Τσέρνομπιλ: Το τέλος ενός πειράματος που κράτησε 30 χρόνια

ASSOCIATED PRESS

Το 1986, όταν έγινε η έκρηξη στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσέρνομπιλ, μέσα σε μια νύχτα ερήμωσε μια έκταση 4.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Αυτό πλέον αλλάζει.
Η δημοσιογράφος του BBC Victoria Gill έμεινε στην περιοχή για μια εβδομάδα και μεταδίδει όταν έζησε στο «καταραμένο μέρος της ιστορίας».
Συναντήθηκε με επιστήμονες που εγκαταστάθηκαν εκεί έκτοτε, αναλύοντας τον αέρα, το έδαφος και το νερό της περιοχής για ραδιενέργεια, σε μια επικίνδυνη και δύσκολη επιχείρησης αποκατάστασης της περιοχής. Το ατύχημα του Τσέρνομπιλ μετέτρεψε την περιοχή σε ένα τεράστιο, μολυσμένο εργαστήριο, όπου εκατοντάδες επιστήμονες εργάζονται για να ανακαλύψουν πως το περιβάλλον ανακάμπτει από μια πυρηνική καταστροφή.  

Reuters

Το πείραμα που οδήγησε σε μια μεγάλη καταστροφή 

Στις 26 Απριλίου του 1986, στη 1.23 τα ξημερώματα, οι χειριστές κόβουν το ρεύμα σε κάποια συστήματα του αντιδραστήρα 4. Ήταν μέρος ενός πολύ σημαντικού τεστ για να καταλάβουν τι θα συνέβαινε κατά τη διάρκεια ενός μπλακάουτ. Αυτό όμως που δεν γνώριζαν ήταν ότι ο αντιδραστήρας είχε ήδη πρόβλημα. 
Η διακοπή επιβράδυνε τους ατμοστροβίλους που έστελναν νερό στους αντιδραστήρες για την ψύξη. Όταν οι χειριστές κατάλαβαν τι συνέβαινε και προσπάθησαν να κλείσουν τον αντιδραστήρα, ήταν πολύ αργά. Μια έκρηξη ατμού έσπασε το καπάκι από τον αντιδραστήρα, εκθέτοντας τον πυρήνα του στην ατμόσφαιρα. Δύο άνθρωποι στο εργοστάσιο σκοτώθηκαν επί τόπου και καθώς η πυρκαγιά έκαιγε για 10 ημέρες, ένα νέφος ραδιενεργού καπνού και σκόνης μεταφέρθηκε με τον άνεμο σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Από τους πυροσβέστες που έσπευσαν αμέσως στο σημείο, 134 υπέστησαν εγκαύματα λόγω της θερμότητας και της ραδιενέργειες, εν των οποίων 28 πέθαναν, ενώ ως το 2004 διαπιστώθηκαν άλλοι 19 θάνατοι λόγω της ραδιενέργειας.
Ο Gennady περιβαλλοντολόγος στο Ουκρανικό Υδρομετεωρολογικό Ινστιτούτο, άρχισε να εργάζεται στη ζώνη μόλις τρεις μήνες μετά την εκκένωση. «Συνηθίζαμε να πετάμε με ελικόπτερο καθημερινά από το Κίεβο», λέει «για τη συλλογή δειγμάτων νερού και χώματος».
«Το σημαντικό ήταν τότε να δούμε την έκταση της μόλυνσης - να σχεδιάσουμε τους πρώτους χάρτες της ζώνης αποκλεισμού».
Σήμερα, η ζώνη αυτή καλύπτει την Ουκρανία και τη Λευκορωσία, μια έκταση πάνω από 4.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα -δύο φορές το Λονδίνο. Κάθε χωριό σε ακτίνα 30 χλμ. από το εργοστάσιο, εκκενώθηκε. Δεν επιτράπηκε σε κανέναν  να επιστρέψει στο σπίτι του.
Σε αντίθεση με αυτή τη ζώνη των 30 χιλιομέτρων, κανένα έλεγχος δεν εμποδίζει την είσοδο στα χωριά που βρίσκονται στην άκρη της ζώνης αποκλεισμού. Το Narodichi, μια πόλη με περισσότερα από 2.500 άτομα, είναι ένα παράδειγμα. και για αυτές τις επίσημα μολυσμένες περιοχές, υπάρχουν αυστηροί κανόνες. Η γη δεν μπορεί να καλλιεργηθεί για να παράγει βρώσιμη τροφή, οπότε οι λιγοστοί κάτοικοι ζουν στην ανέχεια.

Igor Kostin via Getty Images

Όπως αναφέρει η δημοσιογράφος, το Narodichi είναι ένα παράδειγμα όπου ο φόβος της ακτινοβολίας προκαλεί περισσότερα προβλήματα στους ανθρώπους από την ίδια την ακτινοβολία.

«Εδώ έχει λιγότερη ακτινοβολία από αυτή που παίρνουμε από τα αεροπλάνα» 

 Ο καθηγητής Jim Smith από το πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ, μελετά τις επιπτώσεις του δυστυχήματος από το 1990. Στα χέρια του έχει το δοσίμετρο, που μετρά τη ραδιενέργεια. Σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από το εργοστάσιο, το δοσίμετρο δείχνει 0,6, δηλαδή το ένα τρίτο από όσο έδειχνε κατά τη διάρκεια της πτήσεις του. Όπως εξηγεί ο Smith, ζούμε σε ένα ραδιενεργό πλανήτη, όπου η φυσική ραδιενέργεια είναι παντού γύρω μας. Έρχεται από τις ακτίνες του ήλιου, βρίσκεται στα τρόφιμα, στο έδαφος. Έτσι, όταν το αεροπλάνο βρίσκεται πάνω από τα 12.000 πόδια, και προστατεύεται λιγότερο από την ατμόσφαιρα της γης, λαμβάνουμε μεγαλύτερη δόση ραδιενέργειας. 

Patrick Landmann via Getty Images

«Ναι η ζώνη αποκλεισμού είναι μολυσμένη», λέει, «αλλά αν το βάζαμε σε ένα χάρτη με τις δόσεις ραδιενέργειας παγκοσμίως, είναι μόνο μικρά σημεία που ξεχωρίζουν. Η φυσική ραδιενέργεια είναι γύρω μας - ποικίλλει από χώρα σε χώρα, από περιοχή σε περιοχή. Το μεγαλύτερο μέρος της ζώνης αποκλεισμού έχει χαμηλότερα ποσοστά ακτινοβολίας από πολλές περιοχές με φυσική ραδιενέργεια παγκοσμίως».
Τα μέρη που εγκατέλειψαν οι άνθρωποι, ήρθε η φύση για να καλύψει το κενό. Άγρια ζώα, σε συνδυασμό με εγκαταλελειμμένα κτήρια δίνουν μια εικόνα μετα-αποκάλυψης. Ο Jim και οι συνεργάτες τους λαμβάνουν δείγματα και βάζουν κάμερες για να μελετήσουν τη ζωή των άγριων ζώων. Πολλά από αυτά έχουν προσαρμοστεί στις συνθήκες. Οι λύκοι για παράδειγμα τρώνε και ψάρια ή φρούτα από τα δέντρα που παλιά καλλιεργούσαν οι άνθρωποι που έμεναν στην περιοχή. 

Sean Gallup via Getty Images

Το 1998 οι αρχές της Ουκρανίας άφησε ελεύθερα στην ζώνη περίπου 30 άλογα απειλούμενα προς εξαφάνιση. Ο στόχος ήταν να τρώνε τη βλάστηση για να μειωθεί ο κίνδυνος πυρκαγιά. Τώρα είναι πάνω από 60. Τα άλογα προσαρμόστηκαν στη ζώνη και βρίσκονται διασκορπισμένα σε όλη την περιοχή.