Η «Εφ.Συν.» ξετυλίγει το κουβάρι τής εξαιρετικά αμφιλεγόμενης
Ευρωπαϊκής Οδηγίας «Περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας», η οποία έχει
φανατικούς θιασώτες και φανατικούς πολέμιους. Τελικά αποτελεί σωτηρία
της δημοσιογραφίας και της τέχνης ή ταφόπλακα στην ελευθερία του λόγου
και της χρήσης του διαδικτύου;
Δύσκολη,
λεπτή και δημοσιογραφικά... «στριμόκωλη» η αποστολή μας σήμερα: να
εξηγήσουμε σε πέντε σελίδες, όσο πιο αντικειμενικά και ισορροπημένα
γίνεται, τι σημαίνει η νέα νομοθεσία για τα πνευματικά δικαιώματα, που
πέρασε τελικά την περασμένη Τρίτη -μετά από λυσσαλέα, πολυετή μάχη δύο
πανίσχυρων συνασπισμών από κλαδικά «λόμπι»- από την απερχόμενη
Ευρωβουλή.
Οπως θα διαπιστώσετε και
μόνοι σας στα κείμενα και τις συνεντεύξεις που ακολουθούν, η
συγκεκριμένη οδηγία «Περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας» (ACTA2), και ειδικά
τα δύο πιο αμφιλεγόμενα άρθρα της, το #11 και το #13 (που στην τελική
μορφή έγινε #17) είναι εξαιρετικά πολωτική, με τους θιασώτες και τους
πολέμιούς της να ξιφουλκούν ανελέητα και το ευρύ κοινό -τα εκατοντάδες
εκατομμύρια Ευρωπαίους χρήστες του Ιντερνετ που θα κληθούν να ζήσουν με
τις συνέπειες των νέων «ρυθμίσεων»- να αγνοεί, σε μεγάλο βαθμό, τι του
ξημερώνει στις οθόνες του.
Το πρόβλημα,
λοιπόν, είναι ότι και οι δύο πλευρές της συζήτησης, και τα δύο παράλληλα
-και ως εκ τούτου μανιχαϊστικά και καθόλου εφαπτόμενα- «αφηγήματα»
είναι κατ’ αρχήν σωστά. Ολοι έχουν δίκιο! Και επιτρέψτε μου να εξηγηθώ,
για να μην παρεξηγηθώ.
Πάρτε παράδειγμα την
εφημερίδα μας - μια εφημερίδα συνεταιριστική, που, παρά τα αντιθέτως
διαδιδόμενα από τους λασπολόγους, δεν έχει αφεντικό ή κρυφούς
χρηματοδότες και ζει εδώ και εξίμισι χρόνια αποκλειστικά από τις
πωλήσεις και τις διαφημίσεις της. Ως εφημερίδα, ανήκουμε κι εμείς στην
κατηγορία των δημιουργών περιεχομένου – μην ξεχνάτε ότι όλα τα άρθρα μας
ξεκινάνε από μια λευκή οθόνη.
Πιστέψτε με,
λοιπόν, δεν υπάρχει τίποτε πιο εξοργιστικό από το να ξεσκίζεσαι επί
ώρες, μέρες, ακόμη και εβδομάδες μερικές φορές για να γράψεις (ή να
επιμεληθείς, αν είσαι συντάκτης ύλης, διορθωτής ή τεχνικός) ένα
πρωτότυπο ρεπορτάζ, ανάλυση, σχόλιο και γενικώς ένα κείμενο που να
σέβεται τις αρχές του επαγγέλματος και, πρωτίστως, τους αναγνώστες, και
μία ώρα αργότερα να βλέπεις τον καρπό της δουλειάς σου να γίνεται
αντικείμενο ωμής πειρατείας από τον κάθε τυχάρπαστο ψηφιακό άρπαγα.
Οπως
αναφέρει και ένα κείμενο του Γαλλικού Πρακτορείου, που συνυπογράψαμε κι
εμείς, «πρέπει επιτέλους τα media και οι καλλιτέχνες να λάβουν ένα
μέρος των εισοδημάτων που δημιουργούνται στο διαδίκτυο μέσω των
παραγωγών τους. Εως τώρα, οι αμερικανικοί γίγαντες του διαδικτύου είναι
εκείνοι που προσπορίζονται το μεγαλύτερο τμήμα των κερδών. Το διακύβευμα
είναι μείζον για τον Τύπο, τους καλλιτέχνες, τη δημοκρατία και τον
πολιτισμό»....
