθυστερήσεις, αν όχι ολιγωρίες, του επιτελικού κράτους, που τα τελευταία χρόνια έχει δείξει παροιμιώδη αδυναμία έγκαιρης και αποτελεσματικής ανταπόκρισης και σε άλλες φυσικές καταστροφές, από τις πλημμύρες στη Θεσσαλία και αλλού μέχρι τον χιονιά στην Αττική, όπως επίσης στο μοντέλο δασοπυρόσβεσης που ακολουθεί η Ελλάδα, δίνοντας έμφαση στην αντιμετώπιση της φωτιάς με εναέρια μέσα, αλλά αδιαφορώντας για το αναγκαίο στάδιο της πρόληψης ή για πολύ πιο αποτελεσματικά μέτρα καταστολής.
Τι λένε οι: Ηλίας Αποστολίδης, δασολόγος-σύμβουλος περιβάλλοντος, Θόδωρος Γιάνναρος, πυρομετεωρολόγος, ερευνητής του Εθνικού Αστεροσκοπείου, Ανδριανός Γκουρμπάτσης, υποστράτηγος Π.Σ. ε.α., Ελευθέριος Σταματόπουλος, δασολόγος-περιβαλλοντολόγος.
«Αιγίς» από του χρόνου και βλέπουμε...
Στις 24 Απριλίου, λίγες μέρες πριν ξεκινήσει η αντιπυρική περίοδος, παρουσιάστηκε με τη μορφή προεκλογικής φιέστας το πρόγραμμα «Αιγίς» ύψους 2,1 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της Πυροσβεστικής και των δομών της Πολιτικής Προστασίας. Τότε ο πρωθυπουργός και ο Βασίλης Κικίλιας διαφήμιζαν όλα τα υπερσύγχρονα μέσα που θα προμηθευτεί η χώρα μας με έναν όμως σημαντικό αστερίσκο: όλα τα νέα τεχνολογικά μέσα και εξοπλισμοί θα είναι παραδοτέα από το 2025 και μετά, ενδεχομένως σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και το... 2030, εφόσον προχωρήσουν ομαλά οι έστω και fast track μέσω ΤΑΙΠΕΔ διαγωνισμοί!
Ελεγε στις 24 Απριλίου ο Κυριάκος Μητσοτάκης: «Φίλες και φίλοι, δεν θα ακούσετε ποτέ από εμένα ούτε από τον υπουργό ότι είμαστε πανέτοιμοι. Ούτε ότι η Πολιτική Προστασία πρέπει ή μπορεί να γίνει πεδίο πολιτικής διαμάχης.
Αντίθετα, πάντα θα λέμε ότι κάνουμε το καλύτερο το οποίο μπορούμε, αλλά θα πρέπει να προειδοποιούμε επίσης ότι μερικές φορές η μάχη με τη φύση μπορεί να είναι άνιση. Με τις επιθέσεις της κλιματικής κρίσης να δοκιμάζουν τις αντοχές κάθε πολιτείας, όσο κι αν αυτή μπορεί να λαμβάνει μέτρα», παραδεχόμενος ουσιαστικά ότι τα πολύ δύσκολα έρχονται.
Για να προσθέσει ο Βασίλης Κικίλιας: «Το "Αιγίς" είναι ένα τεράστιο όπλο, το οποίο, όμως, θα αρχίσει να παραδίδεται από το 2025. Η φετινή αντιπυρική περίοδος θα είναι πολύ δύσκολη. Απαιτεί από εμάς -πολιτικούς, επιχειρησιακούς και πολίτες- ένα άλλο επίπεδο ετοιμότητας και εγρήγορσης. Αυτό που σας υπόσχομαι είναι μάχη, μάχη και μάχη».
Περίπου τέσσερις μήνες μετά η άνιση μάχη στην Αττική χάθηκε με τη φωτιά να φτάνει στο... Χαλάνδρι. Λίγο καιρό νωρίτερα στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας υπήρχε σχετική ικανοποίηση καθώς το νέο δόγμα δασοπυρόσβεσης με άμεση προσβολή φαινόταν να αποδίδει και η επέκταση ορισμένων πυρκαγιών είχε αποσοβηθεί.
Ωστόσο, σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου ΕΝΑ που δημοσιοποιήθηκε στις 20 Ιουνίου, η πραγματική απορρόφηση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης για την Πολιτική Προστασία και την Κλιματική Κρίση φτάνει μόλις στο 1%! Πρόκειται για στοιχεία έως τις 31 Μαρτίου. Οπως επισήμανε ο Παναγιώτης Κορκολής, γενικός διευθυντής του Ινστιτούτου ΕΝΑ (in.gr), η πραγματική απορρόφηση έχει να κάνει με το πότε πραγματικά εκταμιεύονται οι δαπάνες για τα προγράμματα Πολιτικής Προστασίας και δεν έχει υπάρξει ιδιαίτερη πρόοδος μέσα στο καλοκαίρι.
Τι απαντά το υπουργείο για τις καθυστερήσεις
Οπως αναφέρει η τελευταία ανακοίνωση του υπουργείου Κ.Κ. και Πολιτικής Προστασίας, το 55% του προγράμματος «Αιγίς», που υλοποιείται μέσω του ΤΑΙΠΕΔ, έχει ήδη συμβασιοποιηθεί ή βρίσκεται προς τελική υπογραφή με οριστικούς αναδόχους. Συγκεκριμένα, το 17,7% του προγράμματος που υλοποιείται από το ΤΑΙΠΕΔ έχει συμβασιοποιηθεί και το 37,6% βρίσκεται σε φάση τελικής υπογραφής των συμβάσεων. Για το υπόλοιπο 45%, οι σχετικοί διαγωνισμοί βρίσκονται σε φάση ολοκλήρωσης με αξιολόγηση των προσφορών που έχουν κατατεθεί.
Συνολικά, από το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας έχουν δημοπρατηθεί έργα και εξοπλισμοί πυρόσβεσης και πυροπροστασίας, προϋπολογισμού 1,66 δισ. ευρώ, από τα οποία το 1,5 δισ. δημοπρατήθηκε μετά την 1η Ιουλίου του 2023. Σημειώνεται, τέλος, ότι πρόκειται για διεθνείς διαγωνισμούς που υπόκεινται σε αυστηρούς κανόνες και προδιαγραφές διαφάνειας, ανελαστικές προθεσμίες, δυνατότητα ενστάσεων και υποχρέωση ελέγχου και έγκρισης από το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Μ.-Α.Κ.
«Η Πυροσβεστική είναι μια αποτυχημένη υπηρεσία που πανικοβάλλεται με την πρώτη δύσκολη φωτιά»
Ηλίας Αποστολίδης, δασολόγος-σύμβουλος περιβάλλοντος
Συνέντευξη στον Αρη Χατζηγεωργίου
Στην αρχή έφυγαν οι κάτοικοι που ζούσαν από τα δάση. Στο τέλος, ήρθαν οι εργολάβοι να τα εκμεταλλευτούν. Στο ενδιάμεσο χάθηκαν αλλεπάλληλες μάχες με «τον στρατηγό άνεμο» και «την κλιματική κρίση». Η ιστορία της υποβάθμισης και ολοκληρωτικής απώλειας εκατομμυρίων στρεμμάτων δασικών εκτάσεων θα μπορούσε να συνοψιστεί σε αυτό το «σχήμα», τις κορυφές του οποίου διαμορφώνουν οι καταστροφικές πυρκαγιές που τα τελευταία χρόνια αυξάνονται δραματικά σε πλήθος και σε έκταση.
«Για αρχή, πρέπει να παραδεχθούμε ότι αποτύχαμε στη δασοπυρόσβεση», σημειώνει με έμφαση μιλώντας στην «Εφ.Συν.» ο δασολόγος-σύμβουλος περιβάλλοντος Ηλίας Αποστολίδης. «Εάν δεν το κάνουμε αυτό, δεν υπάρχει βάση για κάποιο νέο μοντέλο που είναι απολύτως απαραίτητο αν θέλουμε να σώσουμε οτιδήποτε κι αν σώζεται». Του ζητάμε να μας απαριθμήσει τις βασικές αδυναμίες του σημερινού μοντέλου.
Παρακολουθώντας τα δάση επί σειρά δεκαετιών, ο κ. Αποστολίδης ξεκινά την αφήγηση από την εποχή που η Δασική Υπηρεσία εκδιώχθηκε από τη δασοπυρόσβεση και ανέλαβε το έργο η Πυροσβεστική, λίγο πριν από το καλοκαίρι του 1998. «Η ηγεσία της Πυροσβεστικής τότε το επεδίωκε για να αυξήσει τις θέσεις των στρατηγών στο Σώμα.
Το 1999 προσπάθησαν να αποδείξουν αποτελεσματικότητα, όμως σε μια πυρκαγιά στον Υμηττό δυστυχώς κάηκαν τρεις πυροσβέστες. Από τότε έγινε δόγμα στην Πυροσβεστική ουσιαστικά να μην μπαίνουν στη φωτιά και να κοιτάνε από μακριά, παρακολουθώντας τα αεροπλάνα. Αυτό δεν γίνεται ούτε όταν η επέμβαση μπορεί να γίνει με κανόνες ασφάλειας, όπως στη Βόρεια Εύβοια, όπου οι κάτοικοι παρακαλούσαν για πυρόσβεση όταν η φωτιά σταμάτησε την τρίτη ημέρα λόγω αλλαγής της κατεύθυνσης του αέρα».
Οι ατσαλάκωτοι της πυρόσβεσης
Η Πυροσβεστική έκανε προσλήψεις δασολόγων και δασοπόνων, όπως και άλλων ειδικοτήτων που μπορούσαν να συμβάλουν στην οργάνωση της δασοπυρόσβεσης. «Ομως τους κράτησαν μακριά από τα κέντρα λήψης αποφάσεων, με αποτέλεσμα μια ανεκδιήγητη ηγεσία να κρατά το Σώμα σε αδράνεια, σε καθυστέρηση και τελικά σε ανυποληψία. Αντίβαρο στην ανικανότητά τους στην οργάνωση της δασοπυρόσβεσης είναι οι καλές δημόσιες σχέσεις, η δημιουργία σχέσεων με όλα τα πολιτικά κόμματα, η φυσική συμπάθεια των πολιτών που φαντάζονται μαχητές με λερωμένα ρούχα και πολύ ιδρώτα, άσχετα αν συμβαίνει αυτό ή επικρατεί το δόγμα "κοιτάμε ατσαλάκωτοι από μακριά"».
Ο έμπειρος δασολόγος σημειώνει ότι έχει γνωρίσει αξιόλογους αξιωματικούς στην Πυροσβεστική, «που ρίχνονται στις μάχες με το μυαλό και την κοινή λογική, που κάνουν σχέδια έστω και ελλιπή». Αυτό όμως δεν αλλάζει το κεντρικό συμπέρασμα ότι σήμερα «η Πυροσβεστική είναι μια αποτυχημένη υπηρεσία, που πανικοβάλλεται με την πρώτη δύσκολη φωτιά, που εξακολουθεί να κοιτάει στον ουρανό, που πείθει τους προϊσταμένους της για την ορθότητα των επιλογών της, που κρύβει όλες τις αθεράπευτες αδυναμίες της».
«Αυτή η παθογένεια αφήνει πίσω της εκατομμύρια στρέμματα καμένων δασών, κόβει το οξυγόνο των πολιτών, διαμορφώνει μια πολύ ζοφερή εικόνα για το μέλλον». Ελάχιστη απόδειξη για την αποτυχία είναι οι αναζωπυρώσεις πυρκαγιών που υποτίθεται πως είχαν αντιμετωπιστεί, «όπως συνέβη στη Ρόδο, στο Τατόι, στον Εβρο που έσβησε όταν στη μάχη μπήκαν οι Πομάκοι, στη Βόρεια Εύβοια και στο Καντήλι (νότιο μέτωπο) που το έσωσαν οι Ρουμάνοι πυροσβέστες».
«Κυβερνήσεις, κόμματα και μέσα ενημέρωσης επιμένουν να κολακεύουν την Πυροσβεστική μετρώντας, για παράδειγμα, πόσα αεροπλάνα πέταξαν. Κάποτε αυτό ήταν πιο εύκολο γιατί δεν υπήρχαν οι δορυφόροι που καταγράφουν τις καμένες εκτάσεις. Ομως η δασοπυρόσβεση είναι πραγματικός πόλεμος και η απουσία οργάνωσης είναι οφθαλμοφανής». Μα είναι δυνατόν σε έναν πόλεμο να γνωρίζει καλύτερα ένας πολίτης δασολόγος από έναν ένστολο πυροσβέστη;
«Ας δούμε τον ρόλο του συντονιστή. Οταν ξεκινά μια φωτιά, ρόλο συντονιστή παίρνει ο εν υπηρεσία αξιωματικός του τομέα. Αν εξελιχθεί και μεγαλώσει, συντονιστής αναλαμβάνει ο ανώτερός του και μπορεί να φτάσει να αναλάβει στο τέλος ο αρχηγός του Σώματος. Ακολουθείται μια στρατιωτική ιεραρχία αποτυχημένη. Ο συντονισμός πρέπει να γίνεται από αυτόν που γνωρίζει καλά την περιοχή, το "πεδίο της μάχης". Πού υπάρχουν μεγάλοι δρόμοι και αντιπυρικές ζώνες, πού υπάρχουν δύσβατα σημεία, πού υπάρχουν κάτοικοι ικανοί να βοηθήσουν, πού μηχανήματα και πού αποθέματα νερού».
Εσβηναν στη θάλασσα, τώρα στην πόλη
Και τα γνώριζαν αυτά καλύτερα τα στελέχη της άλλοτε Δασικής Υπηρεσίας; Οι δασικοί έμπαιναν μέσα στο δάσος, λέει ο κ. Αποστολίδης, «ήξεραν τι έπρεπε να κάνουν. Ηξεραν, για παράδειγμα, ότι η βασική δουλειά για να σταματήσει μια πυρκαγιά γίνεται στη διάρκεια της νύχτας που κοπάζουν οι άνεμοι. Τη νύχτα δεν φεύγεις από το δάσος αλλά δουλεύεις με το τσαπί για να ξεχωρίσεις το καμένο από το άκαυτο ώστε να μην υπάρχουν αναζωπυρώσεις. Δυστυχώς, η Πυροσβεστική δεν θέλει κανέναν στα πόδια της και εξευτελίζει τους δασολόγους. Το χειρότερο είναι ότι καταρρέει μόλις φανεί ότι η φωτιά ξεφεύγει. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που συνέβη με την πυρκαγιά που ξεκίνησε στον Βαρνάβα. Ως τώρα λέγαμε πως φτάσαμε στο σημείο οι φωτιές να σβήνουν στη θάλασσα. Αυτή έσβησε όταν έφτασε μέσα στην πόλη! Σαν να άλλαξε το δόγμα...».
Η Δασική Υπηρεσία δεν είχε μόνο δικά της οχήματα για να επιχειρεί, αλλά γνώριζε και ποια οχήματα μπορούσε να επιτάξει σε κάθε περιοχή. Τώρα για τα λιγοστά οχήματα πρέπει να ζητά καύσιμα από την Πυροσβεστική, η οποία κράτησε μόνο «τη δόξα» που της προσφέρουν όσοι πιλότοι εναέριων μέσων συνεχίζουν να παλεύουν.
Ανάποδο δόγμα
Ο Ηλίας Αποστολίδης σχολιάζει ως «ανάποδο» και το δόγμα πυρόσβεσης που λέει ότι πρώτα σώζουμε τις ανθρώπινες ζωές, μετά σπίτια και περιουσίες και στο τέλος το δάσος. «Μα αν δεν αντιμετωπίσεις τη φωτιά στο δάσος και την αφήσεις να γιγαντωθεί, τότε είναι που θα φτάσει να απειλήσει τη ζωή. Καταστρέφουμε το μέλλον των παιδιών, το οξυγόνο μας. Η Πεντέλη κατάντησε χορτολιβαδική έκταση μετά τις τόσες φωτιές που έχουν υποβαθμίσει τα κάποτε δάση».
Κλιματική κρίση
Φταίει τελικά η κλιματική κρίση για τον πολλαπλασιασμό των πυρκαγιών; «Πιο πολύ και από το κλίμα φταίει η απομάκρυνση των κατοίκων που ζούσαν από το δάσος», υποστηρίζει ο κ. Αποστολίδης. Προφανώς, αυτό δεν είναι κάτι που συνέβη τα τελευταία χρόνια, αλλά εξελίσσεται επί δεκαετίες και δεν σώνεται επειδή κάποιος ήρθε από την πόλη και έχτισε έναν ξενώνα φιλοξενίας.
«Σταμάτησαν η διαχείριση του δάσους, η κτηνοτροφία, η υλοτομία, η ρητινοπαραγωγή. Επαψαν οι άνθρωποι να αγωνιούν για το δάσος αφού δεν ζουν από αυτό. Είδα σε πρόσφατη φωτιά τους ανθρώπους στο διπλανό χωριό να παίζουν τάβλι. Ξεχάσαμε την ορεινή οικονομία, όπως ξεχάσαμε και την ορεινή υδρονομία με τα μικρά φράγματα που συγκρατούν το νερό των πλημμυρών. Τα χειρότερα είναι μπροστά μας, δυστυχώς, αν δεν αλλάξει το μοντέλο που θα πρέπει να αξιοποιήσει όλους: τη Δασική Υπηρεσία, την Πυροσβεστική, δήμους και περιφέρειες, μετεωρολόγους, εθελοντές, ενημερωμένους πολίτες και τους ανθρώπους που ζουν στο δάσος», καταλήγει.
Προς το παρόν, πάντως, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αναζητά τη λύση μέσα από την είσοδο ιδιωτικών επιχειρήσεων που θα μπουν στα δάση και θα τα καθαρίζουν απομακρύνοντας τη βιομάζα για να την εκμεταλλευτούν.
«Ανεπίτρεπτο και εγκληματικό επιχειρησιακά μια δασική πυρκαγιά να εξαπλώνεται σε αστικό ιστό»
Ανδριανός Γκουρμπάτσης, υποστράτηγος Π.Σ. εν αποστρατεία, τέως υπαρχηγός της Πυροσβεστικής
Συνεντευξη στον Μιχαήλ - Αγγελο Κωνσταντόπουλο
Ελλειψη οργάνωσης, σχεδιασμού και κυρίως συντονισμού εντοπίζει στη διαχείριση της πυρκαγιάς στην Αττική ο Ανδριανός Γκουρμπάτσης, υποστράτηγος Π.Σ. εν αποστρατεία, τέως υπαρχηγός της Πυροσβεστικής, και υπογραμμίζει ότι είναι λάθος το μοντέλο που βασίζεται στην αεροπυρόσβεση έναντι της πρόληψης. Η «Εφ.Συν.» έθεσε δύο ερωτήματα στον κ. Γκουρμπάτση με αφορμή την τελευταία καταστροφή στην Αττική.
● Πόσο αποδοτικό είναι τελικά το νέο δόγμα δασοπυρόσβεσης με την άμεση προσβολή των πυρκαγιών και την «ταχύτερη» κινητοποίηση εναέριων και άλλων μέσων; Είναι όντως επαρκής λύση στο μεγάλο θέμα της δασοπυρόσβεσης; Και τι γίνεται εάν η φωτιά φτάσει στον αστικό ιστό όπως στα Βριλήσσια;
Το δόγμα της αεροπυρόσβεσης είναι εσφαλμένο. Και τούτο γιατί η χρήση πτητικών μέσων, τα οποία ωστόσο δεν σβήνουν τις πυρκαγιές παρά μόνο μειώνουν τις φλόγες και συνεπώς την ένταση και τον ρυθμό εξάπλωσης των πυρκαγιών, ακυρώνει την επιχείρηση των επίγειων δυνάμεων.
Ετσι η διαχείριση των πυρκαγιών στηρίζεται μόνο στην αεροπυρόσβεση, ενώ θα έπρεπε να στηρίζεται πρωτίστως στην πρόληψη και δευτερευόντως στην καταστολή των πυρκαγιών. Θετικό ωστόσο είναι φέτος για πρώτη φορά το μέτρο της εναέριας επιτήρησης με έμφορτα εναέρια μέσα και μάλιστα και σε ημέρες με Κατηγορία Κινδύνου όχι μόνον 4 ή 5 αλλά και 3.
● Τι θεωρείτε ότι έφταιξε ώστε να επεκταθεί ανεξέλεγκτα η φωτιά στη βορειοανατολική Αττική καίγοντας σπίτια και φτάνοντας κυριολεκτικά μέσα στον αστικό ιστό; Εντοπίσατε προβλήματα συντονισμού ή άλλες παραλείψεις της Πυροσβεστικής;
Επίγειες και εναέριες πυροσβεστικές δυνάμεις διατέθηκαν. Σημαντικό ρόλο ωστόσο παίζουν ο χρόνος που διατέθηκαν και η περιοχή όπου επιχείρησαν. Με αυτές τις δυνάμεις και μέσα που ισχυρίζεται η Πυροσβεστική ότι επιχείρησαν, προκύπτουν έλλειψη οργάνωσης, σχεδιασμού και βέβαια αναποτελεσματικός και πλημμελής συντονισμός. Για τον λόγο αυτό είναι ανεπίτρεπτο και εγκληματικό επιχειρησιακά μια δασική πυρκαγιά να εξαπλώνεται σε αμιγώς αστικό ιστό όπως Βριλήσσια, Πάτημα Χαλανδρίου κ.λπ. και βέβαια να υπάρχει ανθρώπινη απώλεια.
«Δεν υπάρχει συστηματική και λεπτομερής καταγραφή της συμπεριφοράς της πυρκαγιάς»
Ο πυρομετεωρολόγος και ερευνητής του Εθνικού Αστεροσκοπείου, Θόδωρος Γιάνναρος, ήταν ένας από τους πολλούς επιστήμονες που είχαν προειδοποιήσει για τον κίνδυνο μιας ανεξέλεγκτης μεγα-πυρκαγιάς μέσα στην Αττική. Οπως μας είπε, πέρα από τα όποια μέτρα πρόληψης «πρέπει πρώτα να υπάρξει μια λεπτομερής καταγραφή των αιτιών έναρξης των πυρκαγιών ώστε να υπάρχουν περισσότερες δυνατότητες αντιμετώπισης του προβλήματος στη ρίζα του», δηλαδή πρόληψης και όχι καταστολής.
Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η οποία όπως μας διευκρινίζει απηχεί προσωπικές του απόψεις και όχι του Εθνικού Αστεροσκοπείου ως φορέα και την οποία αναπαράγουμε με την άδειά του:
«...Από όποια αστοχία μας ή από όποια φωτιά ξεφεύγει, πάντα να κοιτάμε να μαθαίνουμε τι μπορούμε να κάνουμε καλύτερο», δήλωσε ο πρωθυπουργός
Αναρωτιέμαι ποια είναι τα μαθήματα που μπορεί κάποιος να πάρει όταν:
● Δεν υπάρχει συστηματική, λεπτομερής καταγραφή των αιτιών έναρξης δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας.
● Δεν υπάρχει συστηματική, λεπτομερής καταγραφή των θέσεων έναρξης δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας (γεωγραφικές συντεταγμένες - όχι τοπωνύμια ή θέσεις των πληρωμάτων που φτάνουν πρώτα στο συμβάν).
● Δεν χαρτογραφείται συστηματικά η εξάπλωση μεγάλων δασικών πυρκαγιών ώστε να μελετηθεί η συμπεριφορά τους (π.χ., ταχύτητα εξάπλωσης, θερμικά φορτία) και να αξιολογηθούν οι στρατηγικές που εφαρμόστηκαν στο πεδίο για την αναχαίτισή τους.
● Δεν καταγράφονται συστηματικά οι περιβαλλοντικές συνθήκες (καιρός, είδος και κατάσταση βλάστησης, τοπογραφία) κάτω από τις οποίες εξαπλώθηκε μια μεγάλη δασική πυρκαγιά και η επίδρασή τους στη συμπεριφορά της.
«Βασικές κινήσεις για μια αναγκαία και ανέξοδη αλλαγή του συστήματος»
Τις βασικές κινήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια «ανέξοδη αλλαγή του συστήματος πυρόσβεσης», στα πρότυπα πετυχημένων μοντέλων που λειτουργούν σε άλλες χώρες, μας υποδεικνύει ο δασολόγος-περιβαλλοντολόγος Δρ. Ελευθέριος Σταματόπουλος:
● Κατάργηση των άρθρων του νόμου 2612/1998 που αποξενώνουν τελείως τις Δασικές Υπηρεσίες από την επιτήρηση και αντιπυρική προστασία των δασών.
● Τροποποίηση των άρθρων του 4662/2020 και επιστροφή της πλήρους διαφάνειας στις δαπάνες για τη δασοπυρόσβεση χωρίς απόρρητα κονδύλια, με ταυτόχρονο άνοιγμα των λογαριασμών της ηγεσίας της Πυροσβεστικής και των συγγενών τους.
● Ενίσχυση της Δασικής Υπηρεσίας με επαναλειτουργία έστω των 80 ορεινών πυροφυλακίων σε συνδυασμό με τα drones.
● Ουσιαστική λειτουργία του Ειδικού Σώματος Δασοπροστασίας με έργα πρόληψης τον χειμώνα και επιτήρησης-πρώτης πλήξης μέσα στο δάσος στην αντιπυρική περίοδο.
● Πρόσληψη των 500 δασολόγων και δασοπόνων στις Δασικές Υπηρεσίες που είναι ήδη προγραμματισμένη.
● Μεταφορά των περίπου 1.150 δασοκομάντος και του προσωπικού πενταετούς θητείας (1.500 άτομα) από την Πυροσβεστική στη Δασική Υπηρεσία με μετατροπή των συμβάσεών τους σε αορίστου χρόνου.
● Μεταφορά στη Δασική Υπηρεσία όλου του διαθέσιμου δασοτεχνικού προσωπικού της Πυροσβεστικής (δασολόγων, τεχνολόγων δασοπονίας) και μερικών ευέλικτων δασοπυροσβεστικών μέσων (700-1.000 οχήματα).
● Αμεση κατάργηση των 81 εποχικών θερινών κλιμακίων της Πυροσβεστικής με προφανή τεράστια οικονομία, κατ’ εκτίμηση περίπου 120 εκατ. ευρώ.
● Επαναπρογραμματισμός αγοράς του απαραίτητου εξοπλισμού καθώς μεγάλο μέρος του είναι ή αχρείαστο ή αναποτελεσματικό για τις συνθήκες της χώρας μας.
● Σύμπτυξη του υπουργείου Πολιτικής Προστασίας με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και μεταφορά των αρμοδιοτήτων σε γενική γραμματεία, ενταγμένη στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.
● Μετατροπή σε κακούργημα των αδικημάτων αποχώρησης ή «εξαφάνισης» των υπεύθυνων αξιωματικών από τα καθήκοντά τους, σε περίπτωση εν εξελίξει επιχειρήσεων δασικών πυρκαγιών. Ποινικός κολασμός των υπευθύνων σε μια δασική πυρκαγιά για καταστροφές που προκαλούνται ύστερα από αναζωπύρωση σβησμένης πυρκαγιάς.
«Σε καμία χώρα και ποτέ, δεν προσπάθησαν να σβήσουν τις φωτιές αποξενώνοντας την επιστημονική γνώση από το αντικείμενό της. Σε καμία χώρα», καταλήγει ο κ. Σταματόπουλος, «δεν έχουν με νόμο αποξενωθεί οι Δασικές Υπηρεσίες από την κατάσβεση και τον συντονισμό από τις πυρκαγιές στις δασικές εκτάσεις».
Στρεβλή και ατελέσφορη η αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης
Απαιτείται η ίδρυση ενός ενιαίου δασικού σώματος όπως προτείνει το πόρισμα Goldammer, όπως κάνουν όλες οι μεσογειακές χώρες της Ε.Ε. και όπως έχει ψηφίσει η ελληνική Βουλή στο άρθρο 37 του νόμου 1845/1989. Απαραίτητα, ένα νέο κλιματικά ανθεκτικό Σχέδιο Οικιστικής Αστικής Ανάπτυξης, η κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης και των μικτών χρήσεων σε μητροπολιτικές περιοχές και, επιτέλους, η ολοκλήρωση των δασικών χαρτών
Του Πέτρου Κόκκαλη*
Καθώς μπαίνουμε στο πιο δύσκολο και επικίνδυνο τελικό στάδιο των πυρκαγιών για τη φετινή σεζόν, μια δασική πυρκαγιά στην Αττική που σχεδόν έσβησε σε σταθμό του Μετρό της πρωτεύουσας έφερε πάλι τον εφήμερο δημόσιο διάλογο στο «τις πταίει;».
Για μερικές μέρες ή και εβδομάδες ακόμη θα διαβάζουμε αναλύσεις ενώ τα κόμματα θα διασταυρώνουν τα, μάλλον, γυάλινα ξίφη τους στη Βουλή. Επειτα η πτερόεσσα προσοχή μας θα στραφεί σε κάτι άλλο, πιθανότατα, δυστυχώς, στις πλημμύρες, με μια στάση στη ΔΕΘ.
«Στο ίδιο έργο θεατές», λέμε συχνά, αλλά, δυστυχώς, η εξαφάνιση της ελληνικής χλωρίδας δεν είναι μια παράσταση που ανεβαίνει κάθε χρόνο με διαφορετικό ή και τον ίδιο θίασο, αλλά μια τραγωδία που εκτυλίσσεται δυναμικά μέσα στον χρόνο. Και τα καλοκαίρια της φωτιάς δεν είναι αυτοτελή επεισόδια αλλά μέρος μιας σειράς που δεν θα έχει ούτε από μηχανής θεό ούτε happy end.
Η Ελλάδα είναι στο επίκεντρο ακραίων κλιματικών αλλαγών και γνωρίζουμε αναντίλεκτα ότι αναμένουμε παρατεταμένους και ισχυρότερους καύσωνες, ξηρασία, ερημοποίηση και ακραία καιρικά φαινόμενα. Πέραν του διαρκούς, υπέρογκου και διαρκώς αυξανόμενου κόστους σε καθημερινές δραστηριότητες, στη δημόσια Υγεία και σε κλάδους της οικονομίας, όπως ο πρωτογενής τομέας και ο τουρισμός, θα έχουμε σφοδρότερα αυτοτελή γεγονότα κλιματικών καταστροφών, με απώλειες και ζημιές στις ζωές των ανθρώπων, σε ιδιωτικές περιουσίες και δημόσιες υποδομές, στην κοινωνική συνοχή και το κράτος δικαίου.
Στην Ελλάδα, από το 2017 με τα φαινόμενα αστραπής φωτιάς στο Μάτι και πλημμύρας στη Μάνδρα μπήκαμε στην εποχή των κλιματικών καταστροφών, όπως σωστά ανέδειξε ο πρωθυπουργός το 2019 από το βήμα των Ηνωμένων Εθνών. Το φετινό πύρινο καλοκαίρι μοιάζει με το έβδομο επεισόδιο από μια τηλεοπτική σειρά στην οποία η Αττική καταγράφεται να έχει χάσει το 37% των δασών της από το 2017 έως σήμερα. Αν συνεχίσουμε έτσι είναι σχεδόν βέβαιο ότι στο τέλος της επόμενης σεζόν θα έχουμε χάσει και το άλλο μισό, δηλαδή το σύνολο και θα παραδώσουμε στην επόμενη γενιά την Αττική γη καμένη. Αν κάποιοι πιστεύουν ότι έχουμε δικαίωμα να το κάνουμε, να είναι σίγουροι ότι κανένας δεν θα μας συγχωρήσει γι' αυτό.
Στην επόμενη σεζόν, την επόμενη φάση της καλπάζουσας κλιματικής αλλαγής, όπως μας έχει ενημερώσει λεπτομερώς το αρμόδιο επιστημονικό όργανο της Ε.Ε., ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, στην πρόσφατη, πρώτη και συγκλονιστική έκθεσή του, οι κλιματικοί κίνδυνοι θα είναι πολύ σκληροί. Κάθε χρόνο και θερμότερα, κάθε χρόνο και χειρότερα.
Πρέπει να αποδεχτούμε επιτέλους ότι το υπαρκτό σύστημα Πολιτικής Προστασίας, της δασοπροστασίας εν προκειμένω, δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις σημερινές συνθήκες και όχι μόνο δεν μπορεί να μας προστατεύσει, αλλά συμβάλει στην αύξηση του κινδύνου, της επισφάλειας και εν τέλει της ανισότητας.
Το κυβερνητικό αφήγημα προσπαθεί να μας πείσει ότι όλα είναι καλώς καμωμένα και υπό έλεγχο και να μας εθίσει σε έναν μιθριδατισμό της καταστροφής, αλλά μάταια καθώς όλοι και όλες πια είτε έχουμε βιώσει,είτε έχουμε κάποιον δικό μας άνθρωπο που έχει πληγεί από κλιματική καταστροφή.
Είναι ηλίου φαεινότερο ότι το δάσος είναι ζωντανό και απαιτείται η συνεχής οικολογική διαχείρισή του όλο τον χρόνο και ότι ο διαχωρισμός της πρόληψης και της καταστολής σε Δασική και Πυροσβεστική Υπηρεσία, αντίστοιχα, απέτυχε. Απαιτείται η ίδρυση ενός ενιαίου δασικού σώματος, όπως προτείνει το πόρισμα Goldammer, όπως κάνουν όλες οι μεσογειακές χώρες της Ε.Ε. και όπως έχει ψηφίσει η ελληνική Βουλή στο άρθρο 37 του νόμου 1845/1989.
Απαιτείται η επείγουσα και ριζική αποκέντρωση με ενδυνάμωση των δήμων σε υλικοτεχνική υποδομή, προσωπικό και γνώσεις για τη δημιουργία πραγματικών τοπικών σχεδίων πυροπροστασίας, σε συνεργασία με τις οργανώσεις εθελοντών. Απαιτείται ένα νέο κλιματικά ανθεκτικό Σχέδιο Οικιστικής Αστικής Ανάπτυξης, η κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης και των μικτών χρήσεων σε μητροπολιτικές περιοχές και επιτέλους, η ολοκλήρωση των δασικών χαρτών.
Αντί αυτών, το επιτελικό κράτος έχει σπαταλήσει όλη την κρίσιμη πρώτη περίοδο της κλιματικής κατάρρευσης στην ατελέσφορη εμμονή της καταστολής, εκκένωσης και αποζημίωσης
Ομως κι εδώ δεν αποδεικνύεται ούτε άριστο ούτε τεχνικά επαρκές. Η Ελλάδα είναι σήμερα η πρώτη στην Ευρωπαϊκή Ενωση σε πυροσβέστες και εναέρια μέσα, κατά κεφαλήν, αλλά με τις περισσότερες καμένες εκτάσεις ως προς τις εστίες φωτιάς.
Στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το κατ’ εξοχήν εργαλείο προσαρμογής, αποφάσισε να διαθέσει το 1,4% του συνόλου σε έργα πυροπροστασίας και εξ αυτού να έχει εκτελέσει σε 3 χρόνια το 1%. Η στρεβλή εκτέλεση του ΤΑΑ στερεί τη δυναμική από τη σωστή διεκδίκηση ενός ευρωπαϊκού ταμείου κλιματικής προσαρμογής, όπως επιβάλλει η στρατηγική της Ε.Ε. στην οποία ήμουν εισηγητής για την Ευρωπαϊκή Αριστερά στο Ευρωκοινοβούλιο.
Κι ενώ η κυβέρνηση συνεχίζει να χρησιμοποιεί στρεβλά το ΤΑΑ, αναμένεται η απάντηση της Επιτροπής στην ερώτηση των ευρωβουλευτών του ΠΑΣΟΚ για την απένταξη των απαραίτητων 13 περιφερειακών κέντρων Πολιτικής Προστασίας.
Οσο για το πρόγραμμα «Αιγίς», αυτό το ακούμε από τότε που η κυβέρνηση αποφάσισε ότι η κλιματική αλλαγή είναι κρίση και άρχισε να την εκμεταλλεύεται ως τέτοια, είτε δέρνοντας, αντί να προσλαμβάνει, εποχικούς πυροσβέστες και νοσηλευτές είτε δίνοντας σωρηδόν απευθείας αναθέσεις υπό το καθεστώς έκτακτης ανάγκης, όταν σε κάθε περιοχή κλιματικής καταστροφής δοκιμάζει ένα νέο μοντέλο παράκαμψης των τοπικών κοινωνιών και δημοκρατικών διαδικασιών λογοδοσίας και διαφάνειας.
Στη Θράκη ακόμα περιμένουν το σχέδιο ανάκαμψης από την Αθήνα, στη Δυτική Μακεδονία είναι στο «περίμενε» για τις θέσεις εργασίας και στη Θεσσαλία, επίσης, περιμένουν τις αποζημιώσεις που, όπως και για τους εν Αττική πυρόπληκτους, ο πρωθυπουργός υποσχέθηκε πως θα καταβληθούν αμέσως. Αλλά ακόμα και στη Β. Εύβοια αγνοούνται τα προς αναδάσωση δενδρύλλια.
Αυτό λοιπόν το έργο έχει κακό τέλος για τον τόπο μας και πρέπει να αλλάξουμε μυαλό και πρακτική όσο είναι ακόμα καιρός.
*Γραμματέας του «ΚΟΣΜΟΣ» και τέως ευρωβουλευτής των Πράσινων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου