Γιατί το Πακιστάν φοβάται έναν πόλεμο με την Ινδία

Γιώργος Λυκοκάπης

2 Μαρτίου 2019

2207

Η παγκόσμια κοινότητα παρακολουθεί, κυριολεκτικά με κομμένη την ανάσα, την κλιμακούμενη ένταση στην ινδοπακιστανική μεθόριο. Υπάρχει ορατός κίνδυνος για μία γενικευμένη πολεμική σύρραξη μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν. Η μεγάλη ανησυχία βρίσκεται στα πυρηνικά όπλα που κατέχουν οι δύο «προαιώνιοι» αντίπαλοι της διεθνούς σκηνής. Η κρίση ξεκίνησε με αφορμή μία αιματηρή τρομοκρατική επίθεση που σημειώθηκε στην κοιλάδα του Κασμίρ, στα μέσα Φεβρουαρίου.

Δεκάδες Ινδοί αστυνομικοί σκοτώθηκαν από βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας. Την ευθύνη ανέλαβε η ισλαμική, αυτονομιστική οργάνωση Τζαϊζ-ε-Μοχάμεντ. Όμως, σύμφωνα με την Ινδία, υπάρχει ένα «αόρατο χέρι» που συντονίζει την τρομοκρατία στην περιοχή. Είναι το ίδιο το κράτος του Πακιστάν, το οποίο διεκδικεί το Κασμίρ από την Ινδία. Το Πακιστάν δεν αναγνωρίζει την κυριαρχία της Ινδίας στην διαφιλονικούμενη περιοχή, η οποία κατοικείται στην πλειοψηφία της από μουσουλμάνους.

Το Νέο Δελχί απάντησε με αεροπορική επιδρομή σε στρατόπεδο της εξτρεμιστικής οργάνωσης Τζαϊζ-ε-Μοχάμεντ, εντός της πακιστανικής επικράτειας. Από την πλευρά του, το Πακιστάν κατέρριψε ένα ινδικό πολεμικό αεροσκάφος και συνέλαβε τον πιλότο του. Πάντως το Ισλαμαμπάντ εμφανίζεται πρόθυμο να «ρίξει τους τόνους» και αναλαμβάνει ορισμένες πρωτοβουλίες αποκλιμάκωσης της έντασης.
Σε συνέντευξη του, ο Πακιστανός υπουργός Εξωτερικών έθεσε ένα ενδιαφέρον ρητορικό ερώτημα. Ανέφερε «ο πρωθυπουργός του Πακιστάν Ιμράν Χαν είναι έτοιμος για διάλογο, ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι είναι«; Το Ισλαμαμπάντ βλέπει με ανησυχία την εθνικιστική έξαρση που έχει καταβάλει το Νέο Δελχί, την οποία υποδαυλίζει η ίδια η ινδική κυβέρνηση.

Πακιστάν ο «μεγάλος χαμένος»

Πακιστάν σημαίνει «η γη των καθαρών». Ιδρύθηκε ως ανεξάρτητο κράτος από τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της Ινδίας το 1947, σε καθαρά θρησκευτική βάση. Η νεότερη ιστορία του είναι μία ατελείωτη πορεία βίας, πραξικοπημάτων και πολέμων με την γειτονική του Ινδία. Το Πακιστάν είναι μονίμως «ο μεγάλος χαμένος» σε όλες τις πολεμικές του αναμετρήσεις.

Η πιο οδυνηρή ήρθε 1971. Μετά την ήττα του Πακιστάν από τον ινδικό στρατό, ακολούθησε η συγκρότηση του σημερινού κράτους του Μπαγκλαντές. Το Μπαγκλαντές προήλθε από την εδαφική επικράτεια του αλήστου μνήμης «Ανατολικού Πακιστάν». Δικαιολογημένα αυτό το γεγονός πήρε διαστάσεις εθνικής ταπείνωσης στο ισλαμική χώρα.
Εάν μάλιστα δούμε συγκριτικά τις δύο χώρες, μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί το Πακιστάν αισθάνεται ένα «σύμπλεγμα κατωτερότητας» έναντι του ιστορικού του εχθρού. Η ινδική οικονομία γνωρίζει θεαματικούς ρυθμούς ανάπτυξης και οι μεγαλουπόλεις της είναι πασίγνωστοι τουριστικοί προορισμοί. Δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για το Καράτσι ή το Ισλαμαμπάντ.
Επομένως, δεν μοιάζει καθόλου περίεργη η εμμονή του Πακιστάν για το Κασμίρ. Μία εμμονή που είναι διάχυτη στο πανίσχυρο «βαθύ κράτος» που ασκεί την πραγματική εξουσία στην αχανέστατη, μουσουλμανική χώρα. Είναι ένα σύμπλεγμα που αποτελείται από τον στρατό, τις εξτρεμιστικές ισλαμικές οργανώσεις και τις διαβόητες μυστικές υπηρεσίες του Πακιστάν (ISI). Αυτό το σύμπλεγμα έχει την δύναμη να ανεβοκατεβάζει κυβερνήσεις όποτε το θελήσει.

Η ρήξη στις σχέσεις Πακιστάν-ΗΠΑ

Πρέπει να σημειώσουμε πως οι εκκοσμικευμένες θεωρίες του εθνικισμού και του σοσιαλισμού δεν είχαν ποτέ την παραμικρή επιρροή στους αξιωματικούς του πακιστανικού στρατού. Το «διπλό παιχνίδι» του Πακιστάν με τις ακραίες ισλαμικές οργανώσεις δεν είναι απλά ένας τυχοδιωκτισμός, όπως ήταν η στάση του Τούρκου προέδρου Ερντογάν έναντι του ISIS, στην Συρία.
Το «βαθύ κράτος» του Πακιστάν υποστηρίζει τις ακραίες, ισλαμικές οργανώσεις που θεωρεί πως μπορεί να αξιοποιήσει στην αντιπαράθεσή του με την Ινδία. Κοινό μυστικό είναι ότι η ISI στρατολογεί φανατικούς ισλαμιστές τους οποίους αποστέλλει στο μέτωπο του Κασμίρ, με την ανοχή του πακιστανικού στρατού. Επομένως δεν έχει άδικο η Ινδία που, μονίμως, κατηγορεί το Πακιστάν πως υποστηρίζει την «τρομοκρατία».
Όμως, πλέον τις απόψεις της Ινδίας συμμερίζεται ανοιχτά και η κυβέρνηση Τραμπ. Από τον περασμένο Ιανουάριο ξεκίνησε η ρήξη στις σχέσεις Ουάσιγκτον και Ισλαμαμπάντ, με τον Αμερικανό πρόεδρο να κατηγορεί ανοιχτά το Πακιστάν για «υποστήριξη της τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν». Σε μεταγενέστερη συνέντευξη του ο Ντόναλντ Τραμπ κατηγόρησε το Ισλαμαμπάντ πως υπέθαλπε την δράση του Οσάμα Μπιν Λάντεν, ακόμα και μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεβρίου.
Το Πακιστάν υπήρξε παραδοσιακός σύμμαχος των ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες, σε αντίθεση με την Ινδία που θεωρούνταν «συνοδοιπόρος» των Σοβιετικών. Ουάσιγκτον και Ισλαμαμπάντ, από κοινού, υποστήριξαν τους μουτζαχεντίν στο Αφγανιστάν, έναντι των σοβιετικών στρατευμάτων κατοχής. Όλα αυτά τα χρόνια η Ουάσιγκτον «έκλεινε τα μάτια» στην ακραία ισλαμοποίηση του Πακιστάν. Αυτή η ισλαμοποίηση συνεχίστηκε ακόμα και μετά την αποχώρηση των Σοβιετικών από το Αφγανιστάν. Το κίνημα των Ταλιμπάν δεν θα μπορούσε ποτέ να κυριαρχήσει στην χώρα, χωρίς την πολύτιμη βοήθεια της ISI.

Τι φοβάται ο Πακιστανός πρωθυπουργός

Η πακιστανική κυβέρνηση βρίσκεται σε αδιέξοδο και προσπαθεί να αποκλιμακώσει την ένταση. Ένας πυρηνικός πόλεμος ανάμεσα στις δύο χώρες πρέπει να αποκλειστεί, για προφανείς λόγους. Όμως ταυτόχρονα ο Πακιστανός πρωθυπουργός απεύχεται μία στρατιωτικοποίηση της κρίσης. Με δεδομένη την ιστορική παράδοση, φοβάται πως θα βγει χαμένο και πάλι το Πακιστάν.
Σε αυτή την περίπτωση, ο πρωθυπουργός Χαν έχει κάθε λόγο να τρέμει μία πραξικοπηματική του ανατροπή από το πανίσχυρο «βαθύ κράτος» που προαναφέραμε. Κοινό μυστικό είναι πως κατάφερε να εκλεγεί πρωθυπουργός, λόγω της εκτεταμένης νοθείας που οργάνωσε ο πακιστανικός στρατός. Θυμάται πολύ καλά πως μία κρίση στο Κασμίρ αποτέλεσε την αφορμή για το στρατιωτικό πραξικόπημα έναντι του Ναουάζ Σαρίφ το 1999, ο οποίος ξεκίνησε ως ο ευνοούμενος του βαθέος κράτους.
Σε διπλωματικό επίπεδο το Πακιστάν είναι «στριμωγμένο». Δεν μπορεί να υπολογίζει στους Αμερικανούς, όπως παλαιότερα. Μπορεί τελευταία να έχει βελτιώσει τις σχέσεις του με την Μόσχα, αλλά σε μία ενδεχόμενη κλιμάκωση της κρίσης μοιάζει δύσκολο η Ρωσία να στραφεί εναντίον της Ινδίας. Οι δύο ιστορικοί σύμμαχοι του Πακιστάν, η Κίνα και η Τουρκία, αρκέστηκαν σε γενικόλογες δηλώσεις περί «αποκλιμάκωσης». Το μεγάλο πρόβλημα του Πακιστάν είναι πως όλοι οι παραδοσιακοί του σύμμαχοι επιδιώκουν «γέφυρες» με την Ινδία.

Κλειδί η στάση των Ινδών

Το κλειδί είναι η στάση που θα κρατήσει η ινδική κυβέρνηση. Έχει δίκιο ο Πακιστανός υπουργός Εξωτερικών να αναρωτιέται για τις τελικές προθέσεις του Ινδού πρωθυπουργού. Η μεγαλύτερη εθνικιστική έξαρση παρατηρείται στην Ινδία, όχι στο Πακιστάν. Για παράδειγμα δεν είδαμε μαζικές διαδηλώσεις οργισμένων ισλαμιστών στο Καράτσι και δεν παρατηρούμε εμπρηστική ρητορική στις δηλώσεις των Πακιστανών αξιωματούχων.
Είναι λάθος να περιορίζουμε τον εξτρεμισμό αποκλειστικά στο Πακιστάν. Ο Ναρέντα Μόντι έχει σχηματίσει την πιο εθνικιστική κυβέρνηση στην νεότερη ιστορία της Ινδίας. Στις τάξεις του κυβερνώντος κόμματος Μπαρατίγια Τζανάτα, υπάρχουν ακραία ινδουιστικά στοιχεία για τα οποία οι μουσουλμάνοι της Ινδίας αποτελούν την «πέμπτη φάλαγγα» του Πακιστάν.
Ο ίδιος ο Μόντι έχει κατηγορηθεί ως υποκινητής του αντιμουσουλμανικού πογκρόμ που έλαβε χώρα στο Γκουτζαράτ το 2001. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε πως ο Ινδός πρωθυπουργός επί πολλά χρόνια δεν θεωρούσε τον βιασμό ως έγκλημα. Αναγκάστηκε να ανασκευάσει την στάση του λόγω των διεθνών αντιδράσεων για τους μαζικούς βιασμούς που σημειώνονται σε όλη την Ινδία.
Επομένως ο μεγάλος φόβος του Πακιστανού πρωθυπουργού είναι να επιλέξει ο Ινδός ομόλογος του μια στρατιωτική κλιμάκωση της κρίσης, λόγω των επικείμενων εκλογών στην Ινδία. Για αυτό και σπεύδει σε κινήσεις καλής θέλησης, όπως την απελευθέρωση του Ινδού πιλότου. Διότι σε αντίθεση με τον Ναρέντα Μόντι, είναι ο Ίμραν Χαν που στην ουσία βρίσκεται υπό «ομηρεία».
Προφανώς και δεν θα επιδιώξει μία υπογραφή ειρηνευτικής συμφωνίας με την Ινδία, η πράξη αυτή θα είναι ισοδύναμη με «εσχάτη προδοσία». Το καλύτερο σενάριο για τον Ιμράν είναι να διατηρηθεί η «εμπόλεμος ειρήνη» στην περιοχή, που ισχύει εδώ και δεκαετίες. Το χειρότερο σενάριο δεν θέλει ούτε να το διανοηθεί, διότι θα φέρει το πολιτικό του τέλους.