Μιλάμε για ψυχρή κλοπή, σε
καθημερινή βάση, ατιμώρητα και χωρίς κανένα κόστος για τους κλέφτες –
είτε πρόκειται για τους ημέτερους «ψιλικατζήδες» συλλέκτες (ξένων)
ρεπορτάζ, news aggregators που λέμε και στο Παγκράτι, είτε για γιγάντιες
πλατφόρμες με τζίρους δισεκατομμυρίων, όπως π.χ. το Google News του
ομώνυμου διαδικτυακού κολοσσού.
Το ίδιο πράγμα
δυστυχώς συμβαίνει και με όλα τα άλλα είδη περιεχομένου – τη μουσική,
τις φωτογραφίες, τα βίντεο και πάει λέγοντας. Ως εκ τούτου, η προοπτική
να μπει επιτέλους ένα φρένο στην ασύστολη εκμετάλλευση των προϊόντων μας
μέσω του διαδικτύου και να μπορέσουμε κι εμείς να λαμβάνουμε έστω το
κατιτίς μας είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενη – είναι αναγκαία για
την επιβίωσή μας.
Και δεν μιλάμε για την
επιβίωσή μας σε δέκα ή είκοσι χρόνια – μιλάμε για το παρόν, για το
σήμερα. Αυτός είναι φυσικά και ο λόγος που ως εφημερίδα, ως εκδοτική
επιχείρηση, στηρίξαμε -με τις όποιες ενστάσεις μας- την οδηγία.
Ομως
και οι αντίπαλοι της οδηγίας, η άλλη πλευρά, έχουν επίσης δίκιο όταν
λένε στα κείμενα της καμπάνιας «Σώστε το Ιντερνετ» πως αρκετές από τις
ρυθμίσεις της κρύβουν πίσω τους τον... Μεγάλο Αδελφό: το άρθρο 13, που
έγινε 17, επιβάλλει ρητά στις μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες όπως το
YouTube και το Facebook την εγκατάσταση αυτόματων φίλτρων ανάρτησης
(upload filters), που θα μπλοκάρουν προληπτικά όποιο περιεχόμενο
ανεβαίνει χωρίς άδεια του δημιουργού ή τέλος πάντων του νόμιμου
ιδιοκτήτη του.
Μέχρι τώρα, οι πλατφόρμες ήταν
νομικά υποχρεωμένες να «κατεβάζουν» το περιεχόμενο μόνο κατόπιν
καταγγελίας: τώρα θα υποχρεούνται να σκανάρουν και να φιλτράρουν όλο το
περιεχόμενο (εικόνες, αποσπάσματα κειμένων, μουσική, βίντεο κτλ.) εκ των
προτέρων!
Και το θέμα δεν είναι μόνον
εμπορικό, αλλά και βαθιά πολιτικό – αφού τα «φίλτρα» αυτά μπορούν
θεωρητικά να προγραμματιστούν για να μπλοκάρουν εκ προοιμίου οποιαδήποτε
ενοχλητικό για τις εκάστοτε εξουσίες περιεχόμενο.
Γι’
αυτό άλλωστε και πολλοί από τους αντιπάλους της οδηγίας προφητεύουν,
δικαίως ή αδίκως, το τέλος τόσο της ερευνητικής δημοσιογραφίας (ποιος θα
ανεβάσει π.χ. τα επόμενα #Panama Papers ή τη λίστα Λαγκάρντ, αν ξέρει
πως κινδυνεύει με βαριές νομικές επιπτώσεις;) όσο και της πολιτικής
χρήσης των κοινωνικών δικτύων ως «θερμοκοιτίδων» μαζικών κινημάτων όπως η
«αραβική άνοιξη», οι Αγανακτισμένοι ή πιο πρόσφατα τα γαλλικά «κίτρινα
γιλέκα». Με άλλα λόγια, τα φίλτρα θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να
εφαρμόζουν αυτόματη λογοκρισία, περιορίζοντας το δικαίωμα όλων μας στην
έκφραση και στην ενημέρωση.
Αλλά και το άρθρο
11, που έχει γίνει γνωστό ως «φόρος συνδέσμων» (Link Τax), είναι δυνάμει
επικίνδυνο, αφού θα απαιτείται ειδική άδεια ακόμη και για την
αναπαραγωγή μικρών αποσπασμάτων ή «σύντομων περιλήψεων» (snippets)
ειδήσεων. Ποιος θα καθορίσει τι σημαίνει «σύντομη περίληψη» ενός άρθρου
π.χ. των τρανών New York Times ή της δικής μας ταπεινής «Εφ.Συν.»;
Μήπως
πάμε από το ένα άκρο, δηλαδή την εν ψυχρώ κλοπή ολόκληρων των κειμένων
μας, στο άλλο, δηλαδή στην πλήρη απαγόρευση της αναφοράς σε πηγές χωρίς
ρητή εξουσιοδότηση; Και τι θα σημάνει αυτό για την ελευθερία του λόγου
και, εν τέλει, τη δημοκρατία;
Υπερβολές; Ισως –
αλλά όχι απαραίτητα. Χάρη σε «whistleblowers» σαν τον Εντουαρντ
Σνόουντεν γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η προσπάθεια για χαλιναγώγηση του
ελεύθερου διαδικτύου από κυβερνήσεις και επιχειρηματικά λόμπι είναι
υπαρκτή και διαρκής – όπως αναμφισβήτητο γεγονός είναι και η στενή
συνεργασία των μεγάλων ιντερνετικών πλατφορμών με τις ισχυρές
κυβερνήσεις και τις μυστικές υπηρεσίες τους για τη μαζική παρακολούθηση
και χειραγώγηση των χρηστών τους.
Εξίσου
βέβαιο είναι πως, δεδομένου ότι (και) στην τέχνη δεν υφίσταται
παρθενογένεση, τα αυτόματα φίλτρα περιεχομένου θα βλάψουν και τους
δημιουργούς, αφού οι πάσης φύσεως διασκευές, κριτικές, παρωδίες, memes
και άλλες κατηγορίες περιεχομένου που βασίζονται σε copyrighted υλικό θα
λογοκρίνονται αυτομάτως – και όλοι μας θα είμαστε ένοχοι μέχρι να
αποδείξουμε το αντίθετο. Ακόμα κι αν το περιεχόμενο σου ανήκει, θα
φέρεις το βάρος της απόδειξης όταν τα φίλτρα θα το μαρκάρουν λανθασμένα
ως παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας.
Η επική
μάχη για το αύριο του Ιντερνετ, φυσικά, δεν τελείωσε την περασμένη
Τρίτη. Η οδηγία πρέπει τώρα να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των
«27+1», κάτι που πιθανότατα θα γίνει στις 9 Απριλίου, και στη συνέχεια
να περάσει από τα εθνικά κοινοβούλια και να ενσωματωθεί στις εθνικές
νομοθεσίες. Αυτή η διαδικασία θα πάρει καιρό - υπολογίζεται πως η
εφαρμογή των επίμαχων ρυθμίσεων δεν θα αρχίσει πριν από το 2021. Και
βέβαια, στο μεταξύ, η τεχνολογία θα τρέχει και ως συνήθως, θα τρέχει
ταχύτερα από τις θεσμικές και εξωθεσμικές προσπάθειες χειραγώγησής της.
Πόσες
φορές κατάφεραν οι αρχές να «ρίξουν» το αθάνατο Pirate Bay ή το καθ’
ημάς δημοφιλές gamato στις διάφορες εκδοχές τους; Πόσες φορές έχουμε δει
ένα βίντεο να «κατεβαίνει» στο YouTube, για να το ξαναβρούμε λίγα λεπτά
αργότερα σε άλλη διεύθυνση; Ας μη βιάζονται λοιπόν να πανηγυρίσουν
αλαλάζοντες οι μεν και να σκίσουν τα ρούχα τους ολοφυρόμενοι οι δε. Σε
αυτό το παιχνίδι γάτας-ποντικού, μέχρι σήμερα κερδίζουν τα ποντίκια,
ασύρματα και μη...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου