Ηθέση 108 της Ελλάδας, στον πάτο της λίστας σε θέματα ελευθερίας του Τύπου, δεν είναι τυχαία. Επιβεβαιώνεται συνεχώς και αντιστοιχεί σε εδραιωμένες πρακτικές χρόνων που αποτυπώνονται στην καθημερινή μιντιακή πρακτική. Η επιλεκτική χρηματοδότηση των ΜΜΕ (λίστα Πέτσα) με κριτήριο τη στάση τους απέναντι στην κυβέρνηση, για παράδειγμα, κατάφερε να βαθύνει και να εδραιώσει ενός είδους «στρατηγική συμμαχία» ανάμεσα στο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας -με επικεφαλής τον Κυριάκο Μητσοτάκη- και στα ΜΜΕ.
Ένα από τα αποτελέσματα αυτής της παράδοξης σύμπραξης μεταξύ των δύο έχει οδηγήσει στο έλλειμμα πολιτικής πολυφωνίας και εσωτερικού πλουραλισμού στη συντριπτικά μεγάλη πλειονότητα των μέσων ενημέρωσης, ιδίως στα μεγάλα κανάλια, τα οποία ωστόσο παρέχουν δημόσια υπηρεσία. Η μονομέρεια και η έλλειψη στοιχειώδους αντικειμενικότητας εντοπίζονται εδώ και χρόνια στις ενημερωτικές εκπομπές και ιδίως στα δελτία ειδήσεων των καναλιών, τα οποία επί χρόνια φιλοτεχνούν το πορτρέτο του «ηγέτη Μητσοτάκη» και χτίζουν την εικόνα της Ν.Δ. ως δύναμης... εκσυγχρονισμού της χώρας. Όμως, όπως φαίνεται, τα πράγματα πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο.
Τσίπρας: Ποτέ άλλοτε τέτοια μονοκαλλιέργεια και τοξικότηταΚάνοντας αναφορά στην επιλεκτική χρηματοδότηση ΜΜΕ από την κυβέρνηση, ο Αλέξης Τσίπρας, μιλώντας στην Κοινοβουλευτική Ομάδα την περασμένη εβδομάδα, σχολίασε επικριτικά την κατά «75% κυβερνητική προβολή στα ΜΜΕ» εν αντιθέσει με το 16% προβολής που τυγχάνει ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. «Ποτέ άλλοτε δεν είχε συμβεί τέτοια μονοκαλλιέργεια, τέτοια προπαγάνδα, τέτοια τοξικότητα» είπε. Λοιπόν, έχουμε νέα για τον πρόεδρο.
Νεότερη έρευνα, από τον πλέον επίσημο φορέα, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, δείχνει ότι το 75% έχει πετάξει σε ακόμα μεγαλύτερα ύψη. Η κάλυψη από τα κανάλια των δραστηριοτήτων της κυβέρνησης και της Ν.Δ. έχει ξεπεράσει το 80% και φτάνει ακόμη και το 91%. Με τον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. γύρω στο 10% του χρόνου των καναλιών, που μπορεί να πέσει ακόμα και στο 4% (βλ. Πίνακα 1). Αυτά είναι τα τηλεοπτικά κανάλια στην Ελλάδα σήμερα, αυτή είναι η ποιότητα της δημοκρατίας. Και την υπερασπίζονται με σθένος.
Το πρόβλημα της αντικειμενικής ενημέρωσης και τήρησης της αρχής της πολιτικής πολυφωνίας εξετάζεται από το ΕΣΡ, το οποίο έχει ήδη καλέσει τα έξι πανελλαδικής εμβέλειας κανάλια (Mega, ANT1, Alpha, Star, ΣΚΑΪ, Open) να δώσουν εξηγήσεις την ερχόμενη Τρίτη, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, έπεται και η ΕΡΤ. Τα στοιχεία πολιτικής πολυφωνίας περιλαμβάνονται στην τεκμηριωμένη (με ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία) εισήγηση προς την Ολομέλεια του ΕΣΡ της νομικού Όλγας Δ. Γαρουφαλιά, στοιχειοθετήθηκαν από ομάδα ειδικών επιστημόνων του ΕΣΡ (Αγγελική Φλυτζάνη, Μαρία Κοντογιάννη, Μαριάννα Κεφαλληνού, Στέλλα Γαλάνη και Τριάδα Τσαμπούκα) και αφορούν την περίοδο από 11 Μαρτίου έως 11 Μαΐου 2020, την περίοδο της πρώτης καραντίνας για την Covid-19.
Συντριπτικά ποσοστά στον κυβερνητικό λόγο, συρρίκνωση της αντιπολίτευσης
Η περίοδος ελέγχου δεν είναι τυχαία. Στις 15 Απριλίου 2020 ο εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ τότε Αλέξης Χαρίτσης κατήγγειλε την «πρωτοφανή μονομέρεια στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο», τονίζοντας ότι «ο λόγος και η δραστηριότητα της αντιπολίτευσης, μείζονος και ελάσσονος, βρίσκει όλο και λιγότερη πρόσβαση στην ενημέρωση των πολιτών, όπως άλλωστε και κάθε κριτική ή εναλλακτική φωνή που διαφοροποιείται από το επίσημο κυβερνητικό αφήγημα». Επίσης, ότι «ο τηλεοπτικός χρόνος αφιερώνεται σε συντριπτικά ποσοστά στον κυβερνητικό ή φιλοκυβερνητικό λόγο, ο οποίος τυγχάνει υπερπροβολής, σε αντιδιαστολή με τον αντιπολιτευτικό λόγο, που βαίνει διαρκώς προς συρρίκνωση».
Στην καταγγελία αναφερόταν ως κραυγαλέο παράδειγμα η συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στις 6 Απριλίου 2020 ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, διάρκειας μιάμισης ώρας, όπου παρουσίασε το πρόγραμμα «Μένουμε Όρθιοι» -κατά το κυβερνητικό «Μένουμε Σπίτι»-, το οποίο περιλαμβάνει τα μέτρα που πρότεινε ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. για την αντιμετώπιση της πανδημίας σε επιχειρήσεις και εργαζομένους. Κανένας ιδιωτικός τηλεοπτικός σταθμός δεν αναμετέδωσε τη συνέντευξη Τύπου, ενώ η δημόσια τηλεόραση διέκοψε τη μετάδοση έπειτα από είκοσι λεπτά. Ο Αλ. Χαρίτσης ζήτησε από το ΕΣΡ «να ασκήσει τη νόμιμη αρμοδιότητά του, να ανταποκριθεί στη συνταγματική αποστολή του και να παρέμβει αμέσως, ώστε να διασφαλιστεί ο πλουραλισμός στην ενημέρωση των πολιτών και να εκλείψουν φαινόμενα μονοφωνικής ενημέρωσης».
Όταν τα κανάλια Μείνανε Μακριά από το Μένουμε Όρθιοι του ΣΥΡΙΖΑ
Ανεπαρκής χαρακτηρίζεται η μετάδοση του προγράμματος Μένουμε Ορθιοι του ΣΥΡΙΖΑ για οικονομία και εργασία, σε αντιδιαστολή με το κυβερνητικό Μένουμε Σπίτι. Πρώτη συστηματική απόπειρα του ΕΣΡ να ερμηνεύσει και να εφαρμόσει αποφάσεις του ΣτΕ και να εκπληρώσει τον ρόλο του ως προς τη συνταγματική επιταγή για «αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων»
Μολονότι ο πρόεδρος του ΕΣΡ Αθανάσιος Κουτρομάνος έχει δηλώσει με κατηγορηματικό τρόπο δύο φορές στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής ότι δεν είναι δυνατόν το ΕΣΡ να επιβάλλει στους τηλεοπτικούς σταθμούς την πολιτική πολυφωνία, καθώς όλες οι αποφάσεις του καταρρίπτονται έπειτα από προσφυγές των καναλιών στο Συμβούλιο της Επικρατείας, εντούτοις, με βάση την επιστολή Χαρίτση, σχημάτισε φάκελο στις 15 Απριλίου προκειμένου να ελέγξει την πολιτική πολυφωνία σε όλα τα κανάλια. Πραγματοποιήθηκε έτσι από τους επιστήμονες του ΕΣΡ μια μεγάλη έρευνα, η οποία περιλαμβάνει:
- Τον έλεγχο πολιτικής πολυφωνίας όλων των δημοσιογραφικών εκπομπών των 6 ιδιωτικών καναλιών και όλων των δελτίων ειδήσεων, μεσημβρινού, απογευματινού και κεντρικού, ενώ πραγματοποιήθηκε και δειγματοληπτικός έλεγχος στα στοιχεία του απέστειλαν τα κανάλια (διαπιστώθηκαν ορισμένες παραλείψεις και σε ορισμένες περιπτώσεις εσφαλμένη συμπλήρωση των εκζητηθέντων στοιχείων). Παρουσίαση στον Πίνακα 1:
* Την καταγραφή όλων των ζητημάτων που απασχόλησαν την επικαιρότητα το επίμαχο διάστημα 11.3.2020 έως 11.5.2020: υγειονομικό, οικονομία, εργασιακά, εκπαίδευση, μεταναστευτικό, εξωτερική πολιτική κ.ά. Τα θέματα που κυριαρχούσαν ήταν η πανδημία, η λήψη μέτρων και η αντιμετώπιση της Covid-19 σε επίπεδο υγειονομικό και οικονομικό.
* Tην εξέταση δύο ειδήσεων της πολιτικής επικαιρότητας της περιόδου: α) του οικονομικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ «Μένουμε Όρθιοι» και β) του προς ψήφιση περιβαλλοντικού νομοσχεδίου σε μια προσπάθεια ερμηνείας και εφαρμογής της νομολογίας του ΣτΕ που υποδεικνύει την ποιοτική αξιολόγηση από το ΕΣΡ των δραστηριοτήτων και απόψεων των πολιτικών κομμάτων που παραλήφθηκαν ή προβλήθηκαν ανεπαρκώς και συνιστούσαν γεγονότα άξια μετάδοσης με βάση τα κριτήρια της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Σκοπός είναι να αξιολογηθεί από το ΕΣΡ αν οι ειδήσεις αυτές ήταν άξιες μετάδοσης κατά τη νομική έννοια του όρου και εφόσον το ΕΣΡ κρίνει θετικά, αν η προβολή τους έγινε κατά τρόπο που εξασφαλίστηκε η πολιτική πολυφωνία. Για λόγους περιορισμένου χώρου, η ΑΥΓΗ της Κυριακής παρουσιάζει την έρευνα μόνο για το πρόγραμμα «Μένουμε Όρθιοι» και επιφυλασσόμαστε για την παρουσίαση του περιβαλλοντικού νομοσχεδίου σε επόμενη έκδοση.
Κλειδί η παράλειψη μετάδοσης της είδησης
Η εισήγηση κάνει μια σημαντική διάκριση ανάμεσα αφενός μεν στην αξιολόγηση των ειδήσεων, αφετέρου στην παράλειψη μετάδοσης μιας είδησης. Όπως αναφέρει, η επιλογή, ιεράρχηση και αξιολόγηση των μεταδοθέντων γεγονότων που γίνεται από τους δημοσιογράφους των ραδιοτηλεοπτικών σταθμών εκφεύγει, κατ’ αρχάς, του ελέγχου του ΕΣΡ (πρβλ. ΣτΕ 3620 και 3621/2008).
Αντίθετα, εμπίπτει στον έλεγχο του ΕΣΡ η διαπίστωση παράλειψης μετάδοσης ιδιαίτερα σημαντικού γεγονότος της πολιτικής επικαιρότητας που καταλήγει σε περιορισμό του δικαιώματος του κοινού για λήψη πληροφοριών ή/και σε μη συμμόρφωση των σταθμών προς τη συνταγματική επιταγή της πολυφωνικής και αντικειμενικής ενημέρωσης.
«Ως σημαντικά γεγονότα εκτιμούμε ότι θα μπορούσαν στην προκειμένη περίπτωση να χαρακτηριστούν ενδεχομένως: α) το οικονομικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ “Μένουμε Όρθιοι”, το οποίο αξιολογήθηκε και από το ίδιο το κόμμα ως σημαντική πολιτική είδηση [...] και β) η ψήφιση του περιβαλλοντικού νομοσχεδίου και οι απόψεις των κομμάτων επ’ αυτού λόγω της έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης που είχε προκαλέσει και του αιτήματος των κομμάτων της αντιπολίτευσης για κατάργησή του».
Πρόκειται για την πρώτη συστηματική απόπειρα του ΕΣΡ να ερμηνεύσει και να εφαρμόσει αποφάσεις του ΣτΕ και να εκπληρώσει τον ρόλο του ως προς τη συνταγματική επιταγή για «αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων» (άρ. 15). Ίσως για πρώτη φορά η έρευνα είναι συστηματική, ενώ και η νομική τεκμηρίωση βασίζεται σε προηγούμενη νομολογία του ΣτΕ και σε βιβλιογραφία ελληνική και ξένη. Παρά ταύτα, σημασία έχει τι θα αποφασίσει τελικώς η ολομέλεια του ΕΣΡ και πότε, σε μια περίοδο που θεωρείται από όλους προεκλογική. Και ενώ εκκρεμούν συζητήσεις για το αίτημα παράτασης της θητείας των μελών του ΕΣΡ.
Οι προτάσεις και τα κριτήρια
Η έκθεση προτείνει στην ολομέλεια του ΕΣΡ για τη διαμόρφωση της απόφασης του σχετικά με την εξασφάλισης της αντικειμενικής και πολυφωνικής ενημέρωσης του κοινού:
- Να μην στηριχθεί αυστηρά και μόνο σε αριθμητικά δεδομένα βάσει της κοινοβουλευτικής δύναμης των πολιτικών κομμάτων, δεδομένου ότι τα τυπικά αυτά κριτήρια είναι μεν αντικειμενικά, όμως δεν είναι επαρκή σύμφωνα με παλαιότερες αποφάσεις του ΣτΕ.
- Αντίθετα, θα πρέπει να διαπιστώσει την ύπαρξη συγκεκριμένων «άξιων» μετάδοσης πολιτικών απόψεων και ειδήσεων που παραλήφθηκαν να μεταδοθούν. Λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν είναι εφικτή η μετάδοση όλων των γεγονότων της πολιτικής επικαιρότητας εντός του περιορισμένου ραδιοτηλεοπτικού χρόνου, ούτε η μετάδοση κάθε φορά όλων των απόψεων όλων των κομμάτων επί ενός θέματος.
- Θα πρέπει να εκτιμήσει αν η προβολή των απόψεων και δραστηριοτήτων των κομμάτων δεν έγινε με δίκαιο τρόπο, αλλά υπήρξε υπέρβαση των θεμιτών ορίων μέσω παράλειψης προβολής που κατέληξε και σε αποκλεισμό συγκεκριμένου κόμματος, σε τέτοιο βαθμό που καταφανώς δεν εξασφαλίστηκε η ισόρροπη παρουσίαση όλων των σημαντικών πολιτικών απόψεων.
- Κατά την αξιολόγηση ύπαρξης τυχόν υπερβολικής προβολής, δηλαδή σημαντικής ανισορροπίας των μεταδιδόμενων απόψεων και δραστηριοτήτων συγκεκριμένων κομμάτων, θα πρέπει να εκτιμηθεί αν αυτή δικαιολογείτο ή/και επιβαλλόταν λόγω της δεδομένης συγκυρίας και της σπουδαιότητας συγκεκριμένων ειδήσεων κατά την ελεγχόμενη χρονική περίοδο ή αν, αντίθετα, δεν ήταν ανεκτή κατ’ εφαρμογή των συνταγματικών και νομοθετικών διατάξεων περί εξασφάλισης της εσωτερικής πολιτικής πολυφωνίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου